1.
kafli
Ketill
flatnefur hét einn ágætur hersir í Noregi. Hann var sonur
Bjarnar bunu Grímssonar hersis úr Sogni. Ketill var kvongaður.
Hann átti Yngveldi, dóttur Ketils veðurs hersis af Raumaríki.
Björn og Helgi hétu synir þeirra en dætur þeirra voru þær
Auður hin djúpúðga, Þórunn hyrna og Jórunn mannvitsbrekka.
Björn
sonur Ketils var fóstraður austur á Jamtalandi með jarli þeim
er Kjallakur hét, vitur maður og ágætur. Jarlinn átti son er
Björn hét en Gjaflaug hét dóttir hans.
Þetta
var í þann tíma er Haraldur konungur hinn hárfagri gekk til
ríkis í Noregi. Fyrir þeim ófriði flýðu margir göfgir menn
óðul sín af Noregi, sumir austur um Kjölu, sumir um haf
vestur. Þeir voru sumir er héldu sig á vetrum í Suðureyjum eða
Orkneyjum en um sumrum herjuðu þeir í Noreg og gerðu mikinn
skaða í ríki Haralds konungs. Bændur kærðu þetta fyrir konungi
og báðu hann frelsa sig af þessum ófriði.
Þá
gerði Haraldur konungur það ráð að hann lét búa her vestur um
haf og kvað Ketil flatnef skyldu höfðingja vera yfir þeim her.
Ketill taldist undan en konungur kvað hann fara skyldu. Og er
Ketill sá að konungur vill ráða réðst hann til ferðarinnar og
hafði með sér konu sína og börn, þau sem þar voru.
En
er Ketill kom vestur um haf átti hann þar nokkurar orustur og
hafði jafnan sigur. Hann lagði undir sig Suðureyjar og gerðist
höfðingi yfir. Sættist hann þá við hina stærstu höfðingja
fyrir vestan haf og batt við þá tengdir en sendi austur aftur
herinn.
Og
er þeir komu á fund Haralds konungs sögðu þeir að Ketill
flatnefur var höfðingi í Suðureyjum en eigi sögðust þeir vita
að hann drægi Haraldi konungi ríki fyrir vestan haf. En er
konungur spyr þetta þá tekur hann undir sig eignir þær er
Ketill átti í Noregi.
Ketill
flatnefur gifti Auði dóttur sína Ólafi hvíta er þá var mestur
herkonungur fyrir vestan haf. Hann var sonur Ingjalds
Helgasonar en móðir Ingjalds var Þóra, dóttir Sigurðar orms í
auga, Ragnarssonar loðbrókar.
Þórunni
hyrnu gifti hann Helga hinum margra, syni Eyvindar austmanns
og Raförtu dóttur Kjarvals Írakonungs.
2. kafli
Björn,
sonur Ketils flatnefs, var á Jamtalandi þar til er Kjallakur
jarl andaðist. Hann fékk Gjaflaugar, dóttur jarls, og fór
síðan austan um Kjöl, fyrst til Þrándheims og síðan suður um
land og tók undir sig eignir þær er faðir hans hafði átt, rak
í braut ármenn þá er Haraldur konungur hafði yfir sett.
Haraldur
konungur var þá í Víkinni er hann spurði þetta og fór þá hið
efra norður til Þrándheims. Og er hann kom í Þrándheim stefndi
hann átta fylkja þing og á því þingi gerði hann Björn
Ketilsson útlaga af Noregi, gerði hann dræpan og tiltækjan
hvar sem hann væri fundinn.
Eftir
þetta sendi hann Hauk hábrók og aðra kappa sína að drepa hann
ef þeir fyndu hann. En er þeir komu suður um Staði urðu vinir
Bjarnar við varir ferð þeirra og gerðu honum njósn.
Björn
hljóp þá á skútu eina er hann átti með skuldalið sitt og
lausafé og fór undan suður með landi því að þá var vetrarmegn
og treystist hann eigi á haf að halda. Björn fór þar til er
hann kom í ey þá er Mostur heitir og liggur fyrir
Sunnhörðalandi og þar tók við honum sá maður er Hrólfur hét
Örnólfssonur fiskreka. Þar var Björn um veturinn á laun.
Konungsmenn hurfu
aftur þá er þeir höfðu skipað eignir Bjarnar og setta menn
yfir.
3. kafli
Hrólfur
var höfðingi mikill og hinn mesti rausnarmaður. Hann
varðveitti þar í eyjunni Þórshof og var mikill vinur Þórs og
af því var hann Þórólfur kallaður. Hann var mikill maður og
sterkur, fríður sýnum og hafði skegg mikið. Því var hann
kallaður Mostrarskegg. Hann var göfgastur maður í eyjunni.
Um
vorið fékk Þórólfur Birni langskip gott og skipað góðum
drengjum og fékk Hallstein son sinn til fylgdar við hann og
héldu þeir vestur um haf á vit frænda Bjarnar.
En
er Haraldur konungur spurði að Þórólfur Mostrarskegg hafði
haldið Björn Ketilsson, útlaga hans, þá gerði hann menn til
hans og boðaði honum af löndum og bað hann fara útlægan sem
Björn vin hans nema hann komi á konungs fund og leggi allt
sitt mál á hans vald.
Það
var tíu vetrum síðar en Ingólfur Arnarson hafði farið að
byggja Ísland og var sú ferð allfræg orðin því að þeir menn er
komu af Íslandi sögðu þar góða landakosti.
4. kafli
Þórólfur
Mostrarskegg fékk að blóti miklu og gekk til fréttar við Þór,
ástvin sinn, hvort hann skyldi sættast við konung eða fara af
landi brott og leita sér annarra forlaga en fréttin vísaði
Þórólfi til Íslands.
Og
eftir það fékk hann sér mikið hafskip og bjó það til
Íslandsferðar og hafði með sér skuldalið sitt og búferli.
Margir vinir hans réðust til ferðar með honum. Hann tók ofan
hofið og hafði með sér flesta viðu þá er þar höfðu í verið og
svo moldina undan stallanum þar er Þór hafði á setið.
Síðan
sigldi Þórólfur í haf og byrjaði honum vel og fann landið og
sigldi fyrir sunnan, vestur um Reykjanes. Þá féll byrinn og
sáu þeir að skar í landið inn fjörðu stóra.
Þórólfur
kastaði þá fyrir borð öndvegissúlum sínum, þeim er staðið
höfðu í hofinu. Þar var Þór skorinn á annarri. Hann mælti svo
fyrir að hann skyldi þar byggja á Íslandi sem Þór léti þær á
land koma. En þegar þær hóf frá skipinu sveif þeim til hins
vestra fjarðarins og þótti þeim fara eigi vonum seinna.
Eftir
það kom hafgola. Sigldu þeir þá vestur fyrir Snæfellsnes og
inn á fjörðinn. Þeir sjá að fjörðurinn er ákaflega breiður og
langur og mjög stórfjöllótt hvorumtveggja megin. Þórólfur gaf
nafn firðinum og kallaði Breiðafjörð.
Hann
tók land fyrir sunnan fjörðinn, nær miðjum, og lagði skipið á
vog þann er þeir kölluðu Hofsvog síðan. Eftir það könnuðu þeir
landið og fundu á nesi framanverðu er var fyrir norðan voginn
að Þór var á land kominn með súlurnar. Það var síðan kallað
Þórsnes.
Eftir
það fór Þórólfur eldi um landnám sitt, utan frá Stafá og inn
til þeirrar ár er hann kallaði Þórsá, og byggði þar skipverjum
sínum.
Hann
setti bæ mikinn við Hofsvog er hann kallaði á Hofsstöðum. Þar
lét hann reisa hof og var það mikið hús. Voru dyr á
hliðvegginum og nær öðrum endanum. Þar fyrir innan stóðu
öndvegissúlurnar og voru þar í naglar. Þeir hétu
reginnaglar. Þar var allt friðarstaður fyrir innan.
Innar af hofinu var hús í þá líking sem nú er sönghús í
kirkjum og stóð þar stalli á miðju gólfinu sem altari og lá
þar á hringur einn mótlaus, tvítugeyringur, og skyldi þar að
sverja eiða alla. Þann hring skyldi hofgoði hafa á hendi sér
til allra mannfunda. Á stallanum skyldi og standa hlautbolli
og þar í hlautteinn sem stökkull væri og skyldi þar stökkva
með úr bollanum blóði því er hlaut var kallað. Það var þess
konar blóð er sæfð voru þau kvikindi er goðunum var fórnað.
Umhverfis stallann var goðunum skipað í afhúsinu. Til hofsins
skyldu allir menn tolla gjalda og vera skyldir hofgoðanum til
allra ferða sem nú eru þingmenn höfðingjum en goði skyldi hofi
upp halda af sjálfs síns kostnaði, svo að eigi rénaði, og hafa
inni blótveislur.
Þórólfur
kallaði Þórsnes milli Vigrafjarðar og Hofsvogs. Í því nesi
stendur eitt fjall. Á því fjalli hafði Þórólfur svo mikinn
átrúnað að þangað skyldi engi maður óþveginn líta og engu
skyldi tortíma í fjallinu, hvorki fé né mönnum, nema sjálft
gengi í brott. Það fjall kallaði hann Helgafell og trúði að
hann mundi þangað fara þá er hann dæi og allir á nesinu hans
frændur.
Þar
sem Þór hafði á land komið, á tanganum nessins, lét hann hafa
dóma alla og setti þar héraðsþing. Þar var og svo mikill
helgistaður að hann vildi með engu móti láta saurga völlinn,
hvorki í heiftarblóði og eigi skyldi þar álfrek ganga og var
haft til þess sker eitt er Dritsker var kallað.
Þórólfur
gerðist rausnarmaður mikill í búi og hafði fjölmennt með sér
því að þá var gott matar að afla af eyjum og öðru sæfangi.
5. kafli
Nú
skal segja frá Birni Ketilssyni flatnefs að hann sigldi vestur
um haf þá er þeir Þórólfur Mostrarskegg skildu sem fyrr segir.
Hann hélt til Suðureyja.
En
er hann kom vestur um haf þá var andaður Ketill faðir hans en
hann fann þar Helga bróður sinn og systur sínar og buðu þau
honum góða kosti með sér.
Björn
varð þess vís að þau höfðu annan átrúnað og þótti honum það
lítilmannlegt er þau höfðu hafnað fornum sið, þeim er frændur
þeirra höfðu haft og nam hann þar eigi yndi og enga staðfestu
vildi hann þar taka. Var hann þó um veturinn með Auði systur
sinni og Þorsteini syni hennar.
En
er þau fundu að hann vildi eigi áhlýðast við frændur sína þá
kölluðu þau hann Björn hinn austræna og þótti þeim illa er
hann vildi þar ekki staðfestast.
6. kafli
Björn
var tvo vetur í Suðureyjum áður hann bjó ferð sína til
Íslands. Með honum var í ferð Hallsteinn Þórólfsson. Þeir tóku
land í Breiðafirði og nam Björn land út frá Stafá, milli og
Hraunsfjarðar, með ráði Þórólfs. Björn bjó í Borgarholti í
Bjarnarhöfn. Hann var hið mesta göfugmenni.
Hallsteini
Þórólfssyni þótti lítilmannlegt að þiggja land að föður sínum
og fór hann vestur yfir Breiðafjörð og nam þar land og bjó á
Hallsteinsnesi.
Nokkurum
vetrum síðar kom út Auður djúpúðga og var hinn fyrsta vetur
með Birni bróður sínum. Síðan nam hún öll Dalalönd í
Breiðafirði, í milli Skraumuhlaupsár og Dögurðarár, og bjó í
Hvammi. Á þessum tímum byggðist allur Breiðafjörður og þarf
hér ekki að segja frá þeirra manna landnámum er eigi koma við
þessa sögu.
7. kafli
Geirröður
hét maður er nam land inn frá Þórsá til Langadals og bjó á
Eyri. Með honum kom út Úlfar kappi, er hann gaf land umhverfis
Úlfarsfell, og Finngeir sonur Þorsteins öndurs. Hann bjó í
Álftafirði. Hans sonur var Þorfinnur, faðir Þorbrands í
Álftafirði.
Vestar
hét maður, sonur Þórólfs blöðruskalla. Hann kom til Ísland með
föður sinn gamlan og nam land fyrir utan Urthvalafjörð og bjó
á Öndverðri-Eyri. Hans sonur var Ásgeir er þar bjó síðan.
Björn
hinn austræni andaðist fyrst þessa landnámsmanna og var
heygður við Borgarlæk. Hann átti eftir tvo sonu. Annar var
Kjallakur gamli er bjó í Bjarnarhöfn eftir föður sinn.
Kjallakur átti Ástríði, dóttur Hrólfs hersis, systur Steinólfs
hins lága, þau áttu þrjú börn. Þorgrímur goði var sonur þeirra
og Gerður dóttir er átti Þormóður goði, sonur Odds hins rakka.
Þriðja var Helga er átti Ásgeir á Eyri. Frá börnum Kjallaks er
komin mikil ætt og eru það kallaðir Kjalleklingar.
Óttar
hét annar sonur Bjarnar, Hann átti Gró Geirleifsdóttur, systur
Oddleifs af Barðaströnd. Þeirra synir voru þeir Helgi, faðir
Ósvífurs hins spaka, og Björn, faðir Vigfúss í Drápuhlíð.
Vilgeir hét hinn þriðji sonur Óttars Bjarnarsonar.
Þórólfur
Mostrarskegg kvongaðist í elli sinni og fékk þeirrar konu er
Unnur hét. Segja sumir að hún væri dóttir Þorsteins rauðs en
Ari Þorgilsson hinn fróði telur hana eigi með hans börnum.
Þau
Þórólfur og Unnur áttu son er Steinn hét. Þenna svein gaf
Þórólfur Þór, vin sínum, og kallaði hann Þorstein og var þessi
sveinn allbráðger.
Hallsteinn
Þórólfsson fékk Óskar, dóttur Þorsteins rauðs. Þorsteinn hét sonur
þeirra. Hann fóstraði Þórólfur og kallaði Þorstein surt en
sinn son kallaði hann Þorstein þorskabít.
8. kafli
Í þenna tíma kom út
Geirríður, systir Geirröðar á Eyri, og gaf hann henni bústað
í Borgardal fyrir innan Álftafjörð. Hún lét setja skála sinn
á þjóðbraut þvera og skyldu allir menn ríða þar í gegnum. Þar
stóð jafnan borð og matur á, gefinn hverjum er hafa vildi. Af
slíku þótti hún hið mesta göfugkvendi.
Geirríði
hafði átta Björn, sonur Bölverks blindingatrjónu, og hét
þeirra sonur Þórólfur. Hann var víkingur mikill. Hann kom út
nokkuru síðar en móðir hans og var með henni hinn fyrsta
vetur.
Þórólfi
þótti það lítið búland og skoraði á Úlfar kappa til landa og
bauð honum hólmgöngu því að hann var við aldur og barnlaus.
Úlfar vildi heldur deyja en vera kúgaður af Þórólfi. Þeir
gengu á hólm í Álftafirði og féll Úlfar en Þórólfur varð sár á
fæti og gekk jafnan haltur síðan. af þessu var hann kallaður
bægifótur.
Hann
gerði bú í Hvammi í Þórsárdal. Hann tók lönd eftir Úlfar og
var hinn mesti ójafnaðarmaður. Hann seldi lönd leysingjum
Þorbrands í Álftafirði, Úlfari Úlfarsfell en Örlygi
Örlygsstaði og bjuggu þeir þar lengi síðan.
Þórólfur
bægifótur átti þrjú börn. Arnkell hét sonur hans en Gunnfríður
dóttir er átti Þorbeinir á Þorbeinisstöðum inn á Vatnshálsi,
inn frá Drápuhlíð. Þeirra synir voru þeir Sigmundur og Þorgils
en hans dóttir var Þorgerður er átti Vigfús í Drápuhlíð. Önnur
dóttir Þórólfs bægifóts hét Geirríður er átti Þórólfur, sonur
Herjólfs hölkinrassa, og bjuggu þau í Mávahlíð. Þeirra börn
voru þau Þórarinn svarti og Guðný.
9. kafli
Þórólfur
Mostrarskegg andaðist á Hofsstöðum. Þá tók Þorsteinn
þorskabítur föðurleifð sína. Hann gekk að eiga Þóru, dóttur
Ólafs feilans, systur Þórðar gellis er þá bjó í Hvammi.
Þórólfur var heygður í Haugsnesi út frá Hofsstöðum.
Í
þenna tíma var svo mikill ofsi Kjalleklinga að þeir þóttust
fyrir öðrum mönnum þar í sveit. Voru þeir og svo margir
ættmenn Bjarnar að engi frændbálkur var þá jafnmikill í
Breiðafirði.
Þá
bjó Barna-Kjallakur, frændi þeirra, á Meðalfellsströnd þar sem
nú heitir á Kjallaksstöðum. Hann átti marga sonu og vel
mennta. Þeir veittu allir frændum sínum fyrir sunnan fjörðinn
á þingum og mannfundum.
Það
var eitt vor á Þórsnessþingi að þeir mágar, Þorgrímur
Kjallaksson og Ásgeir á Eyri, gerðu orð á að þeir mundu eigi
leggja drag undir ofmetnað Þórsnesinga og það að þeir mundu
ganga þar örna sinna sem annars staðar á mannfundum á grasi
þótt þeir væru svo stolts að þeir gerðu lönd sín helgari en
aðrar jarðir í Breiðafirði. Lýstu þeir þá yfir því að þeir
mundu eigi troða skó til að ganga þar í útsker til álfreka.
En
er Þorsteinn þorskabítur varð þessa var vildi hann eigi þola
að þeir saurguðu þann völl er Þórólfur faðir hans hafði tignað
umfram aðra staði í sinni landeign. Heimti hann þá að sér vini
sína og ætlaði að verja þeim vígi völlinn ef þeir hygðust að
saurga hann. Að þessu ráði hurfu með honum Þorgeir kengur,
sonur Geirröðar á Eyri, og Álftfirðingar, Þorfinnur og
Þorbrandur sonur hans, Þórólfur bægifótur og margir aðrir
þingmenn Þorsteins og vinir.
En
um kveldið er Kjalleklingar voru mettir tóku þeir vopn sín og
gengu út í nesið. En er þeir Þorsteinn sáu að þeir sneru af
þeim veg er til skersins lá þá hljópu þeir til vopna og runnu
eftir þeim með ópi og eggjan. Og er Kjalleklingar sáu það
hljópu þeir saman og vörðu sig. En Þórsnesingar gerðu svo
harða atgöngu að Kjalleklingar hrukku af vellinum og í
fjöruna. Snerust þeir þá við og varð þar hinn harðasti bardagi
með þeim. Kjalleklingar voru færri og höfðu einvalalið.
Nú
verða við varir Skógstrendingar, Þorgestur hinn gamli og
Áslákur úr Langadal. Þeir hljópu til og gengu í milli, en
hvorirtveggju voru hinir óðustu, og fengu eigi skilið þá áður
en þeir hétu að veita þeim er þeirra orð vildu heyra til
skilnaðarins, og við það urðu þeir skildir og þó með því móti
að Kjalleklingar náðu eigi að ganga upp á völlinn og stigu
þeir á skip og fóru brott af þinginu.
Þar
féllu menn af hvorumtveggjum og fleiri af Kjalleklingum en
fjöldi varð sár. Griðum varð engum á komið því að hvorgir
vildu þau selja og hétu hvorir öðrum aðförum þegar því mætti
við koma. Völlurinn var orðinn alblóðugur þar er þeir börðust
og svo þar er Þórsnesingar stóðu meðan barist var.
10. kafli
Eftir
þingið höfðu hvorirtveggju setur fjölmennar og voru þá dylgjur
miklar með þeim. Vinir þeirra tóku það ráð að senda eftir
Þórði gelli er þá var mestur höfðingi í Breiðafirði. Hann var
frændi Kjalleklinga en námágur Þorsteins. Þótti hann líkastur
til að sætta þá.
En
er Þórði kom þessi orðsending fór hann til við marga menn og
leitar um sættir. Fann hann að stórlangt var í millum þeirra
þykkju en þó fékk hann komið á griðum með þeim og stefnulagi.
Þar
urðu þær málalyktir að Þórður skyldi gera um með því móti að
Kjalleklingar skildu það til að þeir mundu aldrei ganga í
Dritsker örna sinn en Þorsteinn skildi það til að
Kjalleklingar skyldu eigi saurga völlinn nú heldur en fyrr.
Kjalleklingar kölluðu alla þá hafa fallið óhelga, er af
Þorsteini höfðu fallið, fyrir það er þeir höfðu fyrr með þann
hug að þeim farið að berjast. En Þórsnesingar sögðu
Kjalleklinga alla óhelga fyrir lagabrot það er þeir gerðu á
helguðu þingi. En þó að vandlega væri undir skilið gerðina þá
játaði Þórður að gera og vildi heldur það en þeir skildu
ósáttir.
Þórður
hafði það upphaf gerðarinnar að hann kallar að sá skal hafa
happ er hlotið hefir, kvað þar engi víg bæta skulu þau er
orðið höfðu á Þórsnesi eða áverka, en völlinn kallar hann
spilltan af heiftarblóði er niður hafði komið og kallar þá
jörð nú eigi helgari en aðra og kallar þá því valda er fyrri
gerðust til áverka við aðra. Kallaði hann það eitt friðbrot
verið hafa, sagði þar og eigi þing skyldu vera síðan. En til
þess að þeir væru vel sáttir og vinir þaðan af þá gerði hann
það að Þorgrímur Kjallaksson skyldi halda uppi hofinu að
helmingi og hafa hálfan hoftoll og svo þingmenn að helmingi,
veita og Þorsteini til allra mála þaðan af og styrkja hann til
hveriga helgi sem hann vill á leggja þingið þar sem næst verði
sett. Hér með gifti Þórður gellir Þorgrími Kjallakssyni
Þórhildi frændkonu sína, dóttur Þorkels meinakurs, nábúa síns.
Var hann af því kallaður Þorgrímur goði.
Þeir
færðu þá þingið inn í nesið þar sem nú er. Og þá er Þórður
gellir skipaði fjórðungaþing lét hann þar vera fjórðungsþing
Vestfirðinga. Skyldu menn þangað til sækja um alla Vestfjörðu.
Þar sér enn dómhring þann er menn voru dæmdir í til blóts. Í
þeim hring stendur Þórs steinn er þeir menn voru brotnir um er
til blóta voru hafðir og sér enn blóðslitinn á steininum. Var
á því þingi hinn mesti helgistaður en eigi var mönnum þar
bannað að ganga örna sinna.
11. kafli
Þorsteinn
þorskabítur gerðist hinn mesti rausnarmaður. Hann hafði með
sér jafnan sex tigu frelsingja. Hann var mikill aðdráttamaður
og var jafnan í fiskiróðrum. Hann lét fyrst reisa bæinn að
Helgafelli og færði þangað bú sitt og var þar hinn mesti
hofstaður í það mund. Hann lét og bæ gera þar í nesinu, nær
því sem þingið hafði verið. Þann bæ lét hann og mjög vanda og
gaf hann síðan Þorsteini surt, frænda sínum. Bjó hann þar
síðan og varð hinn mesti spekingur að viti.
Þorsteinn
þorskabítur átti son er kallaður var Börkur digri. En sumar
það er Þorsteinn var hálfþrítugur fæddi Þóra sveinbarn og var
Grímur nefndur er vatni var ausinn. Þann svein gaf Þorsteinn
Þór og kvað vera skyldu hofgoða og kallar hann Þorgrím. Það
sama haust fór Þorsteinn út í Höskuldsey til fangs.
Það
var eitt kveld um haustið að sauðamaður Þorsteins fór að fé
fyrir norðan Helgafell. Hann sá að fjallið laukst upp norðan.
Hann sá inn í fjallið elda stóra og heyrði þangað mikinn glaum
og hornaskvöl. Og er hann hlýddi ef hann næmi nokkur orðaskil
heyrði hann að þar var heilsað Þorsteini þorskabít og
förunautum hans og mælt að hann skal sitja í öndvegi gegnt
föður sínum.
Þenna
fyrirburð sagði sauðamaður Þóru konu Þorsteins um kveldið. Hún
lét sér fátt um finnast og kallar vera mega að þetta væri
fyrirboðan stærri tíðinda.
Um
morguninn eftir komu menn utan úr Höskuldsey og sögðu þau
tíðindi að Þorsteinn þorskabítur hafði drukknað í fiskiróðri
og þótti mönnum það mikill skaði.
Þóra
hélt þar bú eftir og ræðst sá maður til með henni er
Hallvarður hét. Þau áttu son er Már hét.
12. kafli
Synir
Þorsteins þorskabíts uxu þar upp heima með móður sinni og voru
hinir efnilegustu menn og var Þorgrímur fyrir þeim í öllu og
var þegar hofgoði er hann hafði aldur til.
Þorgrímur
kvongaðist vestur í Dýrafjörð og fékk Þórdísar Súrsdóttur og
réðst hann þangað vestur til mága sinna, Gísla og Þorkels.
Þorgrímur drap Véstein Vésteinsson að haustboði í Haukadal. En
annað haust eftir þá er Þorgrímur var hálfþrítugur sem faðir
hans þá drap Gísli mágur hans hann að haustboði á Sæbóli.
Nokkurum nóttum síðar fæddi Þórdís kona hans barn og var sá
sveinn kallaður Þorgrímur eftir föður sínum.
Litlu
síðar giftist Þórdís Berki hinum digra, bróður Þorgríms, og
réðst til bús með honum til Helgafells. Þá fór Þorgrímur sonur
hennar í Álftafjörð og var þar að fóstri með Þorbrandi. Hann
var heldur ósvífur í æskunni og var hann af því Snerrir
kallaður og eftir það Snorri.
Þorbrandur
í Álftafirði átti Þuríði, dóttur Þorfinns Sel-Þórissonar frá
Rauðamel. Þeir voru börn þeirra: Þorleifur kimbi elstur, annar
Snorri, þriðji Þóroddur, fjórði Þorfinnur, fimmti Þormóður.
Þorgerður hét dóttir þeirra. Þeir voru allir fóstbræður Snorra
Þorgrímssonar.
Í
þann tíma bjó Arnkell sonur Þórólfs bægifótar á Bólstað við
Vaðilshöfða. Hann var manna mestur og sterkastur, lagamaður
mikill og forvitri. Hann var góður drengur og umfram alla menn
aðra þar í sveit að vinsældum og harðfengi. Hann var og
hofgoði og átti marga þingmenn.
Þorgrímur
Kjallaksson bjó í Bjarnarhöfn, sem fyrr var sagt, og áttu þau
Þórhildur þrjá sonu. Brandur var elstur. Hann bjó í Krossnesi
við Brimlárhöfða. Annar var Arngrímur. Hann var mikill maður
og sterkur, nefmikill, stórbeinóttur í andliti, rauðbleikur á
hár og vikóttur snemma, skolbrúnn, eygður mjög og vel. Hann
var ofstopamaður mikill og fullur ójafnaðar og fyrir því var
hann Styr kallaður. Vermundur hét hinn yngsti sonur Þorgríms
Kjallakssonar. Hann var hár maður, mjór og fríður sýnum. Hann
var kallaður Vermundur hinn mjóvi.
Sonur
Ásgeirs á Eyri hét Þorlákur. Hann átti Þuríði, dóttur Auðunar
stota úr Hraunsfirði. Þau voru þeirra börn: Steinþór, Bergþór,
Þormóður, Þórður blígur og Helga.
Steinþór
var framast barna Þorláks. Hann var mikill maður og sterkur og
manna vopnfimastur og hinn mesti atgervismaður. Hógvær var
hann hversdaglega. Steinþór var til þess tekinn að hinn þriðji
maður hafi best verið vígur á Íslandi með þeim Helga
Droplaugarsyni og Vémundi kögur. Þormóður var vitur maður og
stilltur vel. Þórður blígur var ákafamaður mikill og örorður.
Bergþór var yngstur og þó hinn efnilegasti.
13. kafli
Snorri
Þorgrímsson var þá fjórtán vetra er hann fór utan með
fóstbræðrum sínum, Þorleifi kimba og Þóroddi. Börkur hinn
digri, föðurbróðir hans, galt honum fimm tigu silfurs til
utanferðar.
Þeir
urðu vel reiðfari og komu til Noregs um haustið. Þeir voru um veturinn
á Rogalandi. Snorri var með Erlingi Skjálgssyni á Sóla og
var Erlingur vel til hans því að þar hafði verið forn
vinátta með hinum fyrrum frændum þeirra, Hörða-Kára og
Þórólfi Mostrarskegg.
Um sumarið eftir fóru
þeir til Íslands og urðu síðbúnir. Þeir höfðu harða útivist
og komu litlu fyrir vetur í Hornafjörð.
En er þeir bjuggust
frá skipi, Breiðfirðingarnir, þá skaust þar mjög í tvö horn
um búnað þeirra Snorra og Þorleifs kimba. Þorleifur keypti
þann hest er hann fékk bestan. Hann hafði og steindan söðul
allglæsilegan. Hann hafði búið sverð og gullrekið spjót,
myrkblán skjöld og mjög gylltan, vönduð öll klæði. Hann
hafði þar og til varið mjög öllum sínum fararefnum. En Snorri
var í svartri kápu og reið svörtu merhrossi góðu. Hann hafði
fornan trogsöðul og vopn lítt til fegurðar búin. Búnaður
Þórodds var þar á milli.
Þeir
riðu austan um Síðu og svo sem leið liggur vestur til
Borgarfjarðar og svo vestur um Flötu og gistu í Álftafirði.
Eftir
það reið Snorri til Helgafells og ætlar þar að vera um
veturinn. Börkur tók því fálega og höfðu menn það mjög að
hlátri um búnað hans. Tók Börkur svo á að honum hefði
óheppilega með féið farist er öllu var eytt.
Það
var einn dag öndverðan vetur að Helgafelli að þar gengu inn
tólf menn alvopnaðir. Þar var Eyjólfur hinn grái, frændi
Barkar, sonur Þórðar gellis. Hann bjó í Otradal vestur í
Arnarfirði.
En
er þeir voru að tíðindum spurðir þá sögðu þeir dráp Gísla
Súrssonar og þeirra manna er látist höfðu fyrir honum áður
hann féll. Við þessi tíðindi varð Börkur allgleymur og bað
Þórdísi og Snorra að þau skyldu fagna Eyjólfi sem best, þeim
manni er svo mikla skömm hafði rekið af höndum þeim frændum.
Snorri
lét sér fátt um finnast um þessi tíðindi en Þórdís segir að þá
var vel fagnað "ef grautur er gefinn Gíslabana."
Börkur
svarar: "Eigi hlutast eg til málsverða."
Börkur
skipar Eyjólfi í öndvegi en förunautum hans utar frá honum.
Þeir skutu vopnum sínum á gólfið. Börkur sat innar frá Eyjólfi
en þá Snorri.
Þórdís
bar innar grautartrygla á borð og hélt með á spónum og er hún
setti fyrir Eyjólf þá féll niður spónn fyrir henni. Hún laut
niður eftir og tók sverð hans Eyjólfs og brá skjótt og lagði
síðan upp undir borðið og kom í lær Eyjólfi en hjaltið nam við
borðinu og varð þó sárið mikið. Börkur hratt fram borðinu og
sló til Þórdísar. Snorri hratt Berki svo að hann féll við en
tók til móður sinnar og setti hana niður hjá sér og kvað ærnar
skapraunir hennar þótt hún væri óbarin. Eyjólfur hljóp upp og
hans menn og hélt þar maður á manni.
Þar
urðu þær málalyktir að Börkur seldi Eyjólfi sjálfdæmi og gerði
hann mikið fé sér til handa fyrir áverkann. Fór hann við það í
brott. Af þessu óx mjög óþokki með þeim Berki og Snorra.
14. kafli
Á
vorþingi um sumarið heimti Snorri föðurarf sinn af Berki.
Börkur svarar svo að hann mundi gjalda honum föðurarf sinn "en
eigi nenni eg," segir hann, "að skipta Helgafelli sundur. En
eg sé að okkur er eigi hent að eiga saman tvíbýli og vil eg
leysa landið til mín."
Snorri
svarar: "Það þykir mér jafnlegast að þú leggir land svo dýrt
sem þér líkar en eg kjósi hvor okkar leysa skal."
Börkur
hugsar þetta mál og hugðist svo að Snorri mundi eigi lausafé
hafa að gefa við landinu ef skjótt skyldi gjalda og lagði
hálft landið fyrir sex tigu silfurs og tók þó af áður eyjarnar
því að hann hugðist litlu verði þær mundu fá en Snorri fengi
aðra staðfestu. Það fylgdi og að þá skyldi þegar upp gjalda
féið og leita eigi láns undir aðra menn til þess fjár "og kjós
þú nú Snorri," sagði Börkur, "þegar í stað hvort þú vilt."
Snorri
svarar: "Þess kennir nú að, Börkur frændi, að þér þykir eg
févani er þú leggur svo ódýrt Helgafellsland en undir mig kýs
eg föðurleifð mína að þessu verði og rétt fram höndina og
handsala mér landið."
"Eigi
skal það fyrr," segir Börkur, "en hver peningur er fyrir
goldinn."
Snorri
mælti til Þorbrands fóstra síns: "Hvort seldi eg þér sjóð
nokkurn á hausti?"
"Já,"
segir Þorbrandur og brá sjóðnum undan kápu sinni.
Var
þá talið silfrið og goldið fyrir landið hver peningur og var
þá eftir í sjóðnum sex tigir silfurs.
Börkur
tók við fénu og handsalar Snorra landið.
Síðan
mælti Börkur: "Silfurdrjúgari hefir þú nú orðið frændi en vér
hugðum. Vil eg nú að við gefum upp óþokka þann er millum hefir
farið og mun eg það til leggja til hlunninda við þig að við
skulum búa báðir samt þessi misseri að Helgafelli er þú hefir
kvikfjár fátt."
Snorri
svarar: "Þú skalt njóta kvikfjár þíns og verða í brottu frá
Helgafelli."
Svo
varð að vera sem Snorri vildi.
En
er Börkur var í brott búinn frá Helgafelli gekk Þórdís fram og
nefndi sér votta að því að hún sagði skilið við Börk bónda
sinn og fann það til foráttu að hann hafði lostið hana og hún
vildi eigi liggja undir höggum hans. Var þá skipt fé þeirra og
gekk Snorri að fyrir hönd móður sinnar því að hann var hennar
erfingi. Tók þá Börkur þann kost, er hann hafði öðrum ætlað,
að hafa lítið fyrir eyjarnar.
Eftir
það fór Börkur í brott frá Helgafelli og vestur á
Meðalfellsströnd og bjó fyrst á Barkarstöðum milli Orrahvols
og Tungu. Síðan fór hann í Glerárskóga og bjó þar til elli.
15. kafli
Snorri
Þorgrímsson gerði bú að Helgafelli og var móðir hans fyrir
innan stokk. Már Hallvarðsson, föðurbróðir Snorra, réðst
þangað með mart búfé og tók forráð fyrir búi Snorra. Hafði
hann þá hið mesta rausnarbú og fjölmennt.
Snorri
var meðalmaður á hæð og heldur grannlegur, fríður sýnum,
réttleitur og ljóslitaður, bleikhár og rauðskeggjaður. Hann
var hógvær hversdaglega. Fann lítt á honum hvort honum þótti
vel eða illa. Hann var vitur maður og forspár um marga hluti,
langrækur og heiftúðigur, heilráður vinum sínum en óvinir hans
þóttust heldur kulda af kenna ráðum hans. Hann varðveitti þá
hof. Var hann þá kallaður Snorri goði. Hann gerðist þá
höfðingi mikill en ríki hans var mjög öfundsamt því að þeir
voru margir er eigi þóttust til minna um komnir fyrir ættar
sakir en áttu meira undir sér fyrir afls sakir og prófaðrar
harðfengi.
Börkur
digri og Þórdís Súrsdóttir áttu þá dóttur er Þuríður hét og
var hún þá gift Þorbirni digra er bjó á Fróðá. Hann var sonur
Orms hins mjóva er þar hafði búið og numið Fróðárland. Þuríði,
dóttur Ásbrands frá Kambi úr Breiðavík, hafði hann áður átta.
Hún var systir Bjarnar Breiðvíkingakappa, er enn kemur síðar
við þessa sögu, og Arnbjarnar hins sterka. Synir þeirra
Þorbjarnar voru þeir Ketill kappi og Gunnlaugur og Hallsteinn.
Þorbjörn var mikill fyrir sér og ósvífur við sér minni menn.
Þá
bjó í Mávahlíð Geirríður, dóttir Þórólfs bægifótar, og
Þórarinn svarti sonur hennar. Hann var mikill maður og
sterkur, ljótur og hljóðlyndur, vel stilltur hversdaglega.
Hann var kallaður mannasættir. Hann var eigi fémikill og hafði
þó bú gagnsamt. Svo var hann maður óhlutdeilinn að óvinir hans
mæltu að hann hefði eigi síður kvenna skap en karla. Hann var
kvongaður maður og hét Auður kona hans. Guðný var systir hans
er átti Vermundur mjóvi.
Í
Holti út frá Mávahlíð bjó ekkja sú er Katla hét. Hún var fríð
kona sýnum en eigi var hún við alþýðuskap. Oddur hét sonur
hennar. Hann var mikill maður og knár, hávaðamaður mikill og
málugur, slysinn og rógsamur.
Gunnlaugur
sonur Þorbjarnar digra var námgjarn. Hann var oft í Mávahlíð
og nam kunnáttu að Geirríði Þórólfsdóttur því að hún var
margkunnig.
Það
var einn dag er Gunnlaugur fór í Mávahlíð að hann kom í Holt
og talaði mart við Kötlu en hún spurði hvort hann ætlar þá enn
í Mávahlíð "og klappa um kerlingarnárann?"
Gunnlaugur
kvað eigi það sitt erindi "en svo að eins ertu ung, Katla, að
eigi þarftu að bregða Geirríði elli."
Katla
svarar: "Eigi hugði eg að það mundi líkt vera en engu skiptir
það," segir hún. "Engi þykir yður nú kona nema Geirríður ein
en fleiri konur kunna sér enn nokkuð en hún ein."
Oddur
Kötluson fór oft með Gunnlaugi í Mávahlíð. En er þeim varð síð
aftur farið bauð Katla Gunnlaugi oft þar að vera en hann fór
jafnan heim.
16. kafli
Það
var einn dag öndverðan vetur þann er Snorri gerði fyrst bú að
Helgafelli að Gunnlaugur Þorbjarnarson fór í Mávahlíð og Oddur
Kötluson með honum. Þau Gunnlaugur og Geirríður töluðu þá
löngum um daginn.
Og
er mjög leið á kveldið mælti Geirríður við Gunnlaug: "Það
vildi eg að þú færir eigi heim í kveld því að margir eru
marlíðendur. Eru og oft flögð í fögru skinni en mér líst nú
eigi sem hamingjusamlegast á þig."
Gunnlaugur
svarar: "Eigi mun mig saka," segir hann, "er við erum tveir
saman."
Hún
svarar: "Ekki gagn mun þér að Oddi verða enda muntu sjálfur
gjalda einræðis þíns."
Síðan
gengu þeir út, Gunnlaugur og Oddur, og fóru þar til er þeir
komu í Holt. Katla var þá komin í rekkju sína. Hún bað Odd
bjóða Gunnlaugi þar að vera.
Hann
sagðist það gert hafa "og vill hann heim fara," segir hann.
"Fari
hann þá sem hann hefir fyrir sér gert," segir hún.
Gunnlaugur
kom eigi heim um kveldið og var um rætt að hans skyldi leita
fara en eigi varð af.
Um
nóttina er Þorbjörn sá út fann hann Gunnlaug son sinn fyrir
dyrum. Lá hann þar og var vitlaus. Þá var hann borinn inn og
dregin af honum klæði. Hann var allur blóðrisa um herðarnar en
hlaupið holdið af beinunum. Lá hann allan veturinn í sárum og
var margrætt um hans vanheilsu. Flutti það Oddur Kötluson að
Geirríður mun hafa riðið honum, segir að þau hefðu skilið í
stuttleikum um kveldið og það hugðu flestir menn að svo væri.
Þetta
vor um stefnudaga reið Þorbjörn í Mávahlíð og stefndi Geirríði
um það að hún væri kveldriða og hún hefði valdið meini
Gunnlaugs. Málið fór til Þórsnessþings og veitti Snorri goði
Þorbirni mági sínum en Arnkell goði varði málið fyrir Geirríði
systur sína. Tylftarkviður átti um að skilja en hvorgi þeirra
Snorra né Arnkels þótti bera mega kviðinn fyrir hleyta sakir
við sækjanda og varnaraðilja. Var þá Helgi Hofgarðagoði
kvaddur tylftarkviðar, faðir Bjarnar, föður Gests, föður
Skáld-Refs.
Arnkell
goði gekk að dómi og vann eið að stallahring að því að
Geirríður hafði eigi valdið meini Gunnlaugs. Þórarinn vann eið
með honum og tíu menn aðrir. En eftir það bar Helgi af kviðinn
og ónýttist málið fyrir þeim Snorra og Þorbirni og fengu þeir
af þessu óvirðing.
17. kafli
Á
þessu þingi deildu þeir Þorgrímur Kjallaksson og synir hans
við Illuga svarta um mund og heimanfylgju Ingibjargar
Ásbjarnardóttur, konu Illuga, er Tin-Forni hafði átt að
varðveita.
Um
þingið voru stormar miklir svo að engi maður mátti koma til
þingsins af Meðalfellsströnd. Hamlaði það mjög afla Þorgríms
að frændur hans komu eigi.
Illugi
hafði hundrað manna og einvalalið og hélt hann fram málunum en
Kjalleklingar gengu að dóminum og vildu upp hleypa. Var þá
þröng mikil. Áttu menn þá hlut í að skilja þá. Kom þá svo að
Tin-Forni greiddi féið að tölum Illuga.
Svo
kvað Oddur skáld í Illugadrápu:
Vestr
var þröng á þingi
Þórsness, með
hug stórum
höppum
studdr þar er hodda
hjálmraddar
stafr kvaddi.
Snarráðan
kom síðan,
sætt
var ger með hætti,
Forna
sjóðs und fæði
farmr
dólgsvölu barma.
Eftir
það létti upp storminum og komu Kjalleklingar vestan af
ströndinni. Vildi Þorgrímur Kjallaksson þá eigi halda sættina
og veitir þeim Illuga atgöngu. Tókst þar þá bardagi. Snorri
goði bað sér þá manna til meðalgöngu og komu á griðum með
þeim. Þar féllu þrír menn af Kjalleklingum en fjórir af
Illuga. Styr Þorgrímsson vó þar tvo menn.
Svo
segir Oddur í Illugadrápu:
Drótt
gekk sýnt á sættir
svellendr
en þar fellu
þremja
svells fyr þolli
þrír
andvöku randa
áðr
kynfrömuðr kæmi
kvonar
hreggs við seggi,
frægt
gerðist það fyrða
forráð,
griðum, Snorri.
Illugi
þakkaði Snorra goða sína liðveislu og bauð honum fyrir fé en
hann kveðst eigi vildu laun fyrir hina fyrstu liðveislu. Þá
bauð Illugi honum heim með sér og það þá Snorri og fékk hann
þá góðar gjafir. Voru þeir Snorri og Illugi þá vinir um hríð.
18. kafli
Þetta
sumar andaðist Þorgrímur Kjallaksson en Vermundur mjóvi sonur
hans tók þá við búi í Bjarnarhöfn. Hann var vitur maður og
stundar heilráður.
Styr
hafði þá og búið um hríð undir Hrauni inn frá Bjarnarhöfn.
Hann var vitur maður og harðfengur. Hann átti Þorbjörgu,
dóttur Þorsteins hreggnasa. Þorsteinn og Hallur voru synir
þeirra. Ásdís hét dóttir þeirra, drengileg kona og heldur
skapstór. Styr var héraðríkur og hafði fjölmennt mjög. Hann
átti sökótt við marga menn því að hann vó mörg víg en bætti
engi.
Þetta
sumar kom út skip í Salteyrarósi og áttu hálft norrænir menn.
Hét Björn stýrimaður þeirra. Hann fór til vistar á Eyri til
Steinþórs. Hálft skipið áttu suðureyskir menn og hét Álfgeir
stýrimaður þeirra. Hann fór til vistar í Mávahlíð til Þórarins
svarta og félagi hans með honum er Nagli hét, mikill maður og
fóthvatur. Hann var skoskur að kyni.
Þórarinn
átti víghest góðan á fjalli. Þorbjörn digri átti og stóðhross
mörg saman er hann lét standa í fjallhögum og valdi af hross
um haustum til sláturs.
Þetta
haust gerðist það til tíðinda að eigi fundust hross Þorbjarnar
og var víða leitað en haustið var heldur veðurhart.
Í
öndverðan vetur sendi Þorbjörn Odd Kötluson suður um heiði
undir Hraun. Þar bjó sá maður er Spá-Gils hét. Hann var
framsýnn og eftirrýningamaður mikill um stuldi eða þá hluti
aðra er hann vildi forvitnast.
Oddur
spyr hvort hrossum Þorbjarnar höfðu stolið útlendir menn eða
utanhéraðsmenn eða nábúar hans.
Spá-Gils
svarar: "Segðu svo Þorbirni sem eg mæli að eg hygg að hross
hans muni eigi langt gengin úr högum þeirra en vant er á menn
að kveða og er betra að missa síns en stór vandræði hljótist
af."
En
er Oddur kom til Fróðár virtu þeir Þorbjörn sem Spá-Gils hefði
nokkurar sneiðir stungið Máhlíðingum um mál þessi. Sagði Oddur
og að hann hafði svo mælt að þeir væru líkastir til hrossatöku
er sjálfir voru févana og höfðu þó aukið hjónum úr því sem
vandi var til. Í þessum orðum þótti Þorbirni kveðið á
Máhlíðinga.
Eftir
þetta reið Þorbjörn heiman við tólfta mann. Hallsteinn sonur
hans var þar í för en Ketill kappi, annar sonur hans, var þá
utanlands. Þar var Þórir, sonur Arnar af Arnarhvoli, nábúi
Þorbjarnar, hinn röskvasti maður. Oddur Kötluson var í þessi
ferð. En er þeir komu í Holt til Kötlu færði hún Odd son sinn
í kyrtil móbrúnan er hún hafði þá nýgert.
Síðan
fóru þeir í Mávahlíð og var Þórarinn og heimamenn í dyrum úti
er þeir sáu mannferðina. Þeir kvöddu Þorbjörn og spurðu
tíðinda.
Síðan
mælti Þorbjörn: "Það er vort erindi hingað Þórarinn," segir
hann, "að vér leitum eftir hrossum þeim er stolin voru frá mér
í haust. Viljum vér hér beiða rannsóknar hjá yður."
Þórarinn
svarar: "Er rannsókn þessi nokkuð með lögum upp tekin eða
hafið þér nokkura lögsjáendur til kvadda að skynja þetta mál
eða viljið þér nokkur grið selja oss í rannsókn þessi eða
hafið þér nokkuð víðara farið til rannsóknar?"
Þorbjörn
svarar: "Ekki ætlum vér að víðar þurfi þessa rannsókn að
fremja."
Þórarinn
svarar: "Þá viljum vér þverlega þessar rannsóknar synja ef þér
viljið aflaga eftir leita og upp hefja."
Þorbjörn
svarar: "Þá munum vér það fyrir satt hafa að þú sért sannur að
sökinni er þú vilt þig eigi láta undan bera með rannsókninni."
"Gerið
það sem yður líkar," segir Þórarinn.
Eftir
það setti Þorbjörn dyradóm og nefndi sex menn í dóm. Síðan
sagði Þorbjörn fram sökina á hendur Þórarni um hrossatökuna.
Þá
gekk Geirríður út í dyrnar og sá hvað er títt var og mælti:
"Of satt er það er mælt er að meir hefir þú Þórarinn kvenna
skap en karla er þú skalt þola Þorbirni digra hverja skömm og
eigi veit eg hví eg á slíkan son."
Þá
mælti Álfgeir stýrimaður: "Veita munum vér þér allt það er vér
megum hvað sem þú vilt upp taka."
Þórarinn
svarar: "Eigi nenni eg nú lengur hér að standa."
Eftir
þetta hlaupa þeir Þórarinn út og vilja hleypa upp dóminum.
Þeir voru sjö saman og sló þegar í bardaga. Þórarinn vó
húskarl Þorbjarnar en Álfgeir annan. Þar féll og húskarl
Þórarins. Ekki festi vopn á Oddi Kötlusyni.
Auður
húsfreyja hét á konur að skilja þá og köstuðu þær klæðum á
vopn þeirra.
Eftir
það gengur Þórarinn inn og hans menn en þeir Þorbjörn riðu í
brott og sneru áður málum til Þórsnessþings. Þeir riðu upp með
voginum og bundu sár sín undir stakkgarði þeim er Korngarður
heitir.
Í
túninu í Mávahlíð fannst hönd þar sem þeir höfðu barist og var
sýnd Þórarni. Hann sá að þetta var konuhönd. Hann spurði hvar
Auður var. Honum var sagt að hún lá í sæng sinni. Þá gekk hann
til hennar og spurði hvort hún var sár. Auður bað hann ekki um
það hirða en hann varð þó vís að hún var handhöggin. Kallar
hann þá á móður sína og bað hana binda sár hennar.
Þá
gekk Þórarinn út og þeir félagar og runnu eftir þeim Þorbirni.
Og er þeir áttu skammt til garðsins heyrðu þeir mælgi til
þeirra Þorbjarnar og tók Hallsteinn til orða og mælti: "Af sér
rak Þórarinn ragmælið í dag."
"Djarflega
barðist hann," segir Þorbjörn, "en margir verða vaskir í
einangrinum þó að lítt séu vaskir þess í milli."
Oddur
svarar: "Þórarinn mun vera hinn röskvasti maður en slys mun
það þykja er hann henti þá er hann hjó höndina af konu sinni."
"Var
það satt?" segir Þorbjörn.
"Satt
sem dagur," segir Oddur.
Þá
hljópu þeir upp og gerðu að þessu mikla sköll og hlátur.
Í
þessu komu þeir Þórarinn eftir og varð Nagli skjótastur. En er
hann sá að þeir ofruðu vopnunum glúpnaði hann og hljóp umfram
og í fjallið upp og varð að gjalti.
Þórarinn
hljóp að Þorbirni og hjó með sverði í höfuðið og klauf ofan í
jaxla. Eftir það sótti Þórir Arnarson að Þórarni við þriðja
mann. Hallsteinn sótti Álfgeir við annan mann. Oddur Kötluson
sótti félaga Álfgeirs við annan mann. Þrír förunautar
Þorbjarnar sóttu tvo menn Þórarins og var bardagi þessi sóttur
með miklu kappi.
Þeirra
skipti fóru svo að Þórarinn hjó fót af Þóri þar er kálfi var
digrastur en drap báða förunauta hans. Hallsteinn féll fyrir
Álfgeiri sár til ólífis en er Þórarinn var laus rann Oddur
Kötluson við þriðja mann. Hann var eigi sár því að eigi festi
vopn á kyrtli hans. Allir lágu eftir aðrir förunautar þeirra.
Látnir voru og báðir húskarlar Þórarins.
Þeir
Þórarinn tóku hesta þeirra Þorbjarnar og ríða þeim heim og sáu
þeir þá hvar Nagli hljóp hið efra um hlíðina. Og er þeir komu
í túnið sáu þeir að Nagli var kominn fram um garðinn og
stefndi inn til Búlandshöfða. Þar fann hann þræla Þórarins tvo
er ráku sauði úr höfðanum. Hann segir þeim fundinn og liðsmun
hver var. Kallaðist hann víst vita að Þórarinn og hans menn
voru látnir og í því sáu þeir að menn riðu heiman eftir
vellinum. Þá tóku þeir Þórarinn að hleypa því að þeir vildu
hjálpa Nagla að hann hlypi eigi á sjó eða fyrir björg.
Og
er þeir Nagli sjá að mennirnir riðu æsilega hugðu þeir að
Þorbjörn mundi þar fara. Tóku þeir nú rás af nýju allir inn
til höfðans og runnu þar til er þeir koma þar sem nú heitir
Þrælaskriða. Þar fengu þeir Þórarinn tekið Nagla því að hann
var nálega sprunginn af mæði en þrælarnir hljópu þar fyrir
ofan og fram af höfðanum og týndust sem von var því að höfðinn
er svo hár að allt hefir bana það sem þar fer ofan.
Síðan
fóru þeir Þórarinn heim og var Geirríður í dyrum og spyr þá
hve farist hefir. Þórarinn kvað þá vísu:
Varði
eg mig þar er myrðir
morðfárs
vega þorði,
hlaut örn af ná
neyta
nýjum,
kvenna frýju.
Barkat
vægð að vígi
valnaðrs
í styr þaðra.
Mæli
eg hól fyr hæli
hjaldrsgoðs
af því sjaldan.
Geirríður
svarar: "Segið þér víg Þorbjarnar?"
Þórarinn
kvað:
Knátti
hjör und hetti,
hræflóð,
bragar Móða,
rauk um sóknar sæki,
slíðrbeittr staðar
leita.
Blóð
féll, en var voði
vígtjalds
náar skaldi,
þá
var dæmisalr dóma
dreyrafullr, um
eyru.
"Tekið hefir þá
brýningin," sagði Geirríður, "og gangið inn og bindið sár
yður." Og svo var.
Nú
er að segja frá Oddi Kötlusyni. Hann fór þar til er hann kom
til Fróðár og sagði þar tíðindin. Lét Þuríður húsfreyja safna
þá mönnum og fara eftir líkunum en flytja heim sára menn.
Þorbjörn var í haug lagður en Hallsteinn sonur hans var
græddur. Þórir af Arnarhvoli var og græddur og gekk við tréfót
síðan. Því var hann kallaður Þórir viðleggur. Hann átti
Þorgrímu galdrakinn. Þeirra synir voru þeir Örn og Valur,
drengilegir menn.
19. kafli
Eina
nótt var Þórarinn heima í Mávahlíð. En um morguninn spyr Auður
Þórarinn hvert ráð hann ætlar fyrir sér "vildum vér eigi
úthýsa þér," segir hún, "en hrædd er eg að hér séu fleiri
settir dyradómarnir í vetur því að eg veit að Snorri goði mun
ætla að mæla eftir Þorbjörn mág sinn."
Þá
kvað Þórarinn:
Myndit
vitr í vetri
vekjandi
mig sekja,
þar
á eg lífhvötuð leyfðan,
löngráns, um þær
vánir,
ef niðbræði næðag
nás valfallins ásar,
Hugins létum nið
njóta
nágrundar, Vermundi.
Þá mælti Geirríður:
"Það er nú ráðlegast að leita að slíkum tengdamönnum sem
Vermundur er eða Arnkell bróðir minn."
Þórarinn svarar:
"Meiri von að hvortveggja þurfi áður lýkur þessum málum en
þar munum vér þó fyrst á treysta er Vermundur er."
Og þann sama dag riðu
þeir allir er að vígum höfðu verið inn um fjörðu og komu í
Bjarnarhöfn um kveldið og gengu inn er menn voru komnir í
sæti.
Vermundur heilsar
þeim og rýmdi þegar öndvegið fyrir þeim Þórarni. En er þeir
höfðu niður sest þá spurði Vermundur tíðinda.
Þórarinn kvað:
Skal eg þrymviðum
þremja,
þegi
her meðan, segja,
von er ísarns ásum
örleiks, frá því
görla
hvé hjaldrviðir
héldu,
haldendr,
við mig, skjaldar,
roðinn
sá eg Hrundar handa
hnigreyr,
löngum, dreyra.
"Hvað
er þar frá að segja mágur?" segir Vermundur.
Þórarinn
kvað:
Sóttu
heim, þeir er hættu,
hjör-Nirðir
mig, fjörvi.
Gnýljómi
beit geymi
geira
stígs að vígi.
Svo
görðum vér sverða
sókn-miðjungar
Þriðja,
sleitka
líknar leiki
lostigr,
fáa kosti.
Guðný
systir hans nam staðar á gólfinu og mælti: "Hefir þú nokkuð
varið þig nú frýjuorðinu þeirra út þar?"
Þórarinn
kvað:
Urðum
vér að verja,
varð
ár drifin sára,
hrafn naut hræva,
Gefnar
hjaldrskýja
mig frýju,
þá
er við hjálm á hólmi
hrein
míns föður sveini,
þaut
andvaka unda
unnr,
benlækir runnu.
Vermundur
mælti: "Brátt þykir mér sem þér hafið við ást."
Þórarinn
kvað:
Knáttu
hjálmi hættar
hjaldrs
á mínum skjaldi
Þrúðar
vangs hins þunga
þings
spámeyjar singva
þá
er bjúgröðull bógar
baugs
fyr óðaldraugi,
Gjöll
óx vopns á völlum,
varð
blóðdrifinn Fróða.
Vermundur
mælti: "Hvort vissu þeir nú hvort þú varst karlmaður eða
kona?"
Þórarinn
kvað:
Reka
þóttumk eg, Rakna,
remmiskóðs
við Móða,
kunnfáka
hné kennir,
klámorð
af mér borða,
hvatki er Hildar
götva,
hrafn sleit af ná
beitu,
síks
við sína leiku
sælingr um það
mælir.
Eftir það segir
Þórarinn tíðindin. Þá spurði Vermundur: "Hví fórstu þá eftir
þeim? Þótti þér eigi ærið að orðið hið fyrra sinn?"
Þórarinn kvað:
Kveðin man, Hrofts,
að heiftum,
hyrskerðir, mér
verða,
kunni
eg áðr fyr Enni,
ylgteiti,
vel beita,
er
lútviðir létu
lækendr,
þeir er skil flækja,
eggjum
hófs, að hjöggag
Hlín
guðvefjar mína.
"Vorkunn
var það," segir Vermundur, "að þú stæðist það eigi. En hversu
gáfust þér þeir hinir útlensku menn?"
Þórarinn
kvað:
Nágöglum
fékk Nagli
nest
dálega flestum.
Kafsunnu
réð kennir
klökkr
í fjall að stökkva.
Heldr
gekk hjálmi faldinn,
hjaldrs,
að vopna galdri,
þurði eldr of
aldir,
Álfgeir af hvöt
meiri.
"Bar Nagli sig eigi
allvel?" kvað Vermundur.
Þórarinn kvað.
Grátandi rann gætir
geira stígs frá
vígi.
Þar
varat grímu geymi
góð von friðar honum
svo
að merskyndir myndi,
men-skiljandi,
vilja,
hugði
bjóðr á bleyði
bifstaups,
á sjó hlaupa.
Og
er Þórarinn hafði verið um nótt í Bjarnarhöfn þá mælti
Vermundur: "Eigi mun þér mér þykja fara mikilmannlega mágur um
liðveisluna við þig. Eg ber eigi traust á að taka við yður svo
að eigi gangi fleiri menn í þetta vandræði. Og munum vér ríða
inn í dag á Bólstað og finna Arnkel frænda þinn og vita hvað
hann vill veita oss því að mér sýnist Snorri goði þungur í
eftirmálinu."
"Þér
skuluð ráða," segir Þórarinn.
Og
er þeir voru á leið komnir kvað Þórarinn:
Muna
munum vér að vorum
Vermundr glaðir
stundum,
auðar þöll, áðr
ollum
auðvarpaðar dauða.
Nú séumk hitt, að
hlaupa,
hör-Gerðr, munum
verða,
leið erum randa
rauðra
regn,
fyr prúðum þegni.
Þessu
veik hann til Snorra goða. Þeir Vermundur og Þórarinn riðu inn
á Bólstað og fagnaði Arnkell þeim vel og spyr að tíðindum.
Þórarinn
kvað:
Var
til hreggs að hyggja
hrafn-víns
á bæ mínum,
þurði eldr of
aldir,
ugglegt, Munins
tuggu
þá er á fyrða
fundi
frán víkinga
mána
lind beit, lögðis
kindir
liðu Högna vé
gögnum.
Arnkell spyr eftir
atburðum um tíðindi þau er Þórarinn sagði. Og er hann hafði
frá sagt sem var, þá mælti Arnkell: "Reiðst hefir þú nú
frændi, svo hógvær maður sem þú ert."
Þórarinn kvað:
Hétu hirðinjótar
haukaness
til þessa,
heftandi
var eg heiftar,
hóglífan
mig drífu.
Oft kemr, alnar
leiftra
ævifús, úr dúsi,
nú
kná jörð til orða,
æðiregn,
að fregna.
"Verða
kann það," segir Arnkell, "en það vil eg við þig mæla,
Þórarinn frændi, að þú ver með mér þar til er lýkur málum
þessum á nokkurn hátt. En þó að eg gerist nokkuð gerkólfur í
þessu boði þá vil eg það við þig mæla, Vermundur, að þú sért
eigi við skilinn mál þessi þó að eg taki við Þórarni."
"Skylt
er það," segir Vermundur, "að eg veiti Þórarni það er eg má,
eigi að síður þóttú sért fyrirmaður að liðveislu við hann."
Þá
mælti Arnkell: "Það er mitt ráð að vér sitjum hér í vetur
allir saman samtýnis við Snorra goða."
Og
svo gerðu þeir að Arnkell hafði fjölmennt um veturinn. Var
Vermundur ýmist í Bjarnarhöfn eða með Arnkatli. Þórarinn hélt
hinum sömum skapshöfnum og var löngum hljóður.
Arnkell
var híbýlaprúður og gleðimaður mikill. Þótti honum og illa ef
aðrir voru eigi jafnglaðir sem hann og ræddi oft um við
Þórarin að hann skyldi vera kátur og ókvíðinn, lést hafa spurt
að ekkjan að Fróðá bæri vel af sér harmana "og mun henni
hlæglegt þykja ef þér berið yður eigi vel."
Þórarinn
kvað:
Skalat
öldrukkin ekkja,
eg veit að gat beitu
hrafn af hræva efni,
hoppfögr af því
skoppa
að hjördöggvar
hyggjag,
hér
er fjón komin ljóna,
haukr unir hörðum
leiki
hræva stríðs, á
kvíðu.
Þá svarar einn
heimamaður Arnkels: "Eigi veistu fyrr en í vor er lokið er
Þórsnessþingi hversu einhlítur þú verður þér í málunum."
Þórarinn
kvað:
Láta
hitt að hljóta
haldendr
munum skjaldar,
sækjum
ráð und ríkjan,
rómusamt
úr dómi
nema
Arnketill órum
orðgóðr
við lof þjóðar,
vel
trúi eg grímu geymi
galdrs,
sakmálum haldi.
20. kafli
Geirríður
húsfreyja í Mávahlíð sendi þau orð inn á Bólstað að hún var
þess vís orðin að Oddur Kötluson hafi höggið höndina af Auði,
kallaðist hafa til þess orð hennar sjálfrar og svo kvað hún
Odd hafa því hælst fyrir vinum sínum.
Og
er þeir Þórarinn og Arnkell heyrðu þetta riðu þeir heiman við
tólfta mann út til Mávahlíðar og voru þar um nótt.
En
um morguninn riðu þeir út í Holt og er sén ferð þeirra úr
Holti. Þar var eigi karla fyrir fleira en Oddur.
Katla
sat á palli og spann garn. Hún bað Odd sitja hjá sér "og ver
hljóður og kyrr."
Hún
bað konur sitja í rúmum sínum "og verið hljóðar," kvað hún,
"en eg mun hafa orð fyrir oss."
Og
er þeir Arnkell komu gengu þeir inn þegar og er þeir komu í
stofu heilsaði Katla Arnkatli og spurði að tíðindum. Arnkell
kvaðst engi segja og spyr hvar Oddur sé. Katla kvað hann
farinn suður til Breiðavíkur "og mundi hann eigi forðast fund
þinn ef hann væri heima því að vér treystum þér vel um
drengskapinn."
"Vera
má það," segir Arnkell, "en rannsaka viljum vér hér."
"Það
skal sem yður líkar," segir Katla og bað matselju bera ljós
fyrir þeim og lúka upp búri "það eitt er hús læst á bænum."
Þeir
sáu að Katla spann garn af rokki. Nú leita þeir um húsin og
finna eigi Odd og fóru brott eftir það.
Og
er þeir komu skammt frá garðinum nam Arnkell staðar og mælti:
"Hvort mun Katla eigi hafa héðni veift um höfuð oss? Og hefir
þar verið Oddur sonur hennar er oss sýndist rokkurinn."
"Eigi
er hún ólíkleg til," segir Þórarinn, "og förum aftur." Þeir
gerðu svo.
Og
er sást úr Holti að þeir hurfu aftur, þá mælti Katla við
konur: "enn skuluð þér sitja í rúmum yðrum en við Oddur munum
fram ganga."
En
er þau koma fram um dyr gekk hún í öndina gegnt útidyrum og
kembir þar Oddi syni sínum og sker hár hans.
Þeir
Arnkell hljópu inn í dyrnar og sáu hvar Katla var og lék að
hafri sínum og jafnaði topp hans og skegg og greiddi flóka
hans.
Þeir
Arnkell gengu í stofu og sáu hvergi Odd. Lá þar rokkur Kötlu í
bekknum. Þóttust þeir þá vita að Oddur mundi eigi þar hafa
verið, gengu síðan út og fóru í brott.
En
er þeir koma nær því sem fyrr hurfu þeir aftur þá mælti
Arnkell: "Ætlið þér eigi að Oddur hafi verið í hafurslíkinu?"
"Eigi
má vita," segir Þórarinn. "En ef vér hverfum nú aftur þá
skulum vér hafa hendur á Kötlu."
"Freista
munum vér enn," segir Arnkell, "og vita hvað í gerist," og
snúa enn aftur.
En
er sén var ferðin bað Katla Odd ganga með sér. En er þau koma
út gekk hún til öskuhaugs og bað Odd leggjast niður undir
hauginn "og ver þar hvað sem í gerist."
En
er þeir Arnkell komu á bæinn hljópu þeir inn og til stofu og
sat Katla á palli og spann. Hún heilsar þeim og kvað þá
þykkfarið gera. Arnkell kvað það satt.
Förunautar
hans tóku rokkinn og hjuggu í sundur.
Þá
mælti Katla: "Eigi er nú það heim að segja í kveld að þér
hafið eigi erindi haft hingað í Holt er þér hjugguð rokkinn."
Síðan
gengu þeir Arnkell og leituðu Odds úti og inni og sáu ekki
kvikt utan túngölt einn, er Katla átti, er lá undir haugnum og
fóru brott eftir það.
Og
er þeir koma miðleiðis til Mávahlíðar kom Geirríður í móti
þeim og verkamaður hennar með henni og spurði hversu þeim
hefði farist. Þórarinn sagði henni.
Hún
kvað þá hafa varleitað hans Odds "og vil eg enn að þér hverfið
aftur og mun eg fara með yður og mun eigi mega með laufsegli
að sigla þar sem Katla er."
Síðan
snúa þeir aftur. Geirríður hafði blá skikkju yfir sér. Og er
ferð þeirra var sén úr Holti er Kötlu sagt að nú væru fjórtán
menn saman og einn í litklæðum.
Þá
mælti Katla: "Mun Geirríður tröllið þar komin og mun þá eigi
sjónhverfingum einum mega við koma."
Stóð
hún þá upp af pallinum og tók hægindin undan sér. Var þar
hlemmur undir og holur innan pallurinn. Lét hún Odd þar í koma
og bjó um sem áður og settist á ofan og kvað sér vera heldur
kynlegt.
En
er þeir koma í stofu þá varð eigi að kveðjum með þeim.
Geirríður varp af sér skikkjunni og gekk að Kötlu og tók
selbelg er hún hafði haft með sér og færði hann á höfuð Kötlu.
Síðan bundu förunautar þeirra að fyrir neðan. Þá bað Geirríður
brjóta upp pallinn. Var Oddur þar fundinn og síðan bundinn.
Eftir
það voru þau færð inn til Búlandshöfða og var Oddur þar
hengdur.
Og
er hann spornar gálgann mælti Arnkell til hans: "Illt hlýtur
þú af þinni móður. Kann og vera að þú eigir illa móður."
Katla
mælti: "Vera má víst að hann eigi eigi góða móður en eigi
hlýtur hann af því illt af mér að eg vildi það. En það væri
vilji minn að þér hlytuð allir illt af mér. Vænti eg og að það
mun svo vera. Skal nú og eigi leyna yður því að eg hefi valdið
meini Gunnlaugs Þorbjarnarsonar er þessi vandræði hafa öll af
hlotist. En þú Arnkell," segir hún, "mátt eigi af þinni móður
illt hljóta er þú átt enga á lífi en um það vildi eg að mín
ákvæði stæðust að þú hlytir því verra af föður þínum en Oddur
hefir af mér hlotið sem þú hefir meira í hættu en hann. Vænti
eg og að það sé mælt áður lýkur að þú eigir illan föður."
Eftir
það börðu þeir Kötlu grjóti í hel þar undir höfðanum. Síðan
fóru þeir í Mávahlíð og voru þar um nóttina en riðu heim eftir
um daginn. Spurðust nú þessi tíðindi öll jafnsaman og var
engum harmsaga í. Líður nú svo veturinn.
21. kafli
Eftir
um vorið var það einn dag að Arnkell kallar á tal við sig
Þórarin frænda sinn, Vermund og Álfgeir og spurði hver
liðveisla þeim þætti vinveittust við sig, hvort þeir færu til
þings "og kostum að því allra vina vorra," segir hann. "Kann
vera að þá sé annaðhvort að menn sættist og mun yður það verða
féskylt að bæta þá menn alla er þar létust eða fyrir sárum
urðu. Það kann og vera ef á þingreiðina er hætt að vandræðin
aukist ef málin eru með ofurkappi varin. Hinn er annar
kostur," segir hann, "að leggja á allan hug að þér komist utan
með lausafé yðvart en þá leikist um lönd sem auðið er, þau sem
eigi verða seld."
Þeirrar
liðveislu var Álfgeir fúsastur. Þórarinn kvaðst og eigi sjá
efni sín til að bæta sakir þær allar með fé er gerst höfðu í
þessum málum. Vermundur kvaðst eigi mundu skilja við Þórarin,
hvort er hann vildi að hann færi utan með honum eða veita
honum vígsgengi hér á landi. En Þórarinn kaus að Arnkell
veitti þeim til utanferðar.
Síðan
var maður sendur út á Eyri til Bjarnar stýrimanns að hann
skyldi allan hug á leggja að búa skip þeirra sem fyrst mátti
hann.
22. kafli
Nú
skal segja frá Snorra goða að hann tók við eftirmáli um víg
Þorbjarnar mágs síns. Hann lét og Þuríði systur sína fara heim
til Helgafells því að sá orðrómur lék á að Björn, sonur
Ásbrands frá Kambi, vendi þangað komur sínar til glapa við
hana. Snorri þóttist og sjá allt ráð þeirra Arnkels, þegar
hann spurði skipbúnaðinn, að þeir mundu eigi ætla fébótum uppi
að halda eftir vígin við það að engar voru sættir boðnar af
þeirra hendi. En þó var kyrrt allt framan til stefnudaga.
En
er sá tími kom safnar Snorri mönnum og reið inn í Álftafjörð
með átta tigu manna því að það voru þá lög að stefna heiman
vígsök svo að vegendur heyrðu eða að heimili þeirra og kveðja
eigi búa til fyrr en á þingi.
En
er ferð þeirra Snorra var sén af Bólstað þá ræddu menn um
hvort þegar skyldi sæta áverkum við þá því að fjölmennt var
fyrir.
Arnkell
segir að eigi skal það vera "og skal þola Snorra lög," segir
hann og kvað hann það eitt að gera svo búið er nauðsyn rak
til.
Og
er Snorri kom á Bólstað voru þar engi áköst með mönnum. Síðan
stefndi Snorri Þórarni til Þórsnessþings og þeim öllum er að
vígum höfðu verið. Arnkell hlýddi vel stefnunni. Eftir það
riðu þeir Snorri í brott og upp til Úlfarsfells.
Og
er þeir voru á brott farnir kvað Þórarinn vísu:
Erat
sem gráps fyr glæpi,
grund fagrvita
mundar,
fúra fleygiáru
frænings lögum ræni
ef
sannvitendr sunnu,
sé
eg þeira lið meira,
oss
megni goð gagni,
Gauts
þekju mig sekja.
Snorri
goði reið upp um háls til Hrísa og svo til Drápuhlíðar og um
morguninn út til Svínavatns og svo til Hraunsfjarðar og þaðan,
sem leið liggur, út til Tröllaháls og létti eigi ferðinni fyrr
en við Salteyrarós. En er þeir komu þar varðveittu sumir
Austmennina en sumir brenndu skipið og riðu þeir Snorri goði
svo heim, að þetta allt var gert.
Arnkell
spyr þetta, að Snorri hefir brennt skipið. Þá gengu þeir á
skip Vermundur og Þórarinn með nokkura menn og reru vestur um
fjörð til Dögurðarness. Þar stóð skip uppi er Austmenn áttu.
Þeir Arnkell og Vermundur keyptu það skip og gaf Arnkell
Þórarni hálft skipið en Vermundur bjó sinn hluta. Þeir fluttu
skipið út í Dímun og bjuggu þar. Sat Arnkell þar við til þess
er þeir voru búnir og fór síðan með þeim út um Elliðaey og
skildu þar með vináttu. Sigldu þeir Þórarinn á haf en Arnkell
fór heim til bús síns og lagðist sá orðrómur á að þessi
liðveisla þætti hin skörulegasta.
Snorri
goði fór til Þórsnessþings og hélt fram málum sínum. Varð
Þórarinn þar sekur og allir þeir er að vígum höfðu verið en
eftir þingið heimti Snorri sér slíkt er hann fékk af sektarfé
og lauk svo þessum málum.
23.
kafli
Vigfús
sonur Bjarnar Óttarssonar bjó í Drápuhlíð sem fyrr segir. Hann
átti Þorgerði Þorbeinisdóttur. Hann var gildur bóndi og
ódældarmaður mikill. Með honum var á vist systursonur hans er
Björn hét. Hann var örorður maður og ógegn.
Um
haustið eftir Máhlíðingamál fundust stóðhross Þorbjarnar digra
á fjalli og hafði hesturinn eigi haldið högum fyrir hesti
Þórarins og hafði fennt hrossin og fundust öll dauð.
Þetta
sama haust áttu menn rétt fjölmenna í Tungu milli Laxá upp frá
Helgafelli. Þangað fóru til réttar heimamenn Snorra goða. Var
Már Hallvarðsson föðurbróðir Snorra fyrir þeim. Helgi hét
sauðamaður hans. Björn frændi Vigfúss lá á réttargarðinum og
hafði fjallstöng í hendi. Helgi dró sauði. Björn spurði hvað
sauð það væri er hann dró. En er að var hugað þá var mark
Vigfúss á sauðnum.
Björn
mælti: "Slundasamlega dregur þú sauðina í dag Helgi."
"Hættara
mun yður það," segir Helgi, "er sitjið í afrétt manna."
"Hvað
mun þjófur þinn vita til þess," segir Björn og hljóp upp við
og laust hann með stönginni svo að hann féll í óvit.
Og
er Már sá þetta brá hann sverði og hjó til Bjarnar og kom á
höndina upp við öxl og varð það mikið sár. Eftir það hljópu
menn í tvo staði en sumir gengu í milli og skildu þá svo að
eigi varð fleira til tíðinda þar.
Um
morguninn eftir reið Vigfús ofan til Helgafells og beiddi bóta
fyrir vansa þenna en Snorri sagði að hann kveðst eigi mun gera
þeirra atburða er þar höfðu orðið. Þetta líkaði Vigfúsi illa
og skildu þeir með hinum mesta styttingi.
Um
vorið bjó Vigfús áverkamálið til Þórsnessþings en Snorri
drepið til óhelgi við Björn og urðu þau málalok að Björn varð
óheilagur af frumhlaupinu við Helga og fékk engar bætur fyrir
áverkann en hann bar í fatla höndina jafnan síðan.
24. kafli
Á
þessu sama þingi sóttu þeir Þorgestur hinn gamli og synir
Þórðar gellis Eirík hinn rauða um víg sona Þorgests er látist
höfðu um haustið þá er Eiríkur sótti setstokkana á
Breiðabólstað og var þetta þing allfjölmennt. Þeir höfðu áður
haft setur fjölmennar.
Eiríkur
bjó um þingið skip sitt til hafs í Eiríksvogi í Öxnaey og
veittu þeir Eiríki Þorbjörn Vífilsson og Víga-Styr og synir
Þorbrands úr Álftafirði og Eyjólfur Æsuson úr Svíney. en Styr
einn var á þinginu liðveislumanna Eiríks og dró alla menn
undan Þorgesti þá er hann mátti.
Styr
beiddi þá Snorra goða að hann skyldi eigi fara að Eiríki eftir
þingið með Þorgestlingum og hét Snorra í mót að hann mun veita
honum í annað sinn þó að hann eigi vandræði að halda. Og fyrir
þessi heit Styrs leiðir Snorri hjá sér þessi málaferli.
En
eftir þingið fóru þeir Þorgestur með mörgum skipum inn í eyjar
en Eyjólfur Æsuson leyndi skipi Eiríks í Dímunarvogi og komu
þeir Styr og Þorbjörn þar til móts við Eirík. Gerðu þeir
Eyjólfur og Styr þá eftir dæmum Arnkels að þeir fylgdu Eiríki
á sinni ferju hvor þeirra út um Elliðaey.
Í
þeirri ferð fann Eiríkur rauði Grænland og var þar þrjá vetur
og fór síðan til Íslands og var þar einn vetur áður hann fór
að byggja Grænland. En það var fjórtán vetrum fyrir kristni
lögtekna á Íslandi.
25. kafli
Nú
er að segja frá þeim Vermundi og Þórarni svarta að þeir komu
af hafi norður við Þrándheimsmynni og héldu inn í Þrándheim.
Þá réð Hákon jarl Sigurðarson fyrir Noregi og fór Vermundur
til jarls og gerðist honum handgenginn.
Þórarinn
fór vestur um haf þegar um haustið með Álfgeiri og gaf
Vermundur þeim sinn hlut í skipinu og er Þórarinn eigi við
þessa sögu héðan af.
Hákon jarl sat að
Hlöðum um veturinn. Vermundur var með honum í kærleikum. Var
jarl vel til hans því að hann vissi að Vermundur var
stórættaður út hér.
Með jarli voru bræður
tveir, sænskir að ætt. Hét annar Halli en annar
Leiknir. Þeir voru menn miklu meiri og sterkari en í þann tíma
fengjust þeirra jafningjar í Noregi eða víðara annars staðar.
Þeir gengu berserksgang og voru þá eigi í mannlegu eðli er
þeir voru reiðir og fóru galnir sem hundar og óttuðust hvorki
eld né járn. En hversdaglega voru þeir eigi illir viðureignar
ef eigi var í móti þeim gert en þegar hinir mestu örskiptamenn
er þeim tók við að horfa. Eiríkur hinn sigursæli Svíakonungur
hafði sent jarli berserkina og setti varnað á að hann skyldi
gera vel til þeirra og sagði sem var að hið mesta fullting
mátti að þeim verða ef til yrði gætt skapsmuna þeirra.
Um
vorið er Vermundur hafði verið einn vetur með jarli þá fýstist
hann til Íslands og bað jarl gefa sér orlof til þeirrar
ferðar.
Jarl
bað hann fara sem hann vildi og bað hann hugsa um áður "ef
nokkurir eru þeir hlutir í mínu valdi, aðrir meir en aðrir, er
þú vilt þiggja þér til framkvæmdar en báðum okkur til sæmdar
og virðingar."
En
er Vermundur hugsaði eftir hverra hluta hann skal af jarli
beiðast þá kom honum í hug að honum mundi mikillar framkvæmdar
afla á Íslandi ef hann hefði slíka eftirgöngumenn sem
berserkirnir voru. Og staðfestist það í skapi hans að hann
mundi leita eftir ef jarlinn vildi fá honum berserkina til
eftirgöngu. En það bar til er hann beiddist þessa að honum
þótti Styr bróðir sinn mjög sitja yfir sínum hlut og hafa
ójafnað við sig sem flesta aðra þá er hann fékk því við komið.
Hugði hann að Styr mundir þykja ódælla við sig að eiga ef hann
hefði slíka fylgdarmenn sem þeir bræður voru.
Nú
segir Vermundur jarli að hann vill þann sóma af honum þiggja
að hann gefi honum til trausts og fylgdar berserkina.
Jarl
svarar: "Þar beiddist þú þess er mér sýnist að þér muni engi
nytsemd í verða þó að eg veiti þér. Hygg eg að þeir verði þér
stirðir og skapstórir þegar er þér kaupist við. Hygg eg það
flestum bóndasonum ofurefli að stýra þeim eða halda hræddum þó
að þeir hafi mér hlýðnir verið í sinni þjónustu."
Vermundur
kvaðst mundu til hætta að taka við þeim ef jarl vildi gefa þá
í hans vald. Jarl bað hann leita fyrst við berserkina ef þeir
vildu honum fylgja.
Hann
gerði svo, leitaði ef þeir vildu fara með honum til Íslands og
veita honum fylgd og sporgöngu en hann hét í mót að gera vel
til þeirra um þá hluti er þeim þætti sig varða og þeir kynnu
honum til að segja.
Berserkirnir
kváðust eigi hafa sett hug sinn eftir að fara til Íslands.
Létust þeir og eigi vita von þar þeirra höfðingja er þeim
þætti sér hent að þjóna "en ef þú kostgæfir svo mjög Vermundur
að við skulum fara til Íslands með þér máttu svo ætla að við
munum því illa kunna ef þú veitir okkur eigi slíkt er við
beiðum ef þú hefir föng á."
Vermundur
kvað það og eigi vera skyldu. Eftir það fékk hann jáyrði af
þeim að fara með sér til Íslands ef það væri jarls vilji og
samþykki.
Nú
segir Vermundur jarli hvar þá var komið.
Jarl
veitti þá úrskurð að berserkirnir skulu fara með honum til
Íslands "ef þér þykir það þín sæmd mest ger," en bað hann svo
hugsa að honum mundi fjandskapur í þykja ef hann lýkur illa
við þá svo sem þeir eru nú á hans vald komnir.
En
Vermundur kvaðst eigi mundu þurfa til þess að taka. Eftir það
fór Vermundur til Íslands með berserkina og varð vel reiðfara
og kom heim í Bjarnarhöfn til bús síns hið sama sumar sem
Eiríkur rauði fór til Grænlands, sem fyrr er ritað.
Brátt
er Vermundur kom heim vakti Halli berserkur til þess við
Vermund að hann mundi fá honum kvonfang mjög sæmilegt. En
Vermundur þóttist eigi vita von þeirrar konu af góðum ættum er
sig mundi binda við berserk né sín forlög og hafði Vermundur
undandrátt um þetta mál. En er Halli fann það sló hann á sig
úlfúð og illsku og fór þá allt í þverúð með þeim. Gerðu
berserkir sig stóra og ómjúka við Vermund. Tók Vermundur þá að
iðrast að hann hafði berserkina á hendur tekist.
Um
haustið hafði Vermundur boð mikið og bauð Arnkatli goða til
sín og Eyrbyggjum og Styr bróður sínum. Og er boðinu var lokið
bauð Vermundur að gefa Arnkatli berserkina og kallar það best
henta, en hann vill eigi þiggja. Þá leitar Vermundur ráðs við
Arnkel hversu hann skal af sér koma þessu vandræði en hann
lagði það til að hann skyldi gefa Styr, kallar honum best
fallið að hafa slíka menn fyrir sakir ofsa og ójafnaðar.
Og
er Styr var brott búinn gekk Vermundur að honum og mælti: "Nú
vildi eg bróðir að við legðum niður fæð þá er með okkur var
áður eg fór utan en við tækjum upp holla frændsemi með góðri
vináttu og þar með vil eg gefa þér menn þá er eg hefi út flutt
þér til styrktar og fylgdar og veit eg eigi þeirra manna von
að traust muni til hafa að stríða við þig ef þú hefir slíka
sporgöngumenn sem þeir eru."
Styr
svarar: "Vel vil eg því taka frændi að batni frændsemi okkur
en þá eina frétt hefi eg til þessa manna er þú hefir út flutt
að það mun heldur vera vandræðatak en menn muni framkvæmd eða
auðnu af þeim hljóta. Nú vil eg aldrei að þeir komi í mín
híbýli því að ærnar eru mínar óvinsældir þó að eg hljóti eigi
vandræði af þeim."
"Hvert
ráð gefur þú þá til frændi," segir Vermundur, "að eg komi
þessu vandræði af mér?"
"Annað
mál er það," sagði Styr, "að eg leysi vandræði þitt en hitt að
þiggja menn þessa af þér í vingjöf og það vil eg eigi. En
vandræði þitt er engi maður jafnskyldur að leysa sem eg ef
okkur þykir einn veg báðum."
En
þó að Styr mælti svo um þá kaus Vermundur að Styr tæki við
berserkjunum og skilja þeir bræður nú með kærleik.
Fór
Styr þá heim og berserkirnir með honum og voru þeir þess eigi
fúsir í fyrstu og kalla Vermund eigi eiga að selja sig né gefa
sem ánauðga menn en þó kalla þeir nær sínu skapi að fylgja
Styr en Vermundi. Og fóru þeirra skipti mjög líklega fyrst.
Þá
voru berserkirnir með Styr er hann fór vestur um fjörð að
drepa Þorbjörn kjálka er bjó í Kjálkafirði. Hann átti
lokrekkju sterka gerva af timburstokkum og brutu berserkirnir
þegar upp svo að af gengu nafarnar fyrir utan, en þó varð Styr
banamaður Þorbjarnar kjálka.
26. kafli
Það
haust er berserkirnir komu til Styrs varð það til tíðinda að
Vigfús í Drápuhlíð fór til kolgerðar þangað sem heita
Seljabrekkur og með honum þrælar hans þrír. Einn hét Svartur
hinn sterki.
Og
er þeir komu í skóginn mælti Vigfús: "Allmikill harmur er það,
og svo mun þér þykja Svartur, er þú skalt vera ánauðigur maður
svo sem þú ert sterkur og drengilegur að sjá."
"Víst
þykir mér mikið mein að því," segir hann, "en eigi er mér það
sjálfrátt."
Vigfús
mælti: "Hvað viltu til vinna að eg gefi þér frelsi?"
"Eigi
má eg það með fé kaupa, því að eg á ekki, en þá hluti er eg má
mun eg enga til spara."
Vigfús
mælti: "Þú skalt fara til Helgafells og drepa Snorra goða en
eftir það skaltu sannlega fá frelsi þitt og þar með góða kosti
er eg skal veita þér."
"Því
mun eg eigi til leiðar koma," segir Svartur.
"Eg
skal ráð til setja," segir Vigfús, "það er þetta skal
framkvæmt verða mannhættulaust."
"Heyra
vil eg það," segir Svartur.
"Þú
skalt fara til Helgafells og ganga í loft það er þar er yfir
útidyrum og rýma fjalir í gólfinu svo að þú fáir þar lagt
atgeiri í gegnum. En þá er Snorri gengur til kamars þá skaltu
leggja atgeirinum í gegnum loftsgólfið í bak Snorra svo fast
að út gangi um kviðinn, hlaup síðan út á ræfrið og svo ofan
fyrir vegginn og lát náttmyrkrið gæta þín."
Og
með þessu ráði fór Svartur til Helgafells og rauf ræfrið yfir
útidyrum og gekk þar inn í loftið. Það var í þann tíma er þeir
Snorri sátu við málelda.
Í
þann tíma voru útikamrar á bæjum. En er þeir Snorri gengu frá
eldinum ætluðu þeir til kamarsins og gekk Snorri fyrstur og
bar undan út í dyrnar áður tilræðið Svarts varð. En Már
Hallvarðsson gekk næst Snorra og lagði Svartur atgeirinum til
hans og kom lagið á herðarblaðið og renndi út undir höndina og
skar þar út og varð það eigi mikið sár.
Svartur
hljóp út og ofan fyrir vegginn. Honum varð hált á brústeinunum
og féll hann fall mikið er hann kom niður og fékk Snorri tekið
hann áður hann stóð upp. Voru þá hafðar af honum sannar sögur
og sagði hann þá allt hversu farið hafði með þeim Vigfúsi og
svo það að hann er að kolbrennu undir Seljabrekkum. Síðan var
bundið sár Más.
Eftir
það fóru þeir Snorri sjö saman út til Drápuhlíðar. Sáu þeir,
þá er þeir koma upp í hlíðina, eldinn er þeir Vigfús brenndu
kolin. Þeir komu að þeim Vigfúsi óvörum og drápu Vigfús en
gáfu grið húskörlum hans. Síðan fór Snorri heim en húskarlar
Vigfúss sögðu þessi tíðindi heim í Drápuhlíð. Vigfús var
heygður eftir um daginn.
Þann
sama dag fór Þorgerður kona Vigfúss inn á Bólstað að segja
Arnkatli frænda sínum og bað hann taka við eftirmáli um víg
Vigfúss. En Arnkell veik því af sér og kvað það koma til
Kjalleklinga frænda hans og vísaði hann þessu máli helst á
Styr, segir hans vera að mæla eftir Vigfús frænda sinn með því
að hann vildi þó í mörgu starfa.
Þormóður
Trefilsson kvað vísu þessa um víg Vigfúss:
Felldi
fólksvaldi
fyrst
hins gullbyrsta
velti
valgaltar,
Vigfús
þann hétu.
Slíta
þar síðan
sára
benskárar
bráð
af böð-Nirði,
Bjarnar
arfnytja.
27. kafli
Eftir
þetta fór Þorgerður út undir Hraun og bað Styr mæla eftir
Vigfús frænda sinn.
Hann
svarar: "Því hét eg Snorra goða í vor þá er hann sat hjá málum
vorum Þorgestlinga að eg skyldi eigi með fjandskap ganga í mót
honum um þau mál er margir væru jafnnær sem eg. Nú máttu sækja
Vermund bróður minn að þessu máli eða aðra frændur vora."
Eftir
það fór hún út til Bjarnarhafnar og beiddi Vermund liðveislu
og kallar honum vandast um "því að Vigfús trúði þér best af
öllum sínum frændum."
Vermundur
svarar: "Skyldur er eg hér nokkuð gott til að leggja en eigi
nenni eg að ganga í þetta vandræði fyrir aðra frændur vora. En
vera skal eg aðveitandi bæði með framkvæmd og ráðum, slíkt er
eg fæ að gert. Vil eg fyrst að þú farir út á Eyri og finnir
Steinþór frænda Vigfúss. Honum er nú léttvígt og er mál að
hann reyni sig í nokkurs konar málaferlum."
Þorgerður
svarar: "Mikið gerið þér mér fyrir þessu máli en eigi mundi eg
mitt erfiði til spara ef til framkvæmdar yrði."
Síðan
fór hún út á Eyri og fann Steinþór og bað hann gerast formann
eftirmælis þessa.
Steinþór
svarar: "Hví beiðir þú mig þessa? Eg er ungur maður og átt
eigi hlut að málum manna en frændur Vigfúss, þeir er honum eru
nánari en eg, eru meiri uppivöðslumenn en eg. Er og þess engi
von að eg taki þetta mál fyrir hendur þeim en eigi mun eg
skiljast við frændur mína þá er eftir þessu máli eiga að sjá."
Fékk
Þorgerður þar eigi önnur svör. Fór hún eftir það inn yfir
fjörðu á fund Vermundar og sagði honum hvar þá var komið, kvað
allt sitt mál fyrir borði verða nema hann gerðist skörungur
fyrir þessu máli.
Vermundur
svarar: "Meiri von er að reki verði að ger þessum málum þér
til hugganar. Skal eg þó til leggja enn ráð með þér ef þú vilt
þér að fylgja."
Hún
svarar: "Flesta hluti mun eg til þess vinna."
"Nú
skaltu heim fara," sagði Vermundur, "og láta upp grafa Vigfús
bónda þinn. Tak síðan höfuð hans og fær Arnkatli og seg honum
svo að þetta höfuð mundi eigi við aðra meta að mæla eftir hann
ef þess þyrfti við."
Þorgerður
kvaðst eigi vita hvar þessu máli mundi koma en sjá kvaðst hún
að þeir spörðu hana eigi til erfiðis og skaprauna "en til mun
eg þetta vinna," segir hún, "ef þá yrði þyngri hlutur óvina
minna en áður."
Eftir
það fór hún heim og hafði þessa meðferð alla sem henni var
kennd. Og er hún kom á Bólstað segir hún Arnkatli að frændur
Vigfúss vildu að hann gerðist fyrirmaður að eftirmáli um víg
Vigfúss en þeir hétu allir sinni liðsemd. Arnkell kvaðst sagt
hafa áður hversu honum var gefið um þetta mál.
Þá
brá Þorgerður höfðinu undan skikkju sinni og mælti: "Hér er nú
það höfuð er eigi mundi undan teljast að mæla eftir þig ef
þess þyrfti við."
Arnkatli
brá mjög við þetta og hratt henni frá sér og mælti: "Far
brott," segir hann, "og seg svo frændum Vigfúss að þeir
skjöplist eigi meir í liðveislunni móti Snorra goða en eg mun
í fyrirvist málanna. En svo segir mér hugur um hversu sem
þetta mál fer að fyrr leggi þeir undir land en eg. En sé eg að
þetta eru ráð Vermundar er þú ferð nú með en eigi mun hann
þurfa að eggja mig fram hvar sem við mágar erum staddir."
Síðan fór Þorgerður
heim. Leið veturinn. En um vorið bjó Arnkell mál um víg
Vigfúss á hendur þeim mönnum öllum er til vígs höfðu farið
nema Snorra goða en Snorri lét til búa fjörráðamál við sig
og áverkamál Más til óhelgi Vigfúsi og fjölmenntu
hvorirtveggju til Þórsnessþings og veittu allir
Kjalleklingar Arnkatli og urðu þeir fjölmennari. Hélt
Arnkell fram þessum málum með mikilli freku.
Og
er málin komu í dóm gengu menn að og voru málin í gerð lagin
með umgangi og sættarboðum góðgjarnra manna og kom svo að
Snorri goði gekk til handlaga fyrir víg Vigfúss og voru þá
gervar miklar fésektir. En Már skyldi vera utan þrjá vetur. En
Snorri galt fé upp og lauk svo þinginu að þar var sæst á öll
mál.
28. kafli
Nú
gerðist það næst til tíðinda, sem fyrr er ritað, að berserkir
voru með Styr. Og er þeir höfðu þar verið um hríð slóst Halli
á tal við Ásdísi dóttur Styrs. Hún var ung kona og sköruleg,
ofláti mikill og heldur skapstór.
En
er Styr fann tal þeirra þá bað hann Halla eigi gera sér
svívirðing eða skapraun í því að glepja dóttur hans.
Halli
svarar: "Það er þér engi svívirðing þó að eg tali við dóttur
þína. Vil eg það og eigi gera til vanvirðu við þig. Er þér það
skjótt af að segja að eg hefi svo mikinn ástarhug til hennar
fellt að eg fæ það eigi úr hug mér gert. Nú vil eg," segir
Halli, "leita eftir staðfastri vináttu við þig og biðja að þú
giftir mér Ásdísi dóttur þína en þar í mót vil eg leggja mína
vináttu og trúlega fylgd og svo mikinn styrk með krafti
Leiknis bróður míns að á Íslandi skal eigi fást jafnmikil
frægð í tveggja manna fylgd sem við skulum þér veita. Skal og
okkur framkvæmd meir styrkja þinn höfðingskap en þó að þú
giftir dóttur þína þeim bónda er mestur er í Breiðafirði. Skal
það þar í mót koma að við erum eigi fésterkir. En ef þú vilt
hér engan kost á gera þá mun það skilja vora vináttu. Munu þá
og hvorir verða að fara með sínu máli sem líkar. Mun þá og
raunlítið tjóa að vanda um tal okkart Ásdísar."
En
er hann hafði þetta mælt þá þagnaði Styr og þótti nokkur vandi
á svörum og mælti er stund leið: "Hvort er þessa leitað með
alhuga eða er þetta orðaframkast og málaleitan?"
"Svo
skaltu svara," segir Halli, "sem þetta sé eigi hégómatal og
mun hér öll vor vinátta undir felast hversu þessu máli verður
svarað."
Styr
mælti: "Þá vil eg þetta mál tala við vini mína og taka ráð af
þeim hversu þessu skal svara."
Halli
mælti: "Þetta mál skaltu tala við þá menn er þér líkar, innan
þriggja nátta. Vil eg eigi þessi svör láta draga fyrir mér
lengur því að eg vil eigi vera vonbiðill þessa ráðs."
Og
eftir þetta skildu þeir.
Um
morguninn eftir reið Styr inn til Helgafells. Og er hann kom
þar bauð Snorri honum þar að vera en Styr kvaðst tala vilja
við hann og ríða síðan. Snorri spurði ef hann hefði nokkur
vandamál að tala.
"Svo
þykir mér," sagði Styr.
Snorri
svarar: "Þá skulum við ganga upp á Helgafell. Þau ráð hafa
síst að engu orðið er þar hafa ráðin verið."
"Þér
skuluð slíku ráða," sagði Styr.
Síðan
gengu þeir á fjallið upp og sátu þar á tali allt til kvelds.
Vissi það engi maður hvað þeir töluðu. Síðan reið Styr heim.
Um morguninn eftir
gengu þeir Halli á tal. Spyr Halli Styr hvern stað
eiga skal hans mál.
Styr
svarar: "Það er mál manna að þú þykir heldur félítill eða hvað
skaltu til þessa vinna með því að þú hefir eigi fé fram að
leggja?"
Halli
svarar: "Til mun eg vinna það er eg má en eigi tek eg þar fé
er eigi er til."
Styr
svarar: "Sé eg," sagði hann, "að það mun þér mislíka ef eg
gifti þér eigi dóttur mína. Nú mun eg gera sem fornir menn að
eg mun láta þig vinna til ráðahags þessa þrautir nokkurar."
"Hverjar
eru þær?" segir Halli.
"Þú
skalt ryðja," segir Styr, "götu yfir hraunið út til
Bjarnarhafnar og leggja hagagarð yfir hraunið mill landa vorra
og gera byrgi hér fyrir innan hraunið. En að þessum hlutum
fram komnum mun eg gifta þér Ásdísi dóttur mína."
Halli
svarar: "Eigi er eg vanur til vinnu en þó mun eg undir þetta
játtast ef eg skal þá auðveldlega komast að ráðahagnum."
Styr
kvað þá þessu kaupa mundu.
Eftir
þetta tóku þeir að ryðja götuna og er það hið mesta mannvirki.
Þeir lögðu og garðinn sem enn sér merki. Og eftir það gerðu
þeir byrgið.
En
meðan þeir voru að þessu verki lét Styr gera baðstofu heima
undir Hrauni og var grafin í jörð niður og var gluggur yfir
ofninum, svo að utan mátti á gefa, og var það hús ákaflega
heitt.
Og
er lokið var mjög hvorutveggja verkinu, var það hinn síðasta
dag er þeir voru að byrginu, þá gekk Ásdís Styrsdóttir hjá
þeim en það var nær bænum. Hún hafði tekið sinn besta búnað. En er
þeir Halli mæltu við hana svarar hún engu.
Þá
kvað Halli vísu þessa:
Hvert
hafið, Gerðr, of görva,
gangfögr
liðar hanga,
ljúg
vætr að mér, leygjar,
línbundin,
för þína,
því
að í vetr, hin vitra,
vangs,
sákat þig ganga,
hirðidís,
frá húsi,
húns,
skrautlegar búna.
Þá
kvað Leiknir:
Sólgrund
Siggjar linda
sjaldan
hefr of faldið
jafnhátt,
öglis stéttar
elds
nú er skart á þellu.
Hoddgrund,
hvað býr undir,
Hlín,
oflæti þínu,
hýrmælt,
hóti fleira,
hvítings,
en vér lítum?
Eftir
þetta skildi með þeim. Berserkirnir gengu heim um kveldið og
voru móðir mjög sem háttur er þeirra manna sem eigi eru
einhama að þeir verða máttlausir mjög er af þeim gengur
berserksgangurinn.
Styr
gekk þá í mót þeim og þakkaði þeim verk og bað þá fara í bað
og hvíla sig eftir það. Þeir gerðu svo. Og er þeir komu í
baðið lét Styr byrgja baðstofuna og bera grjót á hlemminn er
var yfir forstofunni en hann lét breiða niður nautshúð
hráblauta hjá uppganginum. Síðan lét hann gefa utan á baðið í
glugg þann er yfir var ofninum. Var þá baðið svo heitt að
berserkirnir þoldu eigi í baðinu og hljópu á hurðirnar. Fékk
Halli brotið hlemminn og komst upp og féll á húðinni. Veitti
Styr honum á banasár. En er Leiknir vildi hlaupa upp úr
dyrunum lagði Styr í gegnum hann og féll hann inn í baðstofuna
og lést þar. Síða lét Styr veita umbúnað líkum þeirra. Voru
þeir færðir út í hraunið og kasaðir í dal þeim er þar er í
hrauninu er svo djúpur að engan hlut sér úr nema himin yfir
sig. Það er við sjálfa götuna. Yfir grefti berserkjanna kvað
Styr vísu:
Sýndist
mér sem myndi
móteflandar
spjóta
Ála
ekki dælir
Él-herðöndum verða.
Uggi
eg eigi seggja
ofrgang of mig
strangan.
Nú hefr
bilgrönduðr brandi
berserkjum stað
merktan.
En
er Snorri goði spyr þetta reið hann út undir Hraun og sátu
þeir Snorri og Styr enn allan dag. En af tali þeirra kom það
upp að Styr fastnaði Snorra goða Ásdísi dóttur sína og tókust
þessi ráð um haustið eftir og var það mál manna að hvortveggja
þótti vaxa af þessum tengdum. Var Snorri goði ráðagerðarmaður
meiri og vitrari en Styr atgöngumeiri. Báðir voru þeir
frændmargir og fjölmennir innan héraðs.
29. kafli
Þóroddur
hét maður. Hann var ættaður af Meðalfellsströnd, skilgóður
maður. Hann var farmaður mikill og átti skip í ferðum.
Þóroddur hafði siglt kaupferð vestur til Írlands, til
Dyflinnar.
Í
þann tíma hafði Sigurður jarl Hlöðvésson í Orkneyjum herjað
til Suðureyja og allt vestur í Mön. Hann lagði gjald á
Manarbyggðina. Og er þeir höfðu sæst setti jarl eftir menn að
bíða skattsins en hann var mest goldinn í brenndu silfri. En
jarl sigldi þá undan norður til Orkneyja.
En
er þeir voru seglbúnir er skattsins biðu tóku þeir
útsunnanveður. Og er þeir höfðu siglt um stund gekk veður til
landsuðurs og austurs og gerði storm mikinn og bar þá norður
um Írland og brutu þar skipið í spón við ey eina óbyggða. Og
er þeir voru þar að komnir bar þar að þeim Þórodd Íslending er
hann sigldi úr Dyflini. Jarlsmenn kölluðu á kaupmenn til
hjálpar sér. Þóroddur lét skjóta báti og gekk þar á sjálfur.
En er þeir fundust hétu jarlsmenn á Þórodd til hjálpar sér og
buðu honum fé til að hann flytti þá heim til Orkneyja á fund
Sigurðar jarls en Þóroddur þóttist það eigi mega er hann var
áður búinn til Íslandsferðar. En þeir skoruðu á hann fast því
að þeim þótti við liggja fé sitt og frelsi að þeir væru eigi
upp leiddir á Írland eða Suðureyjar þar sem þeir höfðu áður
herjað. Og svo kom að hann seldi þeim bátinn frá hafskipinu og
tók þar við mikinn hlut af skattinum. Héldu þeir síðan bátinum
til Orkneyja en Þóroddur sigldi bátlaust til Íslands og kom
sunnan að landinu. Hélt hann síðan vestur fyrir og sigldi inn
á Breiðafjörð og kom með heilu í Dögurðarnes og fór um haustið
til vistar með Snorra goða til Helgafells. Hann var síðan
kallaður Þóroddur skattkaupandi.
Þetta
var litlu eftir víg Þorbjarnar digra. Þann vetur var að
Helgafelli Þuríður, systir Snorra goða, er Þorbjörn digri
hafði átt.
Litlu
eftir það er Þóroddur kom út hafði hann uppi orð sín og bað
Snorra goða að hann gifti sér Þuríði systur sína. En með því
að hann var auðigur að fé og Snorri vissi góð skil á honum og
hann sá að hún þurfti mjög forvistu, við þetta allt saman
sýndist Snorra að gifta honum konuna og veitti hann brúðkaup
þeirra um veturinn þar að Helgafelli. En um vorið eftir tók
Þóroddur við búi að Fróðá og gerðist hann góður bóndi og
skilríkur.
En
þegar Þuríður kom til Fróðár vandi Björn Ásbrandsson þangað
komur sínar og var það alþýðumál að með þeim Þuríði væru
fíflingar. Tók Þóroddur þá að vanda um komur hans og hafði
eigi að sök.
Þá
bjó Þórir viðleggur að Arnarhvoli. Voru synir hans þá vaxnir,
Örn og Valur, og voru hinir efnilegustu menn. Þeir lögðu
Þóroddi til ámælis að hann þoldi Birni slíka skömm sem hann
veitti honum og buðust þeir til fylgdar með Þóroddi ef hann
vildi ráða bætur á komum Bjarnar.
Það
var eitt sinn að Björn kom til Fróðár að hann sat á tali við
Þuríði. En Þóroddur var jafnan vanur inni að sitja þá er Björn
var þar en nú sést hann hvergi.
Þuríður
mælti: "Hugsa þú svo um ferðir þínar Björn," sagði hún, "að eg
hygg Þóroddur ætli nú af að ráða hingaðkomur þínar og get eg
að þeir hafi farið á veg fyrir þig og mun hann ætla að þér
skulið eigi jafnliða finnast."
Þá
kvað Björn vísu þessa:
Guls
mundum við vilja
viðar
og blás í miðli,
grand fæ eg af
stoð stundum
strengs,
þenna dag lengstan,
alls í aftan, þella,
eg
tegumk sjálfr að drekka
oft horfinnar erfi,
armlinns,
gleði minnar.
Eftir
það tók Björn vopn sín og gekk í brott og ætlar heim. En er
hann kom upp um Digramúla hljópu upp fyrir honum fimm menn.
Þar var Þóroddur, húskarlar hans tveir og synir Þóris
viðleggs. Þeir veittu Birni atgöngu en hann varðist vel og
drengilega. Gengu þeir fastast að Þórissynir. Þeir veittu
honum áverka en hann varð banamaður beggja þeirra.
Eftir
það leitaði Þóroddur undan með húskarla sína og var sár lítt
en þeir ekki.
Björn
gekk leið sína þar til er hann kom heim og gekk til stofu og
bað húsfreyja griðkonu að vinna honum beina. Og er hún kom í
stofu með ljós þá sá hún að Björn var blóðugur mjög. Gekk hún
þá fram og sagði Ásbrandi föður hans að Björn var blóðugur
heim kominn. Gekk Ásbrandur í stofu og spurði hann hví Björn
var blóðugur "eða hafið þið Þóroddur fundist?"
Björn
svarar og segir að svo var. Ásbrandur spurði hversu farið
hefðu viðskipti þeirra. Björn kvað:
Munat
hyrlesti hraustum
hríðar
mér að stríða,
heldr
hef eg vígi valdið
Viðleggs
sona tveggja,
sem
vígbalkar válki
valdr
geymi-Bil falda
eða
dalsveigi deigum
Draupnis
skatt að kaupa.
Síðan
batt Ásbrandur sár hans og varð hann græddur að heilu.
Þóroddur
sótti Snorra goða að eftirmáli um víg Þórissona og lét Snorri
búa mál til Þórsnessþings en synir Þorláks á Eyri veittu
Breiðvíkingum að málum þessum. Og urðu þær málalyktir að
Ásbrandur gekk til handsala fyrir Björn son sinn og hélt upp
fébótum fyrir vígin en Björn var sekur ger utan um þrjá vetur
og fór hann í brott samsumars.
Það
sama sumar fæddi Þuríður að Fróðá sveinbarn og var nefndur
Kjartan. Óx hann upp heima að Fróðá og var snemma mikill og
efnilegur.
En
er Björn kom um haf fór hann suður til Danmarkar og þaðan
suður til Jómsborgar. Þá var Pálna-Tóki fyrir Jómsvíkingum.
Björn gekk þar í lög þeirra og var þar kappi kallaður. Hann
var þá í Jómsborg er Styrbjörn hinn sterki vann hana. Björn
fór og til Svíþjóðar er Jómsvíkingar veitu Styrbirni. Hann var
og í orustunni á Fýrisvöllum þá er Styrbjörn féll og komst
þaðan á skóg með öðrum Jómsvíkingum. Og meðan Pálna-Tóki lifði
var Björn með honum og þótti hinn besti drengur og hinn
hraustasti í öllum mannraunum.
30. kafli
Nú
skal segja frá Þórólfi bægifót. Hann tók nú að eldast fast og
gerðist illur og æfur við ellina og mjög ójafnaðarfullur.
Lagðist og mjög ómjúkt á með þeim Arnkatli feðgum.
Það
var einn dag að Þórólfur reið inn til Úlfarsfells að finna
Úlfar bónda. Hann var forverksmaður góður og tekinn til þess
að honum hirðist skjótar hey en öðrum mönnum. Hann var og svo
fésæll að fé hans dó aldrei af megri eða drephríðum.
En
er þeir Þórólfur fundust spurði Þórólfur hvert ráð Úlfar gæfi
honum hversu hann skyldi haga verksháttum sínum eða hversu
honum segði hugur um sumar hversu þerrisamt vera mundi.
Úlfar
svarar: "Eigi kann eg þér annað ráð að kenna en sjálfum mér.
Eg mun láta bera út ljá í dag og slá undir sem mest má þessa
viku alla því að eg hygg að hún muni verða regnsöm en eg get
að eftir það mun verða gott til þerra hinn næsta hálfan
mánuð."
Fór
þetta svo sem hann sagði því að það fannst oft á að hann kunni
gerr veður að sjá en aðrir menn.
Síðan
fór Þórólfur heim. Hann hafði með sér mart verkmanna. Lét hann
nú og þegar taka til engiverka. Veður fór þannig sem Úlfar
hafði sagt.
Þeir
Þórólfur og Úlfar áttu engi saman upp á hálsinn. Þeir slógu
fyrst hey mikið hvorirtveggju. Síðan þurrkuðu þeir og færðu í
stórsæti.
Það
var einn morgun snemma að Þórólfur stóð upp. Sá hann þá út.
Var veður þykkt og hugði hann að glepjast mundi þerririnn. Bað
hann þræla sína upp standa og aka saman heyi og bað þá að
vinna sem mest um daginn "því að mér sýnist veður eigi
trúlegt."
Þrælarnir
klæddust og fóru til heyverks en Þórólfur hlóð heyinu og
eggjaði á fast um verkið að sem mest gengi fram.
Þenna
morgun sá Úlfar út snemma og er hann kom inn spurðu verkmenn
að veðri. Hann bað þá sofa í náðum "veður er gott," sagði
hann, "og mun skína af í dag. Skuluð þér slá í töðu í dag en
vér munum annan dag hirða hey vort, það er vér eigum upp á
hálsinn."
Fór svo um veðrið sem
hann sagði. Og er á leið kveld sendi Úlfar mann upp á
hálsinn að sjá um andvirki sitt það er þar stóð. Þórólfur
lét aka þrennum eykjum um daginn og höfðu þeir hirt heyið að
nóni það er hann átti. Þá bað hann þá aka heyi Úlfars í garð
sinn. Þeir gerðu sem hann mælti. En er sendimaður
Úlfars sá það hljóp hann og sagði Úlfari.
Úlfar
fór upp á hálsinn og var óður mjög og spyr hví Þórólfur rændi
sig. Þórólfur kvaðst eigi hirða hvað hann sagði og var málóði
og illur viðureignar og hélt þeim við áhöld. Sá Úlfar þá engan
sinn kost annan en verða á brottu.
Fer
Úlfar þá til Arnkels og segir honum skaða sinn og bað hann
ásjá, lést ella allur mundu fyrir borði verða. Arnkell sagðist
mundu beiða föður sinn bóta fyrir heyið en kvað sér þó þungt
hug segja um að nokkuð mundi að sök hafa.
Og
er þeir feðgar fundust bað Arnkell föður sinn bæta Úlfari
heytökuna en Þórólfur kvað þræl þann helsti auðgan. Arnkell
bað hann gera fyrir sín orð og bæta honum heyið. Þórólfur
kveðst ekki gera þar fyrir nema versnaði hlutur Úlfars og
skildust þeir við það.
En
er Arnkell fann Úlfar segir hann honum hversu Þórólfur hefir
svarað. Það fannst á Úlfari að honum þótti sem Arnkell hefði
lítt fylgt málinu og kvað hann ráða slíku við föður sinn ef
hann vildi. Arnkell galt Úlfari fyrir heyið slíkt verð sem
honum líkaði. Og er þeir feðgar fundust í annað sinn heimti
Arnkell enn heyverð að föður sínum en Þórólfur lét eigi batna
um svörin og skildu þeir þá reiðir. Um haustið eftir lét
Arnkell reka af fjalli yxn sjö er Þórólfur faðir hans átti og
lét drepa alla í bú sitt. Þetta líkaði Þórólfi stórilla og
heimti verð af Arnkatli en Arnkell kvað þá skyldu koma fyrir
heyið Úlfars. Þá líkaði Þórólfi miklu verr en áður og kallast
þetta af Úlfari hlotið hafa, kvað hann sig skyldu fyrir finna.
31. kafli
Þenna
vetur um jól hafði Þórólfur drykkju mikla og veitti
kappsamlega þrælum sínum. En er þeir voru drukknir eggjar hann
þá að fara inn til Úlfarsfells og brenna Úlfar inni og hét að
gefa þeim þar til frelsi. Þrælarnir sögðust þetta mundu vinna
til frelsis sér ef hann efndi orð sín. Síðan fóru þeir sex
saman inn til Úlfarsfells. Tóku þeir viðköst og drógu að bænum
og slógu eldi í.
Í
þenna tíma sátu þeir Arnkell við drykkju á Bólstað. Og er þeir
gengu til svefns sáu þeir eld til Úlfarsfells, fóru þá þegar
til og tóku þrælana en slökktu eldinn. Voru þá enn lítt brennd
húsin.
Um
morguninn eftir lét Arnkell flytja þrælana inn í Vaðilshöfða
og voru þeir þar hengdir allir. Eftir það handsalaði Úlfar
Arnkatli fé sitt allt og gerðist hann þá varnaðarmaður Úlfars.
Þetta
handsal líkaði illa Þorbrandssonum því að þeir þóttust eiga
allt fé eftir Úlfar, leysingja sinn, og tókst af þessu fæð
mikil með þeim Arnkatli og Þorbrandssonum og máttu þeir þaðan
af eigi leika saman eiga. En áður höfðu þeir leikist við og
var Arnkell þó sterkastur að leikum. En sá maður tók best í
móti honum og var annar sterkastur er hét Freysteinn bófi og
var fóstri Þorbrands og kenningarson því að það var flestra
manna sögn að hann væri hans son en ambátt var móðir hans.
Hann var dregilegur maður og mikill fyrir sér.
Þórólfi
bægifót líkaði stórilla við Arnkel er þrælarnir voru drepnir
og beiddi bóta fyrir en Arnkell synjaði þverlega að gjalda
fyrir þá nokkurn pening. Líkaði Þórólfi nú verr en áður.
Það
var einn dag að Þórólfur reið út til Helgafells að finna
Snorra goða og bauð Snorri honum þar að vera en Þórólfur
kvaðst eigi þurfa að eta mat hans "er eg því hér kominn að eg
vil að þú réttir hlut minn því að eg kalla þig héraðshöfðinja
og skyldan að rétta þeirra manna hlut er áður eru vanhluta."
"Fyrir
hverjum liggur hlutur þinn undir, bóndi?" sagði Snorri.
"Fyrir
Arnkatli syni mínum," segir Þórólfur.
Snorri
mælti: "Það skaltu eigi kæra því að þér á svo hver hlutur að
þykja sem honum því að hann er betri maður en þú."
"Þann
veg er eigi," segir hann, "því að hann veitir mér nú mestan
ágang. Vil eg nú gerast vinur þinn fullkominn, Snorri, en þú
tak við eftirmálum um þræla mína er Arnkell hefir drepa látið
og mun eg eigi mæla mér allar bæturnar."
Snorri
svarar: "Eigi vil eg ganga í deilu með ykkur feðgum."
Þórólfur
svarar: "Engi ertu vinur Arnkels. En það kann vera að þér þyki
eg féglöggur en nú skal eigi það. Eg veit," sagði hann, "að þú
vilt eiga Krákunes og skóginn með er mest gersemi er hér í
sveit. Nú mun eg þetta allt handsala þér en þú mæl eftir þræla
mína og fylg því svo skörulega að þú vaxir af en þeir þykist
ofgert hafa er mig svívirtu. Vil eg og engum manni hlífa láta
þeim er hér hafa hlut í átt hvort sem hann er meiri eða minni
minn vandamaður."
Snorri
þóttist mjög þurfa skóginn. Og er svo sagt að hann tók
handsölum á landinu og tók við eftirmáli þrælanna. Reið
Þórólfur síðan heim og undi vel við en þetta mæltist lítt
fyrir af öðrum mönnum.
Um
vorið lét Snorri búa mál til Þórsnessþings á hendur Arnkatli
um þræladrápið. Fjölmenntu þeir báðir til þingsins og hélt
Snorri fram málum.
Og
er mál koma í dóm kvaddi Arnkell sér bjargkviðar og færði það
til varna að þrælarnir voru teknir með kveiktum eldi til
bæjarbrennu.
Þá
færði Snorri það fram að þrælarnir voru óhelgir á þeim
vettvangi "en það að þér færðuð þá inn í Vaðilshöfða og drápuð
þá þar, það hygg eg að þeir væru þar eigi óhelgir."
Hélt
þá Snorri fram málinu og eyddi bjargkviðnum Arnkels. Eftir það
áttu menn hlut í að sætta þá og var sættum á komið. Skyldu
þeir bræður gera um málið, Styr og Vermundur. Þeir dæmdu fyrir
þrælana tólf aura fyrir hvern, gjaldist féið þegar á þinginu.
Og er féið var goldið fékk Snorri Þórólfi sjóðinn.
Hann
tók við og mælti: "Eigi ætlaði eg til þess þá er eg fékk þér
land mitt að þú mundir þessu svo lítilmannlega fylgja og það
veit eg að eigi mundi Arnkell þessa hafa varnað mér að eg
hefði slíkar bætur fyrir þræla mína ef eg hefði undir hann
lagið."
Snorri
svarar: "Það kalla eg að þú sért skammlaus af þessu en eigi
vil eg veðsetja virðing mína til móts við illgirni þína og
ranglæti."
Þórólfur
svarar: "Það er og mest von að eg sæki þig eigi oftar að málum
og sofi yður þó eigi öll vá héraðsmönnum."
Eftir
þetta fóru menn af þinginu og undu þeir Arnkell og Snorri illa
við þessar málalyktir en Þórólfur þó verst.
32. kafli
Svo
er sagt að það gerðist nú til tíðinda að Örlygur á
Örlygsstöðum tók sótt. Og er að honum tók að líða sat Úlfar
bróðir hans yfir honum. Hann andaðist af þessi sótt.
En
er Örlygur var látinn sendi Úlfar þegar eftir Arnkatli. Fór
Arnkell þegar á Örlygsstaði og tóku þeir Úlfar fé allt undir
sig það er þar stóð saman. En er Þorbrandssynir spurðu andlát
Örlygs fóru þeir á Örlygsstaði og veittu tilkall um fé það er
þar stóð saman og kalla sína eign það er leysingi þeirra hafði
átt en Úlfar kvaðst arf eiga eftir bróður sinn að taka. Þeir
spurðu hvern hlut Arnkell vildi að eiga. Arnkell kvað Úlfar
óræntan skyldu fyrir hverjum manni meðan félag þeirra væri ef
hann mætti ráða.
Fóru
Þorbrandssynir þá í brott og fyrst út til Helgafells og segja
Snorra goða og beiddu hann liðveislu en Snorri goði kvaðst
eigi mundu þetta mál leggja í þrætur við Arnkel með því að
þeim hafði svo sleppt til tekist í fyrstunni að þeir Arnkell
höfðu fyrri komið höndum á féið. Þorbrandssynir kváðu hann
eigi mundu meira stjórna ef hann hirti eigi um slíkt.
Þetta
haust eftir hafði Arnkell inni haustboð mikið en það var vandi
hans að bjóða Úlfari vin sínum til allra boða og leiða hann
jafnan með gjöfum út.
Þann
dag er menn skyldu frá boðinu fara af Bólstað reið Þórólfur
bægifótur heiman. Hann fór að finna Spá-Gils vin sinn, hann
bjó í Þórsárdal á Spá-Gilsstöðum, og bað hann ríða með sér inn
á Úlfarsfellsháls. Þræll Þórólfs fór með honum.
Og
er þeir komu inn á hálsinn þá mælti Þórólfur: "Þar mun Úlfar
fara frá boðinu og meiri von að hann hafi gjafir sæmilegar með
að fara. Nú vildi eg Spá-Gils," segir hann, "að þú færir mót
honum og sætir fyrir honum undir garðinum að Úlfarsfelli og
vil eg að þú drepir hann. En þar til vil eg gefa þér þrjár
merkur silfurs og eg skal bótum upp halda fyrir vígið. En þá
er þú hefir drepið Úlfar skaltu taka af honum gripi þá er hann
hefir þegið af Arnkatli. Þú skalt hlaupa út með Úlfarsfelli
til Krákuness. En ef nokkurir menn fara eftir þér, lát þá
skóginn hlífa þér. Far síðan á minn fund og svo skal eg til
sjá að þig skal eigi saka."
En
með því að Spá-Gils var ómegðarmaður og mjög féþurfi þá tók
hann við flugu þessi og fór utan undir túngarðinn að
Úlfarsfelli. Sá hann þá að Úlfar gekk neðan frá Bólstað og
hafði skjöld góðan er Arnkell hafði gefið honum og sverð búið.
Og er þeir fundust beiddist Spá-Gils að sjá sverðið. Hann
hældi Úlfari mjög og kvað hann vera göfgan mann er hann þótti
þess verður að þiggja hinar sæmilegustu gjafir af höfðingjum.
Úlfar vatt við skegginu og seldi honum sverðið og skjöldinn.
Gils brá þegar sverðinu og lagði í gegnum Úlfar. Eftir það
hljóp hann út með Úlfarsfelli til Krákuness.
Arnkell
var úti staddur. Hann sá hvar maður hljóp og hafði skjöld og
þóttist kenna skjöldinn. Kom honum í hug að Úlfar mundi eigi
hafa skjöldinn látið sjálfráður.
Kvaddi
Arnkell þá menn til að fara eftir manninum "en með því," segir
hann, "að hér hafa komið fram ráð föður míns og hafi þessi
maður veitt Úlfari bana, þá skuluð þér þegar drepa hann hver
sem hann er og látið hann eigi koma mér í augsýn."
Þá
gekk Arnkell upp til Úlfarsfells. Fundu þeir þar
Úlfar dauðan. Þórólfur bægifótur sá að Spá-Gils hljóp út með
Úlfarsfelli og hafði skjöld. Þóttist hann þá vita hversu
farið hafði með þeim Úlfari.
Þá mælti hann
við þrælinn er honum fylgdi: "Nú skaltu fara inn á Kársstaði
og segja Þorbrandssonum að þeir fari til Úlfarsfells og láti
nú eigi ræna sig leysingjaarfinum sem fyrr því að nú er
Úlfar drepinn."
Eftir það reið
Þórólfur heim og þóttist nú hafa vel sýslað. En þeir er
eftir Spá-Gilsi hljópu fengu tekið hann út við klif er upp
ríður úr fjörunni. Fengu þeir þá af honum sannar sögur. Og
er hann hafði sagt allt sem farið hafði tóku þeir hann af
lífi og kösuðu hann þar við klifið en þeir tóku gripina og
færðu Arnkatli.
Þræll Þórólfs
kom á Kársstaði og sagði Þorbrandssonum orðsending Þórólfs.
Þá fóru þeir út til Úlfarsfells og er þeir komu þar var
Arnkell þar fyrir og mart manna með honum. Þá veittu
Þorbrandssynir tilkall um fé það er Úlfar hafði átt en
Arnkell leiddi fram vottasögu þeirra er við voru handsal
þeirra Úlfars og kvaðst það halda mundu því að hann kvað þar
eigi ósáttir á hafa gengið að lögum, bað þá eigi ákall veita
um fé þetta því að hann kvaðst halda mundu sem föðurarfi
sínum.
Sáu
Þorbrandssynir þá sinn kost að hverfa frá. Fóru þeir þá enn
út til Helgafells og sögðu Snorra goða hvar þá var komið og
báðu hann liðveislu.
Snorri kvað enn
farið hafa sem fyrr að þeir höfðu orðið tafli seinni en
Arnkell "og munuð þér", sagði hann, "eigi þrífa í hendur
honum eftir þessum peningum með því að hann hefir áður tekið
undir sig lausafé en löndin liggja yður öllum jafnnær og
munu þeir þau hafa sem handsterkari eru. En þess er þó meiri
von að Arnkell hafi hér af meira hlut sem af öðrum yðrum
skiptum. Er það og satt að segja að má yður það er yfir
margan gengur því að Arnkell situr nú yfir hvers manns hlut
hér í héraði og mun það svo vera meðan hann lifir hvort sem
það er lengur eða skemur."
Þorleifur
kimbi svarar: "Satt segir þú það Snorri. Má það og kalla
vorkunn að þú réttir eigi vorn hlut við Arnkel því að þú
heldur engu máli til fulls við hann því er þið eigist við með
ykkur að skipta."
Eftir
það fóru þeir Þorbrandssynir heim og líkaði þeim allþungt.
33. kafli
Snorri
goði lét nú vinna Krákunesskóg og mikið að gera um
skógarhöggið. Þórólfi bægifót þótti spillast skógurinn. Reið
Þórólfur þá út til Helgafells og beiddi Snorra að fá sér aftur
skóginn og kveðst hafa léð honum en eigi gefið. Snorri kvað
það skyldu skýrra vera þá er þeir bera um er við handsalið
voru, kvaðst og eigi skyldu skóginn láta nema þeir bæru af
honum. Þórólfur reið þá í brott og var í allillu skapi. Hann
reið þá inn á Bólstað að finna Arnkel son sinn. Arnkell fagnar
vel föður sínum og spyr að erindum hans.
Þórólfur
svarar: "Það er erindi mitt hingað að eg sé missmíði á að fæð
er með okkur. Vildi eg að nú legðum við það niður og tækjum
upp frændsemi okkra því að það er óskaplegt að við séum
ósáttir því að mér þætti sem við mundum miklir verða hér í
héraði við harðfengi þína en ráðagerðir mínar."
"Því
betur þætti mér," segir Arnkell, "er fleira væri með okkur."
"Það
vil eg," sagði Þórólfur, "að við höfum upphaf að sættargerð
okkarri og vináttu að við heimtum Krákunesskóg að Snorra goða
því að mér þykir það verst er hann skal sitja yfir hlut okkrum
en hann vill nú eigi lausan láta skóginn fyrir mér og kallar
að eg hafi gefið honum en það er lygð," segir hann.
Arnkell
svarar: "Eigi gerðir þú það til vináttu við mig er þú fékkst
Snorra skóginn og mun eg eigi gera það fyrir róg þitt að deila
við Snorra um skóginn. En veit eg að hann hefir eigi réttar
heimildir á skóginum. En eigi vil eg að þú hafir það fyrir
illgirni þína að gleðjast af deilu okkarri."
"Það
hygg eg," segir Þórólfur, "að meir komi þar til lítilmennska
en þú sparir að eg hendi gaman að deilu ykkarri."
"Haf
þú það fyrir satt sem þú vilt þar um," segir Arnkell, "en eigi
mun eg svo búið deila um skóginn við Snorra."
Við
þetta skildu þeir feðgar. Fór Þórólfur heim og unir stórilla
sínum hlut og þykist nú eigi sinni ár fyrir borð koma.
Þórólfur
bægifótur kom heim um kveldið og mælti við engan mann. Hann
settist niður í öndvegi sitt og mataðist eigi um kveldið. Sat
hann þar eftir er menn fóru að sofa. En um morguninn, er menn
stóðu upp, sat Þórólfur þar enn og var dauður.
Þá
sendi húsfreyja mann til Arnkels og bað segja honum andlát
Þórólfs. Reið þá Arnkell upp í Hvamm og nokkurir heimamenn
hans. Og er þeir komu í Hvamm varð Arnkell þess vís að faðir
hans var dauður og sat í hásæti en fólk allt var óttafullt því
að öllum þótti óþokki á andláti hans. Gekk Arnkell nú inn í
eldaskálann og svo inn eftir setinu á bak Þórólfi. Hann bað
hvern að varast að ganga framan að honum meðan honum voru eigi
nábjargir veittar. Tók Arnkell þá í herðar Þórólfi og varð
hann að kenn aflsmunar áður hann kæmi honum undir. Síðan
sveipaði hann klæðum að höfði Þórólfi og bjó um hann eftir
siðvenju. Eftir það lét hann brjóta vegginn á bak honum og
draga hann þar út. Síðan voru yxn fyrir sleða beittir. Var
Þórólfur þar í lagður og óku honum upp í Þórsárdal og var það
eigi þrautarlaust áður hann kom í þann stað sem hann skyldi
vera. Dysjuðu þeir Þórólf þar rammlega.
Eftir
það reið Arnkell heim í Hvamm og kastaði sinni eign á fé það
allt er þar stóð saman og faðir hans hafði átt. Var Arnkell
þar þrjár nætur og var þessa stund tíðindalaust. Fór hann síðan heim.
34. kafli
Eftir dauða Þórólfs
bægifóts þótti mörgum mönnum verra úti þegar er sólina
lægði. En er á leið sumarið urðu menn þess varir að Þórólfur
lá eigi kyrr. Máttu menn þá aldrei í friði úti vera þegar er
sól settist. Það var og með að yxn þeir er Þórólfur var
ekinn á urðu tröllriða, og allt fé það er nær kom dys
Þórólfs ærðist og æpti til bana. Smalamaður í Hvammi kom svo
oft heim að Þórólfur hafði eltan hann.
Sá atburður varð um
haustið í Hvammi að hvorki kom heim smalamaður né féið og um
morguninn var leita farið og fannst smalamaður dauður skammt
frá dys Þórólfs. Var hann allur kolblár og lamið í
hvert bein. Var hann dysjaður hjá Þórólfi en fénaður allur, sá
er verið hafði í dalnum, fannst sumur dauður en sumur hljóp á
fjöll og fannst aldrei. En ef fuglar settust á dys Þórólfs
féllu þeir niður dauðir.
Svo
gerðist mikill gangur að þessu að engi maður þorði að beita
upp í dalinn. Oft heyrðu menn úti dunur miklar um nætur í
Hvammi. Urðu menn og þess varir að oft var riðið skálanum. Og
er vetur kom sýndist Þórólfur oft heima á bænum og sótti mest
að húsfreyju. Varð og mörgum manni að þessu mein en henni
sjálfri hélt við vitfirring. Svo lauk þessu að húsfreyja lést
af þessum sökum. Var hún og færð upp í Þórsárdal og var dysjuð
hjá Þórólfi.
Eftir
þetta stukku menn burt af bænum. Tók Þórólfur nú að ganga svo
víða um dalinn að hann eyddi alla bæi í dalnum. Svo var og
mikill gangur að afturgöngum hans að hann deyddi suma menn en
sumir stukku undan. En allir menn þeir er létust voru sénir í
ferð með Þórólfi.
Kærðu
menn nú þetta vandkvæði mjög. Þótti mönnum Arnkell eiga að
ráða bætur á. Arnkell bauð þeim öllum til sín er það þótti
vildara en vera annars staðar. En hvar sem Arnkell var staddur
varð aldrei þar mein að Þórólfi og sveitungum hans. Svo voru
allir menn hræddir við afturgöngur Þórólfs að engir menn þorðu
að fara ferða sinna, þó að erindi ættu, um veturinn.
En
er af leið veturinn voraði vel. Og er þeli var úr jörðu sendi
Arnkell mann inn á Kársstaði eftir Þorbrandssonum og bað þá
fara til með sér að færa Þórólf brott úr Þórsárdal og leita
annars legstaðar. Jafnskylt var öllum mönnum í lögum þeirra að
færa dauða menn til graftrar sem nú ef þeir eru kvaddir.
En
er Þorbrandssynir heyrðu þetta kváðu þeir sér enga nauðsyn til
bera að leysa vandkvæði Arnkels eða manna hans.
Þá
svarar Þorbrandur karl: "Það er nauðsyn," segir hann, "að fara
ferðir þær allar er mönnum eru lögskuldir til og eruð þér nú
þess beiddir er þér eigið eigi að synja."
Þá
mælti Þóroddur við sendimanninn: "Far þú og seg Arnkatli að eg
mun fara ferð þessa fyrir oss bræður og kem eg til Úlfarsfells
og finnumst þar."
Nú
fór sendimaðurinn og sagði Arnkatli. Bjó hann nú ferð sína og
voru þeir tólf saman. Höfðu þeir með sér eyki og graftól. Fóru
þeir fyrst til Úlfarsfells og fundu þar Þórodd Þorbrandsson og
voru þeir þrír saman.
Þeir
fóru upp yfir hálsinn og komu í Þórsárdal og til dysjar
Þórólfs, brjóta dysina og finna Þórólf þar ófúinn og var hann
nú hinn illilegasti. Þeir tóku hann upp úr gröfinni og lögðu
hann í sleða og beittu fyrir tvo sterka yxn og drógu hann upp
á Úlfarsfellsháls og voru þá þrotnir yxnirnir og teknir aðrir
og drógu hann inn á hálsinn. Ætlaði Arnkell að færa hann inn á
Vaðilshöfða og jarða hann þar. En er þeir komu inn á
hálsbrúnina þá ærðust yxnirnir og urðu þegar lausir og hljópu
þegar af hálsinum fram og stefndu út með hlíðinni fyrir ofan
garð að Úlfarsfelli og þar út til sævar og voru þá sprungnir
báðir. En Þórólfur var þá svo þungur að þeir fengu hvergi
komið honum talsvert. Færðu þeir hann þá á einn lítinn höfða
er þar var hjá þeim og jörðuðu hann þar og heitir þar síðan
Bægifótshöfði.
Lét
Arnkell síðan leggja garð um þveran höfðann fyrir ofan dysina
svo hávan að eigi komst yfir nema fugl fljúgandi og sér enn
þess merki. Lá Þórólfur þar kyrr alla stund meðan Arnkell
lifði.
35. kafli
Snorri
goði lét vinna Krákunesskóg allt að einu þó að Þórólfur
bægifótur hefði um vandað en það fannst á Arnkatli goða að
honum þótti eigi að lögum farið hafa heimildartakan á
skóginum. Þótti honum Þórólfur hafa gert arfskot í því er hann
hafði fengið Snorra goða skóginn.
Það
var eitt sumar er Snorri sendi þræla sína að vinna skóginn og
hjuggu þeir timbur mart og hlóðu saman og fóru heim eftir það.
En er timbrið þornaði lét Arnkell sem hann mundi heim bera
timbrið en það varð þó eigi en þó bað hann smalamann sinn
verða varan við þá er Snorri léti sækja timbrið og segja sér.
En er þurr var viðurinn sendi Snorri þræla sína þrjá að sækja
viðinn. Hann fékk til Hauk, fylgdarmann sinn, að fylgja
þrælunum til styrks við þá. Fóru þeir síðan og bundu timbrið á
tólf hesta, sneru síðan heim á leið.
Smalamaður
Arnkels varð var við ferð þeirra og segir Arnkatli. Hann tók
vopn sín og reið eftir þeim og gat farið þá út frá Svelgsá,
milli og Hóla, og þegar hann kemur eftir þeim hljóp Haukur af
baki og lagði til Arnkels með spjóti, kom það í skjöldinn og
varð hann eigi sár. Þá hljóp Arnkell af baki og lagði til
Hauks með spjóti og kom það á hann miðjan og féll hann þar sem
nú heitir Hauksá.
Og
er þrælarnir sáu fall Hauks tóku þeir á rás og hljópu heim á
leið og elti Arnkell þá allt um Öxnabrekkur. Hvarf þá Arnkell
aftur og rak heim með sér viðarhestana, tók af þeim viðinn en
lét lausa hestana og festi reipin upp á þá. Var þeim síðan
vísað út með fjalli. Ganga þá hestarnir til þess er þeir komu
heim til Helgafells. Spurðust nú þessi tíðindi. Stóð allt
kyrrt þessi misseri.
En
um vorið eftir bjó Snorri goði til vígsmálið Hauks til
Þórsnessþings en Arnkell bjó frumhlaupið til óhelgi Hauki. Og
fjölmenntu mjög hvorirtveggju til þingsins og gengu með miklu
kappi að þessum málum. En þær urðu málalyktir að Haukur varð
óheilagur að frumhlaupinu og ónýttust mál fyrir Snorra goða og
riðu við það heim af þinginu. Voru þá dylgjur
miklar með mönnum um sumarið.
36. kafli
Þorleifur hét maður.
Hann var austfirskur og hafði orðið sekur um konumál.
Hann kom til Helgafells um haustið og beiddi Snorra goða
viðtöku en hann veik honum af höndum og töluðu þeir mjög lengi
áður hann fór á brott. Eftir það fór Þorleifur inn á Bólstað
og kom þar um kveldið og var þar aðra nótt.
Arnkell
stóð upp snemma um morguninn og negldi saman útihurð sína. En
er Þorleifur reis upp gekk hann til Arnkels og beiddi hann
viðtöku. Hann svarar heldur seinlega og spyr ef hann hefir
fundið Snorra goða.
"Fann
eg hann," segir Þorleifur, "og vildi hann engan kost á gera að
taka við mér enda er mér lítið um," segir Þorleifur, "að veita
þeim manni fylgd er jafnan vill sinn hlut láta undir liggja
við hvern mann sem um er að eiga."
"Eigi
kemur mér það í hug," segir Arnkell, "að Snorri kaupi sínu
kaupi betur þótt hann gefi þér mat til fylgdar."
"Hér
vil eg á halda um viðtökuna Arnkell sem þú ert," segir
Þorleifur.
"Eigi
er eg vanur," segir Arnkell, "að taka við utanhéraðsmönnum."
Áttust
þeir þar við um hríð. Hélt Þorleifur á um málið en Arnkell
veik af höndum. Þá boraði Arnkell hurðarokann og lagði niður
meðan tálguöxina. Þorleifur tók hana upp og reiddi skjótt yfir
höfuð sér og hugði að setja í höfuð Arnkatli. En er Arnkell
heyrði hvininn hljóp hann undir höggið og hóf Þorleif upp á
bringu sér og kenndi þar aflsmunar því að Arnkell var rammur
að afli. Felldi hann Þorleif svo mikið fall að honum hélt við
óvit en öxin hraut úr hendi honum og fékk Arnkell hana tekið
og setti í höfuð Þorleifi og veitti honum banasár.
Sá
orðrómur lagðist á að Snorri goði hefði þenna mann sendan til
höfuðs Arnkatli. Snorri lét þetta mál eigi til sín taka og lét
hér ræða um hvern það er vildi og liðu svo þau misseri að eigi
varð til tíðinda.
37. kafli
Annað
haust eftir að veturnóttum hafði Snorri goði haustboð mikið og
bauð til vinum sínum. Þar var öldrykkja og fast drukkið.
Þar
var ölteiti mörg. Var þar talað um mannjöfnuð hver þar væri
göfgastur maður í sveit eða mestur höfðingi. Og urðu menn þar
eigi á eitt sáttir sem oftast er ef um mannjöfnuð er talað.
Voru þeir flestir að Snorri goði þótti göfgastur maður en
sumir nefndu til Arnkel. Þeir voru enn sumir er nefndu til
Styr.
En
er þeir töluðu þetta þá svarar þar til Þorleifur kimbi: "Hví
þræta menn um slíka hluti er allir menn mega sjá hversu er?"
"Hvað
viltu til segja Þorleifur," sögðu þeir, "er þú deilir þetta
mál svo mjög brotum?"
"Miklu
mestur þykir mér Arnkell," segir hann.
"Hvað
finnur þú til þess?" segja þeir.
"Það
er satt er," segir hann. "Eg kalla að þar sé sem einn maður er
þeir eru Snorri goði og Styr fyrir tengda sakir, en engir
liggja heimamenn Arnkels ógildir hjá garði hans þeir er Snorri
hefir drepið, sem Haukur fylgdarmaður Snorra liggur hér hjá
garði hans er Arnkell hefir drepið."
Þetta
þótti mönnum mjög mælt og þó satt þar sem þeir voru komnir og
féll niður þetta tal.
En
er menn fóru í brott frá boðinu valdi Snorri gjafir vinum
sínum. Hann leiddi Þorbrandssonu til skips inn til
Rauðavíkurhöfða.
Og
er þeir skildu gekk Snorri að Þorleifi kimba og mælti: "Hér er
öx Þorleifur er eg vil gefa þér og á eg þessa háskeftasta og
mun hún eigi taka til höfuðs Arnkatli, þá er hann býr um hey
sitt á Örlygsstöðum, ef þú reiðir heiman til úr Álftafirði."
Þorleifur
tók við öxinni og mælti: "Hugsa þú svo," segir hann, "að eg
mun eigi dvelja að reiða öxina að honum Arnkatli þá er þú ert
búinn að hefna Hauks fylgdarmanns þíns."
Snorri
svarar: "Það þykist eg eiga að yður Þorbrandssonum að þér
haldið njósnum nær færi gefur á Arnkatli en ámælið mér þá ef
eg kem eigi til móts við yður, ef nokkuð má að skapast, ef þér
gerið mig varan við."
Skildu
þeir við það að hvorirtveggju létust búnir að ráða Arnkel af
lífi en Þorbrandssynir skyldu halda njósn um ferðir hans.
Snemma
vetrar gerði íslög mikil og lagði fjörðu alla. Freysteinn bófi
gætti sauða í Álftafirði. Hann var settur til að halda njósnum
ef færi gæfi á Arnkatli.
Arnkell
var starfsmaður mikill og lét þræla sína vinna alla daga milli
sólsetra. Arnkell hafði undir sig bæði löndin, Úlfarsfell og
Örlygsstaði, því að engir urðu til að taka löndin fyrir
ófrelsi Þorbrandssona.
En
um veturinn var það siður Arnkels að flytja heyið af
Örlygsstöðum um nætur er nýlýsi voru því að þrælarnir unnu
alla daga. Hirti hann og eigi þó að Þorbrandssynir yrðu eigi
varið við þá er heyið var flutt.
Það
var eina nótt um veturinn fyrir jól að Arnkell stóð upp um
nótt og vakti þræla sína þrjá og hét einn Ófeigur. Arnkell
bóndi fór með þeim inn á Örlygsstaði. Þeir höfðu fjóra yxn og
tvo sleða með.
Þorbrandssynir
urðu varir við ferð þeirra og fór Freysteinn bófi þegar um
nótt út til Helgafells eftir ísnum og kom þar er menn höfðu í
rekkju verið um hríð. Hann vakti upp Snorra goða.
Snorri
spyr hvað hann vill. Hann svarar: "Nú er örninn gamli floginn
á æslið á Örlygsstaði."
Snorri
stóð upp og bað menn klæðast. Og er þeir voru klæddir þá tóku
þeir vopn sín og fóru níu saman inn eftir ísnum til
Álftafjarðar. Og er þeir komu inn í fjarðarbotninn komu
Þorbrandssynir til móts við þá, sex saman. Fóru þeir síðan upp
til Örlygsstaða. Og er þeir komu þar þá hafði þrællinn einn
heim farið með heyhlassið en þeir Arnkell voru þá að gera
annað. Þá sáu þeir Arnkell að vopnaðir menn fóru frá sæ neðan.
Ræddi
Ófeigur um að ófriður mundir vera "og er sá einn til að vér
förum heim."
Arnkell
svarar: "Hér kann eg gott ráð til því að hér skulu gera hvorir
það er betra þykir. Þið skuluð hlaupa heim og vekja upp
fylgdarmenn mína og munu þeir koma skjótt til móts við mig en
hér er vígi gott í stakkgarðinum og mun eg héðan verjast ef
þetta eru ófriðarmenn því að mér þykir það betra en renna. Mun
eg eigi skjótt verða sóttur. Munu mínir menn koma skjótt til
móts við mig ef þið rekið drengilega erindið."
Og
er Arnkell hafði þetta mælt hófu þrælarnir á rás. Varð Ófeigur
skjótari. Hann varð svo hræddur að hann gekk nálega af vitinu
og hljóp í fjall upp og þaðan í foss einn og týndist og heitir
þar Ófeigsfoss. Annar þræll hljóp heim á bæinn og er hann kom
til hlöðunnar var þar fyrir félagi hans og bar inn heyið. Hann
kallar á þann þrælinn er hljóp að hann skyldi leggja inn heyið
með honum en það fannst á að þrælnum var verkið eigi leitt og
fór hann til með honum.
Nú
er að segja frá Arnkatli að hann kenndi ferð þeirra Snorra
goða. Þá reif hann meiðinn undan sleðanum og hafði upp í
garðinn með sér. Garðurinn var hár utan en vaxinn mjög upp
innan og var það gott vígi. Hey var í garðinum og voru teknir
á garðsetar.
En
er þeir Snorri komu að garðinum þá er eigi getið að þeir
hefðust orð við og veittu þeir honum þegar atgöngu og mest með
spjótalögum en Arnkell laust af sér með meiðnum og gengu mjög
í sundur spjótsköftin fyrir þeim en Arnkell varð eigi sár. En
er þeir höfðu látið skotvopnin þá rann Þorleifur kimbi að
garðinum og hljóp upp á garðinn með brugðið sverð en Arnkell
laust sleðmeiðnum í mót honum og lét Þorleifur þá fallast
undan högginu öfugur út af garðinum en meiðurinn koma á
garðinn og gekk úr garðinum upp fyrir jarðartorfa frosin en
sleðmeiðurinn brotnaði í fjötraraufinni og hraut annar
hluturinn út af garðinum. Arnkell hafði reist við heyið sverð
sitt og skjöld. Tók hann þá upp vopnin og varðist með þeim.
Varð honum þá skeinisamt. Komust þeir þá upp í garðinn að
honum en Arnkell hljóp upp á heyið og varðist þaðan um hríð.
En þó urðu þær málalyktir að Arnkell féll og huldu þeir hann í
garðinum með heyi. Eftir þetta fóru þeir Snorri heim til
Helgafells.
Um
dráp Arnkels kvað Þormóður Trefilsson vísu þessa:
Fékk
hinn fólkrakki,
framdist
ungr sigri,
Snorri
sá-orra
sverði
nógs verðar.
Laust í lífs köstu
Leifa máreifir
unda gjálfrs eldi
þá
er hann Arnkel felldi.
Nú
er að segja frá þrælum Arnkels að þeir gengu inn þá er þeir
höfðu inn borið heyið og fóru af skinnstökkum sínum. Þá
vöknuðu fylgdarmenn Arnkels og spurðu hvar hann var.
Þá
var sem þrællinn vaknaði af svefni og svarar: "Það er satt,"
segir hann, "hann mun berjast inn á Örlygsstöðum við Snorra
goða."
Þá
hljópu menn upp og klæddust og fóru sem skyndilegast inn á
Örlygsstaði og fundu Arnkel bónda sinn dauðan og var hann
öllum mönnum harmdauði því að hann hefir verið allra menna
best að sér um alla hluti í fornum sið og manna vitrastur, vel
skapi farinn, hjartaprúður og hverjum manni djarfari, einarður
og allvel stilltur. Hafði hann og jafnan hinn hærra hlut í
málaferlum við hverja sem skipta var. Fékk hann af því
öfundsamt sem nú kom fram.
Tóku
þeir nú lík Arnkels og bjuggu um og færðu til graftar. Arnkell
var lagður í haug við sæinn út við Vaðilshöfða og er það svo
víður haugur sem stakkgarður mikill.
38. kafli
Eftir
víg Arnkels voru konur til erfðar og aðildar og var fyrir því
eigi svo mikill reki að ger um vígið sem von mundi þykja um
svo göfgan mann. En þó var sæst á vígið á þingi og urðu þær
einar mannsektir að Þorleifur kimbi skyldi vera utan þrjá
vetur því að honum var kennt banasár Arnkels.
En
með því að eftirmálið varð eigi svo sæmilegt sem líklegt þótti
um svo mikinn höfðingja sem Arnkell var þá færðu
landsstjórnarmenn lög á því að aldrei síðan skyldi kona vera
vígsakaraðili né yngri karlmaður en sextán vetra og hefir það
haldist jafnan síðan.
39. kafli
Þorleifur
kimbi tók sér fari um sumarið með kaupmönnum þeim er bjuggust
í Straumfirði og var hann í sveit með stýrimönnum.
Það
var þá kaupmanna siður að hafa eigi matsveina en sjálfir
mötunautar hlutuðu með sér hverjir búðarvörð skyldu halda dag
frá degi. Þá skyldu og allir skiparar eiga drykk saman og
skyldi ker standa við siglu er drykkur var í og lok yfir
kerinu en sumur drykkur var í verplum og var þaðan bætt í
kerið svo sem úr var drukkið.
En
er þeir voru mjög búnir þá kom þar maður á Búðarhamar. Þessi
maður var mikill vexti og hafði byrði á baki. Sýndist mönnum hann
nokkuð undarlegur. Hann spyr að stýrimanni og var
honum vísað til hans búðar. Hann lagði af sér baggann hjá
búðardyrum og gekk síðan inn í búðina.
Hann
spyr ef stýrimaður vildi veita honum far um hafið. Þeir spurðu
hann að nafni en hann nefndist Arnbjörn, sonur Ásbrands frá
Kambi, og kvaðst vilja fara utan og leita Bjarnar bróður síns
er utan hafði farið fyrir nokkurum vetrum og hafði eigi til
hans spurst síðan hann fór til Danmerkur. Austmenn sögðu að þá
var bundinn búlki og þóttust eigi leysa mega. Hann lést eigi
hafa fararefni meiri en liggja megi á búlka. En með því að
þeim þótti honum nauðsyn á ferðinni þá tóku þeir við honum og
var hann einn saman í mötuneyti og bjó á þiljum fram. Í bagga
hans voru þrjú hundruð vaðmála og tólf vararfeldir og farnest
hans. Arnbjörn var liðgóður og ofléttur og virðist kaupmönnum
hann vel.
Þeir
fengu hæga útivist og komu við Hörðaland og tóku þar útsker
eitt. Þeir
bjuggu þar mat sinn á landi.
Þorleifur kimbi hlaut
búðarvörð og skyldi gera graut. Arnbjörn var á landi
og gerði sér graut. Hafði hann búðarketil þann er Þorleifur
skyldi hafa síðan. Gekk Þorleifur þá á land upp og bað
Arnbjörn fá sér ketilinn en hann hafði þá enn eigi þafðan sinn
graut og hrærði þá enn í katlinum. Stóð Þorleifur
yfir honum uppi.
Þá kölluðu
Austmenn af skipinu að Þorleifur skyldi matbúa og sögðu hann
vera mjög íslenskan fyrir tómlæti sitt. Þá varð Þorleifi
skapfátt og tók ketilinn en steypti niður grautinum
Arnbjarnar og sneri á brott síðan. Arnbjörn sat
eftir og hélt á þvörunni og laust með henni til Þorleifs og
kom á hálsinn. Það var lítið högg en með því að grauturinn var
heitur þá brann Þorleifur á hálsinum.
Hann
mælti: "Eigi skulu Noregsmenn að því hlæja, með því að við
erum hér komnir tveir samlendir, að þeir þurfi að draga okkur
í sundur sem hunda en minnast skal þessa þá er við erum á
Íslandi. Arnbjörn svarar engu.
Lágu
þeir þar fár nætur áður þeim byrjaði að landi inn og skipuðu
þar upp. Vistaðist Þorleifur þar en Arnbjörn tók sér fari með
byrðingsmönnum nokkurum austur til Víkur og þaðan til
Danmerkur að leita Bjarnar bróður síns.
40. kafli
Þorleifur
kimbi var tvo vetur í Noregi og fór síðan til Íslands með sömu
kaupmönnum og hann fór utan. Komu þeir í Breiðafjörð og tóku
Dögurðarnes. Fór Þorleifur heim í Álftafjörð um haustið og lét
vel yfir sér sem vandi hans var til.
Það
saman sumar komu þeir bræður út í Hraunhafnarósi, Björn og
Arnbjörn. Björn var síðan kallaður Breiðvíkingakappi. Hafði
Arnbjörn þá góða peninga út haft og keypti hann þegar um
sumarið er hann kom út land á Bakka í Hraunhöfn og gerði þar
bú um vorið eftir. Hann var um veturinn á Knerri með Þórði
blíg mági sínum
Arnbjörn
var engi áburðarmaður og fámálugur um flesta hluti en hann var
þó hinn gildasti karlmaður um alla hluti.
Björn
bróðir hans var áburðarmaður mikill er hann kom út og hélt sig
vel því að hann hafði samið sig eftir sið útlenskra höfðingja.
Var hann maður miklu fríðari en Arnbjörn en í engu var hann
ógildari maður en reyndur mjög í framgöngu er hann hafði
framið sig utanlands.
Um
sumarið þá er þeir voru nýkomnir út var stefnt fjölmennt
mannamót fyrir norðan heiðina undir Haugabrekkum, inn frá
Fróðárósi, og riðu þeir til kaupmennirnir allir í litklæðum.
Og er þeir komu til mannamótsins var þar mart manna fyrir. Þar
var Þuríður húsfreyja frá Fróðá og gekk Björn til tals við
hana og lagði engi maður það til orðs. Þótti mönnum að vonum
að þeim yrði hjaldrjúgt svo langt sem í milli funda hafði
verið.
Þar urðu áverkar með
mönnum um daginn. Þar var særður til ólífis maður þeirra
norðanmanna og var hann borinn undir hrísrunn einn er stóð á
eyrinni og hljóp blóð mikið úr sárinu og stóð blóðtjörn í
runninum.
Þar var sveinninn
Kjartan, sonur Þuríðar frá Fróðá. Hann hafði öxi
litla í hendi. Hann hljóp að runninum og laugaði öxina í
blóðinu.
En
er þeir Heiðsynningar riðu suður af mannamótinu spyr Þórður
blígur hversu á horfist um tal með þeim Þuríði að Fróðá. Björn
lét vel yfir.
Þá
spurði Þórður hvort hann hefði séð um daginn sveininn Kjartan
son þeirra Þórodds allra saman.
"Sá
eg hann," segir Björn.
"Hvern
veg leist þér á hann?" sagði Þórður.
Þá
kvað Björn vísu þessa:
Sá
eg hvar rann í runni
runnr
að fenris brunni,
ægilegr
í augum,
iðglíki
mér, bríkar.
Láta
þeygi þrjótar
það
barn vita Mörnar,
hesta
hleypi rastar
hlunns,
sinn föður kunna.
Þórður
mælti: "Hvað mun Þóroddur nú til segja hvor ykkar eiga mun
sveininn?"
Þá
kvað Björn vísu:
Þá mun þöll hin
mjóva
Þórodds aðalbjóra,
fold unni mér földu
fannhvít, getu
sanna,
ef áttgöfug ætti
auðbrík sonu líka,
enn
er eg gjarn til Gunnar
gjálfrelda,
mér sjálfum.
Þórður
mælti: "Það mun þó vera yðart ráð að eigast fátt við og snúa
frá hug sínum þar sem Þuríður er."
"Það
mun vera gott ráð," segir Björn, "en firr er það mínu skapi þó
að við nokkurn mannamun sé að eiga þar sem Snorri goði er,
bróðir hennar."
"Þú
sérð nú ráð fyrir þér," segir Þórður. Og skildi þar talið með
þeim.
Björn
fór nú heim til Kambs og tók þar bústjórn því að faðir hans
var þá andaður. Hann hóf ferð sína um veturinn yfir heiði
norður að hitta Þuríði. En þó að Þóroddi þætti það illa þá
þótti honum sér óhægt vera bætur á að ráða, taldi það í hug
sér hversu hart hann hafði af fengið þá er hann hafði um
vandað hagi þeirra en hann sá að Björn var nú miklu
kraftameiri en fyrr.
Þóroddur
keypti um veturinn að Þorgrímu galdrakinn að hún skyldi gera
hríðviðri að Birni þá er hann færi um heiðina.
Það
var einn dag að Björn fór til Fróðár. Og um kveldið er hann
bjóst heim að fara var þykkt veður og regn nokkuð og var hann
heldur síðbúinn. En er hann kom upp á heiðina kólnaði veðrið
og dreif. Var þá svo myrkt að hann sá eigi leiðina fyrir sér.
Eftir það laust á hríð með svo miklu hreggi að hann fékk varla
stýrt sér. Tók þá að frysta að honum klæðin er hann var áður
alvotur. Fór hann þá og svo villur að hann vissi eigi hvert
hann horfði. Hann hitti um nóttina hellisskúta einn og fór þar
inn í og var þar um nóttina og hafði kalda búð. Þá kvað Björn:
Myndit
Hlín of hyggja
hafleygjar
vel þeygi,
sú
er ber í vá víða
váðir,
mínu ráði
ef eld-Njörun öldu
ein vissi mig
steina,
hirðiþoll, í helli,
hafviggs,
kalinn liggja.
Og
enn kvað hann:
Sýlda
skar eg svana fold
súðum
því að gæibrúðr
ástum
leiddi oss fast
austan með hlaðið
flaust.
Víða
gat eg vosbúð,
víglundr
nú um stund
helli
byggir hugfullr
hingað fyr konu
bing.
Björn var úti þrjú
dægur í hellinum áður upp létti hríðinni en þá kom hann af
heiðinni hið fjórða dægrið og kom þá heim til Kambs. Hann
var þrekaður mjög. Spurðu heimamenn hann hvar hann hefði verið um
veðrin. Björn kvað:
Spurðust vor und
vörðum
verk
Styrbjarnar merkjum.
Járnfaldinn
hlóð öldum
Eirekr
í dyn geira.
Nú trað eg
hauðr of heiði
hundvillr því
fat eg illa
víða braut í
votri
vífs görninga
drífu.
Björn var nú heima um
veturinn. Um vorið gerði Arnbjörn bróðir hans bú á Bakka í
Hraunhöfn en Björn bjó að Kambi og hafði rausnarbú mikið.
41. kafli
Vor þetta hið sama á
Þórsnessþingi hóf Þorleifur kimbi bónorð sitt og bað Helgu
Þorláksdóttur á Eyri, systur Steinþórs á Eyri, og gekk mest
með þessu Þormóður bróðir hennar. Hann átti Þorgerði
Þorbrandsdóttur, systur Þorleifs kimba.
En
er þetta mál kom til Steinþórs tók hann því seinlega og veik
nokkuð til ráða bræðra sinna. Gengu þeir þá til Þórðar blígs.
Og er þetta mál kom fyrir hann svarar hann svo: "Eigi mun eg
þessu máli skjóta til annarra manna. Má eg hér verða
skörungur. Og er það þér að segja Þorleifur hér af að fyrr
skulu grónir grautardílarnir á hálsi þér, þeir er þú brannst
þá er þú varst barður fyrir þremur vetrum í Noregi, en eg muni
gifta þér systur mína."
Þorleifur
svarar: "Eigi veit eg hvers þar verður um auðið. En hvort þess
verður hefnt eða eigi þá mundi eg það vilja að eigi liðu þrír
vetur áður þú værir barður."
Þórður
svarar: "Óhræddur sit eg fyrir hótum þeim."
Um
morguninn eftir höfðu þeir torfleik hjá búð Þorbrandssona og
þar ganga þeir hjá Þorlákssynir. Og er þeir fóru framhjá fló
sandtorfa ein mikil og kom undir hnakka Þórði blíg. Var það
högg svo mikið að fótunum kastaði fram yfir höfuðið. En er
hann stóð upp sá hann að Þorbrandssynir hlógu að honum mjög.
Sneru Þorlákssynir þá þegar aftur og brugðu vopnum. Hljópust
þeir þá í mót og börðust þegar. Þá urðu nokkurir menn sárir en
engir létust. Steinþór hafði eigi við verið. Hafði hann talað
við Snorra goða.
En
er þeir voru skildir var leitað um sættir og varð það að sætt
að þeir Snorri og Steinþór skyldu gera um. Var þá jafnað sárum
manna og frumhlaupum en bættur skakki. Og voru allir kallaðir
sáttir er heim riðu.
42. kafli
Þetta
sumar kom skip í Hraunhafnarós en annað í Dögurðarnes. Snorri
goði átti erindi til skips í Hraunhöfn og reið hann heiman við
fimmtánda mann.
En
er þeir koma suður yfir heiðina í Dufgusdal hleyptu þar eftir
þeim sex menn alvopnaðir. Voru þar Þorbrandssynir. Snorri spyr
hvert þeir ætli að fara. Þeir kváðust fara skyldu til skips í
Hraunhafnarós.
Snorri
kvaðst mundu lúka erindum þeirra en bað þá fara heim og
glettast eigi við menn, kallar oft lítið þurfa til með þeim
mönnum er áður var fátt í meðal ef fundi bæri saman.
Þorleifur
kimbi svarar: "Eigi skal það spyrjast að vér þorum eigi að
ríða um sveitir fyrir þeim Breiðvíkingum en vel máttu heim
ríða ef þú þorir eigi að ríða leið þína þó að þú eigir
erindi."
Snorri
svarar engu. Riðu þeir síðan út yfir hálsana og svo út til
Hofgarða og þaðan út um sanda með sæ. Og er þeir komu mjög út
að ósinum riðu Þorbrandssynir frá þeim og upp að Bakka. Og er
þeir komu að bænum hljópu þeir af baki og ætluðu inn að ganga
og fengu eigi upp brotið hurðina. Hljópu þeir þá upp á húsin
og tóku að rjúfa. Arnbjörn tók vopn sín og varðist innan úr
húsunum. Lagði hann út í gegnum þekjuna og varð þeim það
skeinisamt. Þetta var snemma um morguninn og var veður bjart.
Þenna
morgun höfðu Breiðvíkingar staðið upp snemma og ætluðu að ríða
til skips. En er þeir komu inn fyrir Öxlina sáu þeir að maður
var í skrúðklæðum á húsum uppi á Bakka. En þeir vissu að það
var eigi búnaður Arnbjarnar. Sneru þeir Björn þá þangað ferð
sinni.
En
er Snorri goði vissi að Þorbrandssynir höfðu frá riðið
föruneyti hans reið hann eftir þeim. Og er þeir komu á Bakka
voru þeir sem óðastir að rjúfa húsin og þá bað Snorri þá frá
hverfa og gera engan ófrið í sínu föruneyti. Og með því að
þeim hafði eigi tekist inngangan þá gáfu þeir upp atsóknina
sem Snorri bað og riðu síðan til skips með Snorra.
Breiðvíkingar
komu til skips um daginn og gengu hvorir með sínum flokki.
Voru þá miklar dylgjur og viðsjár með þeim en hvorigir leituðu
á aðra. Voru Breiðvíkingar fjölmennari í kaupstefnunni.
Snorri
goði reið um kveldið suður í Hofgarða. Þar bjó þá Björn og
Gestur sonur hans, faðir Hofgarða-Refs. Þeir Björn
Breiðvíkingakappi buðu Arnbirni að ríða eftir þeim Snorra en
Arnbjörn vildi það eigi og kvað nú hafa skyldu hvorir það er
fengið höfðu.
Þeir
Snorri riðu heim um daginn eftir og undu Þorbrandssynir nú
sínum hlut verr en áður. Tók nú að líða á haustið.
43. kafli
Þorbrandur
bóndi í Álftafirði átti þræl þann er Egill sterki hét. Hann
var manna mestur og sterkastur og þótti honum ill ævi sín er
hann var ánauðgaður og bað oft Þorbrand og sonu hans að þeir
gæfu honum frelsi og bauð þar til að vinna slíkt er hann
mætti.
Það
var eitt kveld að Egill gekk að sauðum í Álftafirði út til
Borgardals. Og er á leið kveldið sá hann að örn fló vestan
yfir fjörðinn. Dýrhundur mikill fór með Agli. Örninn lagðist
að hundinum og tók hann í klær sér og fló vestur aftur yfir
fjörðinn á dys Þórólfs bægifóts og hvarf þar undir fjallið.
Þenna fyrirburð kvað Þorbrandur vera mundu fyrir tíðindum.
Það
var siður Breiðvíkinga um haustum að þeir höfðu knattleika um
veturnáttaskeið undir Öxlinni suður frá Knerri. Þar heita
síðan Leikskálavellir, og sóttu menn þangað um alla sveitina.
Voru þar gervir leikskálar miklir. Vistuðust menn þangað og
sátu þar hálfan mánuð eða lengur. Var þar þá gott mannval um
sveitina og byggð mikil og flestir hinir yngri menn að leikum
nema Þórður blígur. Hann mátti eigi að vera fyrir kapps sakir
en eigi var hann svo sterkur að hann mætti eigi fyrir þá sök
að vera. Sat hann á stóli og sá á leikinn. Þeir bræður, Björn
og Arnbjörn, þóttu eigi að leikum hæfir fyrir afls sakir nema
þeir lékjust við sjálfir.
Þetta
sama haust ræddu Þorbrandssynir við Egil, þræl sinn, að hann
skal fara út til knattleikanna og drepa nokkurn af
Breiðvíkingum, Björn eða Þórð eða Arnbjörn, með nokkuru móti
en síðan skal hann hafa frelsi.
Það
er sumra manna sögn að það væri gert með ráði Snorra goða og
hafi hann svo fyrir sagt að hann skyldi vita ef hann mætti
leynast inn í skálann og leita þaðan til áverka við menn og
bað hann ganga ofan skarð það er upp er frá Leikskálum og
ganga þá ofan er máleldar væru gervir því að hann sagði það
mjög far veðranna að vindar lögðust af hafi um kveldum og hélt
þá reykinum upp í skarðið og bað hann þess bíða um ofangönguna
er skarðið fyllti af reyk.
Egill
réðst til ferðar þessarar og fór fyrst út um fjörðu og spyr að
sauðum Álftfirðinga og lét sem hann færi í eftirleit. En á
meðan hann var í þessi ferð skyldi Freysteinn bófi gæta sauða
í Álftafirði.
Um
kveldið er Egill var heiman farinn gekk Freysteinn að sauðum
vestur yfir ána og er hann kom á skriðu þá er Geirvör heitir
er gengur ofan fyrir vestan ána þá sá hann mannshöfuð laust
óhulið. Höfuðið kvað stöku þessa:
Roðin
er Geirvör
gumna
blóði,
hún
mun hylja
hausa
manna.
Hann
sagði Þorbrandi fyrirburðinn og þótti honum vera
tíðindavænlegt.
En
það er að segja af ferð Egils að hann fór út um fjörðu og upp
á fjall fyrir innan Búlandshöfða og svo suður yfir fjallið og
stefndi svo að hann gekk ofan í skarðið að Leikskálum.
Leyndist hann þar um daginn og sá til leiksins.
Þórður
blígur sat hjá leikinum. Hann mælti: "Það veit eg eigi hvað eg
sé upp í skarðið, hvort þar er fugl eða leynist þar maður og
kemur upp stundum. Kvikt er það," segir hann. "Þykir mér ráð
að um sé forvitnast," en það varð eigi.
Þenna
dag hlutu þeir búðarvörð Björn Breiðvíkingakappi og Þórður
blígur og skyldi Björn gera eld en Þórður taka vatn. Og er
eldurinn var ger lagði reykinn upp í skarðið sem Snorri hafði
getið til. Gekk Egill þá ofan eftir reykinum og stefndi til
skálans.
Þá
var enn eigi lokið leikinum. En dagurinn var mjög á liðinn og
tóku eldarnir mjög að brenna en skálinn var fullur af reyk. Og
stefnir Egill þangað. Hann hafði stirðnað mjög á fjallinu.
Egill
hafði skúfaða skóþvengi, sem þá var siður til, og hafði losnað
annar þvengurinn og dragnaði skúfurinn. Gekk þrællinn þá inn í
forhúsið. En er hann gekk í aðalskálann vildi hann fara
hljóðlega því að hann sá að þeir Björn og Þórður sátu við eld
og ætlaði Egill nú á lítilli stundu að vinna sér til ævinlegs
frelsis. Og er hann vildi stíga yfir þröskuldinn þá sté hann á
þvengjarskúfinn þann er dragnaði. Og er hann vildi hinum
fætinum fram stíga þá var skúfurinn fastur og af því reiddi
hann til falls og féll hann innar á gólfið. Varð það svo
mikill dynkur sem nautsbúk flegnum væri kastað niður á gólfið.
Þórður
hljóp upp og spurði hvað fjanda þar færi. Björn hljóp og upp
og að honum og fékk tekið hann áður hann komst á fætur og spyr
hver hann væri.
Hann
svarar: "Egill er hér, Björn félagi," sagði hann.
Björn
spurði: "Hver er Egill þessi?"
"Þetta
er Egill úr Álftafirði," segir hann.
Þórður
tók sverð og vildi höggva hann. Björn tók þá Þórð og bað hann
eigi svo skjótt höggva manninn "viljum vér áður hafa af honum
sannar sögur." Settu þeir þá fjötur á fætur Agli.
En
um kveldið er menn komu heim til skála segir Egill svo að
allir menn heyrðu hversu ferð hans hafði ætluð verið. Sat hann
þar um nóttin en um morguninn leiddu þeir hann upp í skarðið,
það heitir nú Egilsskarð, og drápu hann þar.
Það
voru lög í þann tíma ef maður drap þræl fyrir manni að sá
maður skyldi færa heim þrælsgjöld og hefja ferð sína fyrir
hina þriðju sól eftir víg þrælsins. Það skyldu vera tólf aurar
silfurs. Og er þrælsgjöld voru að lögum færð þá var eigi sókn
til um víg þrælsins.
Eftir
víg Egils tóku Breiðvíkingar það ráð að færa þrælsgjöld að
lögum og völdu þrjá tigu manna þaðan frá Leikskálum og var það
einvalalið. Þeir riðu norður um heiði og gistu um nótt á Eyri
hjá Steinþóri. Réðst hann þá til ferðar með þeim. Voru þeir
þaðan í ferð sex tigir manna og riðu inn um fjörðu og voru
aðra nótt á Bakka að Þormóðar, bróður Steinþórs. Þeir kvöddu
þá Styr og Vermund frændur sína til þessar ferðar og voru þá
saman átta tigir manna.
Þá
sendi Steinþór mann til Helgafells og vildi vita hvað Snorri
goði tæki til ráða er hann spurði liðsafnaðinn. En er
sendimaðurinn kom til Helgafells sat Snorri goði í öndugi sínu
og var þar engi breytni á híbýlum. Varð sendimaður Steinþórs
engra tíðinda vís hvað Snorri ætlaðist fyrir. En er hann kom
út á Bakka segir hann Steinþóri hvað tíðinda var að
Helgafelli.
Steinþór
svarar: "Þess var von að Snorri mundi þola mönnum lög. Og ef
hann fer eigi inn til Álftafjarðar þá sé eg eigi til hvers vér
þurfum liðsfjölda þenna því eg vil að menn fari spaklega þó að
vér höldum málum vorum til laga. Sýnist mér ráð Þórður
frændi," segir hann, "að þér Breiðvíkingar séuð hér eftir því
að þar mun minnst til þurfa að í komi með ykkur
Þorbrandssonum."
Þórður
svarar: "Það er víst að eg skal fara og skal Þorleifur kimbi
eigi að því eiga að spotta að eg þori eigi að færa
þrælsgjöld."
Þá
mælti Steinþór til þeirra bræðra, Bjarnar og Arnbjarnar: "Það
vil eg," segir hann, "að þið séuð eftir með tuttugu menn."
Björn
svarar: "Eigi mun eg keppast til fylgdar við þig meir en þér
þykir hæfilegt en eigi hefi eg þar fyrr verið að eg hafi
liðrækur verið ger. En það hygg eg," segir hann, "að yður
verði Snorri goði djúpsær í ráðunum en eigi er eg framsýnn,"
sagði Björn, "en það er hugboð mitt að þar komi í þessi ferð
að þér þyki þínir menn eigi of margir áður við finnumst næst."
Steinþór
svarar: "Eg skal gera ráð fyrir oss meðan eg er hjá þó að eg
sé eigi svo djúpsær sem Snorri goði."
"Mega
skaltu það frændi fyrir mér," segir Björn.
Eftir
þetta riðu þeir Steinþór brott af Bakka, nær sex tigir manna,
inn eftir Skeiðum til Drápuhlíðar og inn yfir Vatnsháls og um
þveran Svelgsárdal og stefndu þaðan inná Úlfarsfellsháls.
44. kafli
Snorri
goði hafði sent nábúum sínum orð að þeir skyldu flytja skip
sín undir Rauðavíkurhöfða. Fór hann þegar þangað með heimamenn
sína er sendimaður Steinþórs var farinn brott. En því fór hann
eigi fyrr að hann þóttist vita að maðurinn mundi sendur vera
að njósna um athafnir hans.
Snorri
fór inn eftir Álftafirði þrennum skipum og hafði nær fimm tigu
manna og kom hann fyrr á Kársstaði en þeir Steinþór.
En
er menn sáu ferð þeirra Steinþórs af Kársstöðum, þá mæltu
Þorbrandssynir að þeir skyldu fara í móti þeim og láta þá eigi
ná að komast í túnið "því að vér höfum lið mikið og frítt."
Það voru átta tigir manna.
Þá
svarar Snorri goði: "Eigi skal þeim verja bæinn og skal
Steinþór ná lögum því að hann mun viturlega og spaklega fara
með sínu máli. Vil eg að allir menn séu inni og kastist engum
orðum á svo að af því aukist vandræði manna."
Eftir
það gengu allir inn í stofu og settust í bekki en
Þorbrandssynir gengu um gólf.
Þeir
Steinþór riðu að dyrum og er svo frá sagt að hann væri í
rauðum kyrtli og hafði drepið upp fyrirblöðunum undir belti.
Hann hafði fagran skjöld og hjálm og gyrður sverði. Það var
forkunnlega búið. Hjöltin voru hvít fyrir silfri og vafður
silfri meðalkaflinn og gylltar listur á.
Þeir
Steinþór stigu af hestum sínum og gekk hann upp að dyrum og
festi á hurðarklofann sjóð þann er í voru tólf aurar silfurs.
Hann nefndi þá votta að þrælsgjöld voru þá að lögum færð.
Hurðin
var opin en heimakona ein var í dyrunum og heyrði vottnefnuna.
Gekk hún þá í stofu og mælti: "Það er bæði," sagði hún, "að
hann Steinþór af Eyri er drengilegur enda mæltist honum vel er
hann færði þrælsgjöldin."
Og
er Þorleifur kimbi heyrði þetta þá hljóp hann fram og aðrir
Þorbrandssynir og síðan gengu fram allir þeir er í stofunni
voru. Þorleifur kom fyrstur í dyrnar og sá að Þórður blígur
stóð fyrir dyrum og hafði skjöld sinn en Steinþór gekk þá fram
í túnið. Þorleifur tók spjót er stóð í dyrunum og lagði til
Þórðar blígs og kom lagið í skjöldinn og renndi af skildinum í
öxlina og var það mikið sár. Eftir það hljópu menn út. Varð
þar bardagi í túninu. Steinþór var hinn ákafasti og hjó til
beggja handa. Og er Snorri goði kom út bað hann menn stöðva
vandræðin og bað þá Steinþór ríða brott af túninu en hann
kvaðst eigi mundu láta eftir fara. Þeir Steinþór fóru ofan
eftir vellinum og skildi þá fundinn.
En
er Snorri goði gekk heim að dyrum stóð þar fyrir honum
Þóroddur sonur hans og hafði mikið sár á öxlinni. Hann var þá
tólf vetra. Snorri spurði hver hann hefði særðan.
"Steinþór
af Eyri," sagði hann.
Þorleifur
kimbi svarar: "Nú launaði hann þér maklega er þú vildir eigi
láta eftir honum fara. Er það nú mitt ráð að vér skiljum eigi
við þetta."
"Svo
skal og nú vera," segir Snorri goði, "að vér skulum við eigast
fleira." Bað hann Þorleif nú segja mönnum að eftir þeim skyldi
fara.
Þeir
Steinþór voru komnir ofan af vellinum er þeir sáu
eftirreiðina. Fóru þeir þá yfir ána og sneru síðan upp í
skriðuna Geirvör og bjuggust þar fyrir, því að þar var vígi
gott fyrir grjóts sakir.
En
er flokkurinn Snorra gekk neðan skriðuna þá skaut Steinþór
spjóti að fornum sið til heilla sér yfir flokk Snorra en
spjótið leitaði sér staðar og varð fyrir Már Hallvarðsson
frændi Snorra og varð hann þegar óvígur.
Og
er þetta var sagt Snorra goða þá svarar hann: "Gott er að það
sannist að það er eigi jafnan best að ganga síðast."
Eftir
þetta tókst þar bardagi mikill. Var Steinþór í öndverðum
flokki sínum og hjó á tvær hendur en sverðið það hið búna
dugði eigi er það kom í hlífarnar og brá hann því oft undir
fót sér. Hann sótti þar mest að sem fyrir var Snorri goði.
Styr Þorgrímsson sótti hart fram með Steinþóri frænda sínum.
Varð það fyrst að hann drap mann úr flokki Snorra mágs síns.
Og
er Snorri goði sá það mælti hann til Styrs: "Svo hefnir þú
Þórodds, dóttursonar þíns, er Steinþór hefir særðan til ólífis
og ertu eigi meðalníðingur."
Styr
svarar: "Þetta fæ eg skjótt bætt þér."
Skipti
hann þá um sínum skildi og gekk í lið með Snorra goða og drap
annan mann úr liði Steinþórs.
Í
þenna tíma komu þeir að feðgar úr Langadal, Áslákur og Illugi
hinn rammi sonur hans, og leituðu meðalgöngu. Þeir höfðu þrjá
tigu manna. Gekk þá Vermundur hinn mjóvi í lið með þeim.
Beiddu þeir þá Snorra goða að hann léti stöðvast manndrápin.
Snorri
bað Eyrbyggja þá ganga til griða. Þá báðu þeir Steinþór taka
grið handa sínum mönnum. Steinþór bað Snorra þá rétta fram
höndina og svo gerði hann. Þá reiddi Steinþór upp sverðið og
hjó á hönd Snorra goða og varð þar við brestur mikill. Kom
höggið í stallahringinn og tók hann mjög svo í sundur en
Snorri varð eigi sár.
Þá
kallar Þóroddur Þorbrandsson: "Engi grið vilja þeir halda og
léttum nú eigi fyrr en drepnir eru allir Þorlákssynir."
Þá
svarar Snorri goði: "Agasamt mun þá verða í héraðinu ef allir
Þorlákssynir eru drepnir og skulu haldast grið ef Steinþór
vill eftir því sem áður var mælt."
Þá
báðu allir Steinþór taka griðin. Fór þetta þá fram að grið
voru sett með mönnum þar til að hver kæmi til síns heima.
Það
er að segja frá Breiðvíkingum að þeir spurðu að Snorri goði
hafði farið með fjölmenni til Álftafjarðar. Tóku þeir þá hesta
sína og riðu eftir Steinþóri sem ákafast og voru þeir á
Úlfarsfellshálsi þá er bardaginn var á skriðunni. Og er það
sumra manna sögn að Snorri goði sæi þá Björn er þeir voru uppi
í hálsbrúninni, er hann horfði í gegn þeim, og væri því svo
auðveldur í griðasölunni við þá Steinþór.
Þeir
Steinþór og Björn fundust á Örlygsstöðum. Sagði Björn þá að
þetta hefði farið eftir getu hans. "Er það mitt ráð," sagði
hann, "að þér snúið aftur og herðum nú að þeim."
Steinþór
svarar: "Halda vil eg grið mín við Snorra goða hversu sem mál
vor Snorra skipast síðan."
Eftir
það riðu þeir allir hver til sinna heimkynna en Þórður blígur
lá í sárum á Eyri.
Í
bardaganum í Álftafirði féllu fimm menn af Steinþóri en tveir
af Snorra goða en margir urðu sárir af hvorumtveggjum því að
fundurinn var hinn harðasti.
Svo
segir Þormóður Trefilsson í Hrafnsmálum:
Saddi
svangreddir
sára
dynbáru
örn
á úlfs virði
í
Álftafirði.
Þar
lét þá Snorri
þegna
að hjörregni
fjörvi
fimm numna,
svo
skal fjandr hegna.
Þorbrandur
hafði verið í bardaganum í meðalgöngu með þeim Ásláki og
Illuga og hann hafði þá beðið að leita um sætti. Þakkar hann
þeim vel sína liðveislu og svo Snorra goða fyrir sinn styrk.
Fór Snorri goði þá heim til Helgafells eftir bardagann.
Var
þá svo ætlað að Þorbrandssynir skyldu vera ýmist að Helgafelli
eða heima í Álftafirði þar til að lyki málum þessum því að þá
voru hinar mestu dylgjur sem von var er allt var griðalaust
með mönnum þegar er menn voru heim komnir frá fundinum.
45. kafli
Það
sumar, áður bardaginn var í Álftafirði, hafði skip komið í
Dögurðarnes sem fyrr var sagt. Þar hafði Steinþór af Eyri
keypt teinæring góðan við skipið. Og er hann skyldi heim færa
skipið tók hann vestanveður mikið og sveif þeim inn um Þórsnes
og lentu í Þingskálanesi og settu þar upp skipið í Gruflunaust
og gengu þaðan út yfir ásana til Bakka og fóru þaðan á skipi
heim. En teinæringurinn hafði ekki sóttur orðið um haustið og
stóð hann þar í Gruflunausti.
Það
var einn morgun litlu fyrir jól að Steinþór stóð upp snemma og
segir að hann vill sækja skip sitt inn í Þingskálanes. Þá
réðust til ferðar með honum bræður hans, Bergþór og Þórður
blígur. Þá voru sár hans mjög gróin svo að hann var vel
vopnfær. Þar voru og í ferð Austmenn Steinþórs tveir. Alls
voru þeir átta saman og voru fluttir inn yfir fjörð til
Seljahöfða og gengu síðan inn á Bakka og fór þaðan Þormóður
bróðir þeirra. Hann var hinn níundi.
Ís
var lagður á Hofstaðavog mjög svo að bakka hinum meira og
gengu þeir inn eftir ísum og svo inn yfir eið til Vigrafjarðar
og lá hann allur. Honum er svo háttað að hann fjarar allan að
þurru og leggst ísinn á leirana er fjaran er en sker þau er
eru á firðinum stóðu upp úr ísnum og var þar brotinn mjög
ísinn um skerið og voru jakarnir hallir mjög út af skerinu.
Lausasnjór var fallinn á ísinn og var hált mjög á ísnum.
Þeir
Steinþór gengu inn í Þingskálanes og drógu skipið úr naustinu.
Þeir tóku bæði árar og þiljur úr skipinu og lögðu þar eftir á
ísnum og svo klæði sín og vopn þau er þyngst voru. Síðan drógu
þeir skipið inn eftir firðinum og svo út yfir eiðið til
Hofstaðavogs og allt út að skörinni. Síðan gengu þeir inn
eftir klæðum sínum og öðrum föngum. Og er þeir gengu inn aftur
á Vigrafjörð sáu þeir að sex menn gengu innan úr Þingskálanesi
og fóru mikinn út eftir ísnum og stefndu til Helgafells.
Þeir
Steinþór höfðu grun af að þar mundu fara Þorbrandssynir og
mundu ætla til jólavistar til Helgafells. Tóku þeir Steinþór
þá ferð mikla út eftir firðinum til klæða sinn og vopna þeirra
sem þar voru. En þetta var, sem Steinþór gat, að þar voru
Þorbrandssynir. Og er þeir sáu að menn hljópu innan eftir
firðinum þóttust þeir vita hverjir þar mundu vera og hugðu að
Eyrbyggjar mundu vilja sækja fund þeirra. Tóku þeir þá og ferð
mikla og stefndu til skersins og hugðu sér þar til viðurtöku
og fórust þeir þá mjög svo í móti og komust þeir
Þorbrandssynir í skerið.
En
er þeir Steinþór hljópu fram um skerið þá skaut Þorleifur
kimbi spjóti í flokk þeirra og kom það á Bergþór Þorláksson
miðjan og varð hann þegar óvígur. Gekk hann inn á ísinn og
lagðist þar niður en þeir Steinþór sóttu þá að skerinu en
sumir fóru eftir vopnum þeirra.
Þorbrandssynir
vörðust vel og drengilega. Höfðu þeir og vígi gott því að
jakarnir voru hallir út af skerinu og voru ákaflega hálir.
Tókust því seint áverkar með mönnum áður þeir komu aftur er
vopnin sóttu.
Þeir
Steinþór sóttu sex að skerinu en Austmenn gengu í skotmál á
ísinn frá skerinu. Þeir höfðu boga og skutu á þá í skerið og
varð þeim það skeinusamt.
Þorleifur
kimbi mælti þá er hann sá að Steinþór brá sverðinu: "Hvítum
ræður þú enn hjöltunum Steinþór," sagði hann, "en eigi veit eg
hvort þú ræður enn deigum brandinum sem á hausti í
Álftafirði."
Steinþór
svarar: "Það vildi eg að þú reyndir áður við skildum hvort eg
hefði deigan brandinn eða eigi."
Sóttist þeim seint
skerið. Og er þeir höfðu langa hríð við ást gerði Þórður
blígur skeið að skerinu og vildi leggja spjóti til Þorleifs
kimba því að hann var jafnan fremstur sinna manna. Lagið kom
í skjöld Þorleifs. En með því að hann varði sér mjög til
spruttu honum fætur á jakanum þeim hinum halla og féll hann
á bak aftur og renndi öfugur ofan af skerinu. Þorleifur
kimbi hljóp eftir honum og vildi drepa hann áður hann kæmist
á fætur. Freysteinn bófi hljóp eftir Þorleifi. Hann
var á skóbroddum.
Steinþór
hljóp til og brá skildi yfir Þórð, er Þorleifur vildi höggva
hann, en annarri hendi hjó hann til Þorleifs kimba og undan
honum fótinn fyrir neðan kné. En er þetta var tíðinda þá lagði
Freysteinn bófi til Steinþórs og stefndi á hann miðjan. En er
hann sá það þá hljóp hann í loft upp og kom lagið milli fóta
honum. Og þessa þrjá hluti lék hann senn sem nú voru taldir.
Eftir
þetta hjó hann til Freysteins með sverðinu og kom á hálsinn og
brast við hátt.
Steinþór
mælti: "Ball þér nú Bófi?" sagði hann.
"Ball
víst," sagði Freysteinn, "og ball hvergi meir en þú hugðir því
að eg er eigi sár."
Hann
hafði verið í flókahettu og saumað í horn um hálsinn og kom
þar í höggið. Síðan snerist Freysteinn aftur upp í skerið.
Steinþór bað hann eigi renna ef hann væri eigi sár. Snerist
Freysteinn þá við í skerinu og sóttust þá allfast og varð
Steinþóri fallhætt, er jakarnir voru bæði hálir og hallir, en
Freysteinn stóð fast á skóbroddunum og hjó bæði hart og tíðum.
En svo lauk þeirra skiptum að Steinþór kom sverðshöggi á
Freystein fyrir ofan mjaðmir og tók manninn í sundur í miðju.
Eftir
það gengu þeir upp í skerið og léttu eigi fyrr en fallnir voru
allir Þorbrandssynir.
Þá
mælti Þórður blígur að þeir skyldu á milli bols og höfuðs
ganga allra Þorbrandssona en Steinþór kvaðst eigi vilja vega
að liggjöndum mönnum.
Gengu
þeir þá ofan af skerinu og þar til er Bergþór lá og var hann
þá enn málhress og fluttu þeir hann með sér inn eftir ísnum og
svo út yfir eið til skipsins. Reru þeir þá skipinu út til
Bakka um kveldið.
Sauðamaður
Snorra goða hafði verið á Öxnabrekkum um daginn og séð þaðan
fundinn á Vigrafirði. Fór hann þegar heim og sagði Snorra goða
að fundurinn hefði orðið á Vigrafirði um daginn lítt
vinsamlegur. Tóku þeir Snorri þá vopn sín og fóru inn til
fjarðarins níu saman. Og er þeir komu þar voru þeir Steinþór í
brottu og komnir inn af fjarðarísnum.
Sáu
þeir Snorri á sár manna og voru þar engir menn látnir nema
Freysteinn bófi en allir voru þeir sárir til ólífis.
Þorleifur
kimbi kallar á Snorra goða og bað þá fara eftir þeim Steinþóri
og láta engan þeirra undan komast.
Síðan
gekk Snorri goði þangað sem Berþór hafði legið og sá þar
blóðflekk mikinn. Hann tók upp allt saman, blóðið og snæinn, í
hendi sér og kreisti og stakk í munn sér og spurði hverjum þar
hefði blætt.
Þorleifur
kimbi segir að Bergþóri hefir blætt.
Snorri
segir að það var holblóð.
"Má
það fyrir því," segir Þorleifur, "að það var af spjóti."
"Það
hygg eg," sagði Snorri, "að þetta sé feigs manns blóð og munum
vér eigi eftir fara."
Síðan
voru Þorbrandssynir færðir heim til Helgafells og bundin sár
þeirra.
Þóroddur
Þorbrandsson hafði svo mikið sár aftan á hálsinn að hann hélt
eigi höfðinu. Hann var í leistabrókum og voru votar allar af
blóðinu. Heimamaður Snorra goða skyldi draga af honum. Og er
hann skyldi kippa brókinni fékk hann eigi af honum komið.
Þá
mælti hann: "Eigi er það logið af yður Þorbrandssonum er þér
eruð sundurgerðamenn miklir að þér hafið klæði svo þröng að
eigi verður af yður komið."
Þóroddur
mælti: "Vantekið mun á vera." Eftir það spyrnti sá öðrum fæti
í stokkinn og togaði af öllu afli og gekk eigi af brókin.
Þá
gekk til Snorri goði og þreifaði um fótinn og fann að spjót
stóð í gegnum fótinn milli hásinarinnar og fótleggsins og
hafði níst allt samt, fótinn og brókina. Mælti Snorri þá að
hann væri eigi meðalsnápur að hann hafði eigi hugsað slíkt.
Snorri
Þorbrandsson var hressastur þeirra bræðra og sat undir borði
hjá nafna sínum um kveldið og höfðu þeir skyr og ost. Snorri
goði fann að nafni hans bargst lítt við ostinn og spurði hví
hann mataðist svo seint. Snorri Þorbrandsson svaraði og sagði
að lömbunum væri tregast um átið fyrst er þau eru nýkefld.
Þá
þreifaði Snorri goði um kverkurnar á honum og fann að ör stóð
um þverar kverkurnar og í tunguræturnar. Tók Snorri goði þá
spennitöng og kippti brott örinni og eftir það mataðist hann.
Snorri
goði græddi þá alla, Þorbrandssonu. Og er hálsinn Þórodds tók
að gróa stóð höfuðið gneipt af bolnum nokkuð svo. Þá segir
Þóroddur að Snorri vildi græða hann að örkumlamanni en Snorri
goði kvaðst ætla að upp mundi hefja höfuðið þá er sinarnar
hnýtti. En Þóroddur vildi eigi annað en aftur væri rifið sárið
og sett höfuðið réttara. En þetta fór sem Snorri gat að þá er
sinarnar hnýtti hóf upp höfuðið og mátti hann lítt lúta jafnan
síðan. Þorleifur kimbi gekk alla stund síðan við tréfót.
46. kafli
Þá
er þeir Steinþór af Eyri koma til nausta á Bakka settu þeir
þar upp skip sitt og gengu þeir bræður heim til bæjar. En þar
var tjaldað yfir Bergþóri um nóttina.
Það
er sagt að Þorgerður húsfreyja vildi eigi fara í rekkju um
kveldið hjá Þormóði bónda sínum. Og í það bil kom maður neðan
frá naustinu og sagði þá Bergþór látinn. Og er þetta spurðist
fór húsfreyja í rekkju sína og er eigi getið að þeim hjónum
yrði þetta síðan að sundurþykki.
Steinþór
fór heim á Eyri um morguninn og var atfaralaust með mönnum
veturinn þaðan í frá.
En
um vorið er leið að stefnudögum þótti góðgjörnum mönnum í vant
efni komið að þeir menn skyldu missáttir vera og deildir við
eigast er þar voru göfgastir í sveit. Völdust þá til hinir
bestu menn, vinir hvorratveggju, að leita um sættir með þeim.
Og var Vermundur hinn mjóvi fyrirmaður að því og með honum
margir góðgjarnir menn þeir er voru tengdamenn hvorratveggju.
En það varð af um síðir að grið voru sett og þeir sættust og
er það flestra manna sögn að málin kæmu í dóm Vermundar. En
hann lauk gerðum upp á Þórsnessþingi og hafði við hina
vitrustu menn er þar voru komnir.
Það
er frá sagt sáttargerðinni að mannalátum var saman jafnað og
atferðum. Var það jafnt gert sár Þórðar blígs í Álftafirði og
sár Þórodds sonar Snorra goða. En sár Más Hallvarðssonar og
högg það er Steinþór hjó til Snorra goða, þar komu í móti
þriggja manna víg þeirra er féllu í Álftafirði. En þau víg er
Styr vó í hvorn flokk voru jöfn látin. En á Vigrafirði var
líkt látið víg Bergþórs og sár þriggja Þorbrandssona en víg
Freysteins bófa kom á móti þeim manni er áður var ótaldur og
látist hafði af Steinþóri í Álftafirði. Þorleifi kimba var
bætt fóthöggið. En sá maður er látist hafði af Snorra goða í
Álftafirði kom fyrir frumhlaup það að Þorleifur kimbi hafði
þar víg vakið. Síðan var saman jafnað annarra manna sárum og
bættur skakki sá er á þótti vera og skildust menn sáttir á
þinginu og hélst sú sætt vel meðan þeir lifðu báðir, Steinþór
og Snorri goði.
47. kafli
Sumar
þetta hið sama eftir sættina bauð Þóroddur skattkaupandi
Snorra goða mági sínum til heimboðs þangað til Fróðár og fór
Snorri þangað við hinn níunda mann.
En
er Snorri var að heimboðinu þá kærði Þóroddur fyrir honum að
hann þóttist hafa bæði skömm og skapraun af ferðum Bjarnar
Ásbrandssonar er hann fór að finna Þuríði, konu hans en systur
Snorra goða. Sagði Þóroddur að honum þótti Snorri eiga að ráða
bætur á þeim vandræðum.
Snorri
var að heimboðinu nokkurar nætur. Leiddi Þóroddur hann á brott
með sæmilegum gjöfum. Reið Snorri goði þaðan suður yfir heiði
og gerði það orð á að hann mundi ríða til skips í
Hraunhafnarós. Þetta
var um sumarið um túnannir.
En er þeir komu suður
á Kambsheiði þá mælti Snorri: "Hér munum vér ríða af
heiðinni ofan að Kambi. Vil eg yður það kunnigt gera," segir
hann, "að eg vil hafa tilfarar við Björn og taka hann af
lífi ef færi gefur en eigi sækja hann í hús inn því að hús
eru hér sterk en Björn er hraustur og harðfengur en vér
höfum afla lítinn. En þeim mönnum hefir lítt sóst að sækja
afarmenni slíkt í hús inn er með meira afla hafa til farið
sem dæmi finnast að þeim Geir goða og Gissuri hvíta þá er
þeir sóttu Gunnar að Hlíðarenda inn í hús með átta tigu
manna en hann var einn fyrir og urðu sumir sárir en sumir
drepnir og léttu frá atsókninni áður Geir goði fann það af
skyni sjálfs síns að honum fækkuðust skotvopnin. Nú með
því," sagði hann, "að Björn sé úti, sem nú er von með því að
þerridagur er góður, þá ætla eg þér Már frændi að sæta
áverkum við Björn. Og sjá þú svo fyrir að hann er engi
klektunarmaður og er því fangs von að frekum úlfi er hann er
ef hann fær eigi þann áverka í fyrstunni er honum vinnist
skjótt til bana."
Og er þeir riðu ofan
af heiðinni að bænum þá sáu þeir að Björn var úti á túnvelli
og smíðaði vögur og var ekki manna hjá honum og engi vopn
nema lítil öx og tálguhnífur mikill er hann hafði tekið með
úr vagaborunum. Hann var spannar fram frá hefti.
Björn
sá að þeir Snorri goði riðu ofan af heiðinni og á völlinn.
Hann kenndi þegar mennina. Snorri goði var í blárri kápu og
reið fyrstur.
Það
var fangaráð Bjarnar að hann tók hnífinn og gekk snúðigt í
móti þeim. Hann tók annarri hendi í kápuermina er þeir Snorri
fundust en annarri hendi hnefaði hann hnífinn og hélt sem
honum var hægst að leggja fyrir brjóst Snorra ef honum sýndist
það ráð.
Björn
heilsaði þeim þegar þeir fundust en Snorri tók kveðju hans en
Mávi féllust hendur því að honum þótti Björn skjótlegur til
meins við Snorra ef honum væri nokkuð gert til ófriðar. Síðan
sneri Björn á leið með þeim Snorra goða og spurði almæltra
tíðinda og hélt þeim tökum er hann fékk í fyrstunni.
Síðan
tók Björn til orða: "Svo er háttað Snorri bóndi að eg dylst
eigi við að eg hafi gert þá hluti til yðvar er þér megið vel
sakir á gefa og mér er það sagt að þér hafið þungan huga til
mín. Nú er mér best að skapi," segir hann, "ef þér eigið
nokkur erindi við mig önnur en að koma hér um farinn veg að
þér lýsið yfir því. En ef það er eigi þá vil eg að þér játið
mér griðum og vil eg snúa aftur því að eg er eigi leiðifífl."
Snorri
svarar: "Svo hefir þú fangsæll orðið á fundi vorum að þú munt
grið hafa að sinni hversu sem áður var ætlað. En þess vil eg
biðja þig að þú heft þig að héðan af að glepja Þuríði systur
mína því að eigi mun um heilt gróa með okkur ef þú heldur þar
um teknum hætti."
Björn
svarar: "Því einu vil eg heita þér er eg efni en eg veit eigi
hversu eg fæ það efnt," segir hann, "ef við Þuríður erum sams
héraðs."
Snorri
svarar: "Þig heldur hér eigi svo mart að þú megir eigi vel
bægja hér héraðsvist."
Björn
svarar: "Satt er það er nú segir þú. Skal og svo vera, er þú
ert sjálfur kominn á minn fund og þann veg sem fundur vor er
orðinn, að eg mun því heita þér að þið Þóroddur skuluð eigi
hafa skapraun af fundum okkrum Þuríðar hina næstu vetur."
"Þá
gerir þú vel," segir Snorri.
Eftir
þetta skildu þeir. Reið Snorri goði til skips og síðan heim
til Helgafells.
Annan
dag eftir reið Björn suður í Hraunhöfn til skips og tók sér
þar þegar far um sumarið og urðu heldur síðbúnir. Þeir tóku út
landnyrðing og viðraði það löngum um sumarið en til skips þess
spurðist eigi síðan langan tíma.
48. kafli
Eftir
sætt Eyrbyggja og Álftfirðinga fóru Þorbrandssynir til
Grænlands, Snorri og Þorleifur kimbi, við hann er kenndur
Kimbavogur á Grænlandi í millum jökla, og bjó Þorleifur á
Grænlandi til elli. En Snorri fór til Vínlands hins góða með
Karlsefni. Er þeir börðust við Skrælingja þar á Vínlandi þá
féll þar Snorri Þorbrandsson, hinn röskvasti maður.
Þóroddur
Þorbrandsson bjó eftir í Álftafirði. Hann átti Ragnhildi
Þórðardóttur Þorgilssonar arnar en Þorgils örn var sonur
Hallsteins goða af Hallsteinsnesi er þrælana átti.
49. kafli
Það
er nú næst sagt að Gissur hvíti og Hjalti mágur hans komu út
með kristniboð og allir menn voru skírðir á Íslandi og kristni
var í lög tekin á alþingi og flutti Snorri goði mest við
Vestfirðinga að við kristni væri tekið.
Og
þegar er þingi var lokið lét Snorri goði gera kirkju að
Helgafelli en aðra Styr mágur hans undir Hrauni. Og hvatti
menn það mjög til kirkjugerðar að það var fyrirheit kennimanna
að maður skyldi jafnmörgum mönnum eiga heimilt rúm í himinríki
sem standa mættu í kirkju þeirri er hann léti gera.
Þóroddur
skattkaupandi lét og kirkju gera á bæ sínum að Fróðá en
prestar urðu eigi til að veita tíðir að kirkjum þótt gervar
væru því að þeir voru fáir á Íslandi í þann tíma.
50. kafli
Sumar
það er kristni var í lög tekin á Íslandi kom skip af hafi út
við Snæfellsnes. Það var Dyflinnarfar. Voru þar á írskir menn
og suðureyskir en fáir norrænir. Þeir lágu mjög lengi um
sumarið við Rif og biðu þar byrjar að sigla inn eftir firði
til Dögurðarness og fóru margir menn um Nesið til kaupa við
þá.
Þar
var á ein kona suðureysk er Þórgunna hét. Það sögðu hennar
skipmenn að hún mundi hafa gripi þá með að fara að slíkir
mundu torgætir á Íslandi.
En
er Þuríður húsfreyja að Fróðá spyr þetta var henni mikil
forvitni á að sjá gripina því að hún var glysgjörn og
skartskona mikil. Fór hún þá til skips og fann Þórgunnu og
spurði ef hún hefði kvenbúnað nokkurn þann er afbragðlegur
væri. Hún kveðst enga gripi eiga til sölu en hafa lést hún
gripi svo að hún væri óhneist að boðum eða öðrum mannfundum.
Þuríður beiddist að sjá gripina og það veitti hún henni og
sýndust henni vel gripirnir og sem best farandi en eigi
fémiklir.
Þuríður
falaði gripina en Þórgunna vildi eigi selja. Þá bauð Þuríður
henni þangað til vistar með sér því að hún vissi að Þórgunna
var fjölskrúðig og hugðist hún mundu fá gripina af henni í
tómi.
Þórgunna
svarar: "Gott þykir mér að fara til vistar með þér en vita
skaltu það að eg nenni lítt að gefa fyrir mig því að eg er vel
verkfær. Er mér og verkið óleitt en þó vil eg engi vosverk
vinna. Vil eg sjálf ráða hvað eg skal gefa fyrir mig af því fé
sem eg hefi."
Talaði
Þórgunna um heldur harðfærlega en Þuríður vildi þó að hún færi
þangað. Voru þá föng Þórgunnu borin af skipi. Það var örk
mikil læst, er hún átti, og sviptikista. Var það þá fært heim
til Fróðár.
Og
er Þórgunna kom til vistar sinnar bað hún fá sér rekkju. Var
henni fengið rúm í innanverðum skála. Þá lauk hún upp örkina
og tók þar upp úr rekkjuklæði og voru þau öll mjög vönduð.
Breiddi hún yfir rekkjuna enskar blæjur og silkikult. Hún tók
og úr örkinni rekkjurefil og allan ársalinn með. Það var svo
góður búningur að menn þóttust eigi slíkan séð hafa þess kyns.
Þá
mælti Þuríður húsfreyja: "Met þú við mig rekkjubúnaðinn."
Þórgunna
svarar: "Eigi mun eg liggja í hálmi fyrir þig þó að þú sért
kurteis og berist á mikið."
Þetta
mislíkar Þuríði og falar eigi oftar gripina. Þórgunna vann
voðverk hvern dag er eigi var heyverk. En þá er þerrar voru
vann hún að þurru heyi í töðunni og lét gera sér hrífu þá er
hún vildi ein með fara.
Þórgunna
var mikil kona vexti, bæði digur og há og holdug mjög,
svartbrún og mjóeyg, jörp á hár og hærð mjög, háttagóð
hversdaglega og kom til kirkju hvern dag áður hún færi til
verks síns en eigi var hún glöð eða margmálug hversdaglega.
Það var áhugi manna að Þórgunna mundi sótt hafa hinn sétta tug
og var hún þó kona hin ernasta.
Í
þenna tíma var Þórir viðleggur kominn á framfærslu til Fróðár
og svo Þorgríma galdrakinn kona hans og lagðist heldur þungt á
með þeim Þórgunnu.
Kjartan
sonur bónda var þar svo manna að Þórgunna vildi flest við eiga
og elskaði hún hann mjög en hann var heldur fár við hana og
varð hún oft af því skapstygg. Kjartan var þá þrettán vetra
eða fjórtán og var bæði mikill vexti og skörulegur að sjá.
51. kafli
Sumar
var heldur óþerrisamt en um haustið komu þerrar góðir. Var þá
svo komið heyverkum að Fróðá að taða öll var slegin en
fullþurr nær helmingurinn. Kom þá góður þerridagur og var
veður kyrrt og þunnt svo að hvergi sá ský á himni.
Þóroddur
bóndi stóð upp snemma um morguninn og skipaði til verks. Tóku
þá sumir til ekju en sumir hlóðu heyinu en bóndi skipaði konum
til að þurrka heyið og var skipt verkum með þeim og var
Þórgunnu ætlað nautsfóður til atverknaðar. Gekk mikið verk
fram um daginn.
En
er mjög leið að nóni kom skýflóki svartur á himininn norður
yfir Skor og dró skjótt yfir himin og þangað beint yfir bæinn.
Þóttust menn sjá að regn mundi í skýinu. Þóroddur bað menn
raka upp heyið en Þórgunna rifjaði þá sem óðast sitt hey. Tók
hún eigi að raka upp þótt það væri mælt.
Skýflókann
dró skjótt yfir. Og er hann kom yfir bæinn að Fróðá fylgdi
honum myrkur svo mikið að menn sáu eigi úr túninu á brott og
varla handa sinna skil. Úr skýinu kom svo mikið regn að heyið
varð allt vott það er flatt lá. Flókann dró og skjótt af og
lýsti veðrið. Sáu menn að blóði hafði rignt í skúrinni.
Um
kveldið gerði þerri góðan og þornaði blóðið skjótt á heyinu
öllu öðru en því er Þórgunna þurrkaði. Það þornaði eigi og
aldrei þornaði hrífan er hún hafði haldið á.
Þóroddur
spurði hvað Þórgunna ætlar að undur þetta muni benda. Hún
kvaðst eigi það vita "en það þykir mér líklegast," segir hún,
"að þetta muni furða nokkurs þess manns er hér er."
Þórgunna
gekk heim of kveldið og til rúms síns og lagði af sér klæðin
þau hin blóðgu. Síðan lagðist hún niður í rekkjuna og
andvarpaði mjög. Fundu menn að hún hafði sótt tekið.
Skúr
þessi hafði hvergi víðar komið en að Fróðá.
Þórgunna
vildi engum mat bergja um kveldið. En um morguninn kom
Þóroddur bóndi til hennar og spurði að um sótt hennar hvern
enda hún hyggur að eiga mundi.
Hún
kvaðst það ætla að hún mundi eigi taka fleiri sóttir.
Síðan
mælti hún: "Þig kalla eg vitrastan mann hér á bæ," segir hún.
"Vil eg því þér segja mína tilskipan hverja eg vil á hafa um
fé það er eg á eftir og um sjálfa mig því að það mun svo fara
sem eg segi," sagði hún, "þó að yður þyki fátt merkilegt um
mig að eg get lítt duga munu af því að bregða sem eg segi
fyrir. Hefir þetta þann veg upp hafist að eg get eigi til
mjórra enda þoka munu ef eigi eru rammar skorður við reistar."
Þóroddur
svarar: "Eigi þykir mér lítil von að þú verðir nærgæt um
þetta. Vil eg og því heita þér," sagði hann, "að bregða eigi
af þínum ráðum."
Þórgunna
mælti: "Það er skipan mín að eg vil láta færa mig í Skálaholt,
ef eg andast úr þessi sótt, því að mér segir svo hugur um að
sá staður muni nokkura hríð verða mest dýrkaður á þessu landi.
Veit eg og," segir hún, "að þar munu nú vera kennimenn að
veita mér yfirsöngva. Vil eg þess biðja þig að þú látir mig
þangað flytja. Skaltu þar fyrir hafa af minni eign svo að þig
skaði eigi í. En af óskiptri minni eigu skal Þuríður hafa
skarlatsskikkju þá er eg á. Geri eg það til þess að hún skuli
létta á leggja þótt eg sjái fyrir öðru mínu fé slíkt er mér
líkar. En eg vil að þú takir í kostnað þann er þú hefir fyrir
mér það er þú vilt eða henni líkar af því er ég læt til.
Gullhring á eg og hann skal fara til kirkju með mér en rekkju
mína og rekkjutjald vil eg láta brenna í eldi því að það mun
engum manni að nytjum verða. Og mæli eg þetta eigi fyrir því
að eg unni engum að njóta gripanna ef eg vissi að að nytjum
mætti verða. En nú mæli eg því svo mikið um," segir hún, "að
mér þykir illt að menn hljóti svo mikil þyngsl af mér sem eg
veit að verða mun ef af er brugðið því sem eg segi fyrir."
Þóroddur
hét að gera eftir því sem hún beiddi. Eftir þetta megnaðist
sóttin við Þórgunnu. Lá hún eigi mörg dægur áður hún andaðist.
Líkið var fyrst borið í kirkju og lét Þóroddur gera kistu að
líkinu.
Um
daginn eftir lét Þóroddur bera út rekkjuklæðin í veður og
færði til viðu og lét hlaða þar bál hjá. Þá gekk að Þuríður
húsfreyja og spyr hvað hann ætlar að gera af rekkjuklæðunum.
Hann kveðst ætla að brenna þau í eldi sem Þórgunna hafði fyrir
mælt.
"Það
vil eg eigi," segir hún, "að þvílíkar gersemar séu brenndar."
Þóroddur
svarar: "Hún mælti mikið um að eigi mundi duga að bregða af
því er hún mælti fyrir."
Þuríður
mælti: "Slíkt er eigi nema öfundarmál eitt. Unni hún engum
manni að njóta, hefir hún því svo fyrir mælt. En þar munu engi
býsn eftir koma hversu sem slíku er breytt."
"Eigi
veit eg," segir hann, "að þetta takist annan veg en hún hefir
fyrir sagt."
Síðan
lagði hún hendur yfir háls honum og bað að hann skyldi eigi
brenna rekkjubúnaðinn. Sótti hún þá svo fast að honum gekkst
hugur við og kom þessu máli svo að Þóroddur brenndi dýnur og
hægindi en hún tók til sín kult og blæjur og ársalinn allan og
líkaði þó hvorigu vel.
Eftir
þetta var búin líkferð og fengnir til skilgóðir menn að fara
með líkinu og góðir hestar er Þóroddur átti. Líkið var sveipað
líndúkum en saumað eigi um og síðan lagt í kistu. Fóru þeir
síðan suður um heiði svo sem leiðir liggja. Og er eigi sagt af
þeirra ferð áður þeir fóru suður um Valbjarnarvöllu. Þar fengu
þeir keldur blautar mjög og lá oft ofan fyrir þeim, fóru síðan
suður til Norðurár og yfir ána að Eyjarvaði og var djúp áin.
Var bæði hregg og allmikið regn.
Þeir
komust að lyktum á bæ þann í Stafholtstungum er í Nesi heitir
hinu neðra, kvöddu þar gistingar en bóndi vildi engan greiða
gera þeim. En með því að þá var komið að nótt þóttust þeir
eigi mega fara lengra því að þeim þótti eigi friðlegt að eiga
við Hvítá um nótt. Þeir tóku þar af hestum sínum og báru líkið
í hús eitt fyrir dyrum úti, gengu síðan til stofu og fóru af
klæðum sínum og ætluðu að vera þar um nótt matlausir en
heimamenn fóru í dagsljósi í rekkju.
Og
er menn komu í rekkjur heyrðu þeir hark mikið í búrið. Var þá
farið að forvitnast hvort eigi væru þjófar inn komnir. Og er
menn komu til búrsins var þar sén kona mikil. Hún var nökvin
svo að hún hafði engan hlut á sér. Hún starfaði að matseld. En
þeir menn er hana sáu urðu svo hræddir að þeir þorðu hvergi
nær að koma.
En
er líkmenn vissu þetta fóru þeir til og sáu hversu háttað var.
Þar var Þórgunna komin og sýndist það ráð öllum að fara eigi
til með henni. Og er hún hafði þar unnið slíkt er hún vildi,
þá bar hún mat í stofu. Eftir það setti hún borð og bar þar á
mat.
Þá
mæltu líkmenn við bónda: "Vera má að svo lúki við áður vér
skiljum að þér þyki alkeypt að þú vildir engan greiða gera
oss."
Þá
mæltu bæði bóndi og húsfreyja: "Við viljum víst gefa yður mat
og gera yður annan greiða þann er þér þurfið."
Og
þegar er bóndi hafði boðið þeim greiða gekk Þórgunna fram úr
stofunni og út eftir það og sýndist hún eigi síðan.
Eftir
þetta var gert ljós í stofu og dregin af gestum klæði þau er
vot voru en fengin önnur þurr í staðinn. síðan gengu þeir
undir borð og signdu mat sinn en bóndi lét stökkva vígðu vatni
um öll hús. Átu gestir mat sinn og sakaði engan mann þótt
Þórgunna hefði matbúið, sváfu af þá nótt og voru þar í
allbeinum stað.
Um
morguninn bjuggu þeir ferð sína og tókst þeim allgreitt en
hvar sem þessi atburður spurðist sýndist flestum það ráð að
vinna þeim þann beina er þeir þurftu. Var þaðan af allt
tíðindalaust um þeirra ferð.
Og
er þeir komu í Skálaholt voru fram greiddir gripir þeir er
Þórgunna hafði þangað gefið. Tóku þá kennimenn glaðlega við
öllu saman. Var Þórgunna þar jörðuð en líkmenn fóru heim og
tókst þeim allt greitt um sína ferð og komu með öllu heilu
heim.
52. kafli
Að
Fróðá var eldaskáli mikill og lokrekkja innar af eldaskálanum
sem þá var siður. Utar af eldaskálanum voru klefar tveir, sinn
á hönd hvorri. Var hlaðið skreið í annan en mjölvi í annan.
Þar voru gervir máleldar hvert kveld í eldaskála sem siður var
til. Sátu menn löngum við eldana áður menn gengu til matar.
Það
kveld er líkmenn komu heim, þá er menn sátu við málelda að
Fróðá, þá sáu menn á veggþili hússins að komið var tungl
hálft. Það máttu allir menn sjá þeir er í húsinu voru. Það
gekk öfugt um húsið og andsælis. Það hvarf eigi á brott meðan
menn sátu við elda.
Þóroddur
spurði Þóri viðlegg hvað þetta mundi boða. Þórir kvað það vera
urðarmána "mun hér eftir koma manndauður." segir hann.
Þessi
tíðindi bar þar við viku alla að urðarmáni kom inn hvert kveld
sem annað.
53. kafli
Það
bar hér næst til tíðinda að sauðamaður kom inn með hljóðleikum
miklum. Hann mælti fátt en af styggð það er var. Sýndist
mönnum þann veg helst sem hann mundi leikinn því að hann fór
hjá sér og talaði við sjálfan sig og fór svo fram um hríð.
En
er liðnar voru af vetri tvær vikur kom sauðamaður heim eitt
kveld, gekk þá til rekkju sinnar og lagðist þar niður. En um
morguninn var hann dauður er menn komu til hans og var hann
grafinn þar að kirkju.
Brátt
eftir þetta gerðust reimleikar miklir.
Það
var eina nótt að Þórir viðleggur gekk út nauðsynja sinna og
frá dyrunum annan veg. Og er hann vildi inn ganga sá hann að
sauðamaður var kominn fyrir dyrnar. Vildi Þórir inn ganga en
sauðamaður vildi það víst eigi. Þá vildi Þórir undan leita en
sauðamaður sótti eftir og fékk tekið hann og kastaði honum
heim að dyrunum. Honum varð illt við þetta og komst þó til
rúms síns og var víða orðinn kolblár. Af þessu tók hann sótt
og andaðist. Var hann og grafinn þar að kirkju. Sýndust þeir
báðir jafnan síðan í einni ferð, sauðamaður og Þórir
viðleggur. Og af þessu varð fólkið allt óttafullt sem von var.
Eftir
andlát Þóris tók sótt húskarl Þórodds og lá þrjár nætur áður
hann andaðist. Síðan dó hver að öðrum þar til er sex voru
látnir. Var þá komið að jólaföstu en þó var þann tíma eigi
fastað á Íslandi.
Skreiðinni
var svo hlaðið í klefann að hann var svo fullur að eigi mátti
hurðinni upp lúka og tók hlaðinn upp undir þvertré og varð
stiga til að taka að rjúfa hlaðann ofan. Það var til tíðinda
um kveldum, er menn sátu við málelda, að heyrt var í klefann
að rifin var skreiðin en þá er til var leitað fannst þar eigi
kvikt.
Það
var um veturinn litlu fyrir jól að Þóroddur bóndi fór út á Nes
eftir skreið sinni. Þeir voru sex saman á teinæringi og voru
út þar um nóttina.
Það
var tíðinda að Fróðá það sama kveld, er Þóroddur hafði heiman
farið, að máleldar voru gervir og er menn komu fram sáu þeir
að selshöfuð kom upp úr eldgrófinni. Heimakona ein kom fyrst
fram og sá þessi tíðindi. Hún tók lurk einn er lá í dyrunum og
laust í höfuð selnum. Hann gekk upp við höggið og gægðist upp
á ársalinn Þórgunnu. Þá gekk til húskarl og barði selinn. Gekk
hann upp við hvert högg þar til að hann kom upp yfir hreifana,
þá féll húskarl í óvit. Urðu þá allir óttafullir þeir er við
voru.
Þá
hljóp til sveinninn Kjartan og tók upp mikla járndrepsleggju
og laust í höfuð selnum og varð það högg mikið en hann skók
höfuðið og litaðist um. Lét Kjartan þá fara hvert að öðru en
selurinn gekk þá niður við sem hann ræki hæl. Hann barði þar
til að selurinn gekk svo niður að hann landi saman gólfið
fyrir ofan höfuð honum og svo fór jafnan um veturinn að allir
fyrirburðir óttuðust mest Kjartan.
54. kafli
Um
morguninn, er þeir Þóroddur fóru utan af Nesi með skreiðina,
týndust þeir allir út fyrir Enni. Rak þar upp skipið og
skreiðina undir Ennið en líkin fundust eigi.
En
er þessi tíðindi spurðust til Fróðár buðu þau Kjartan og
Þuríður nábúum sínum þangað til erfis. Var þá tekið jólaöl
þeirra og snúið til erfisins.
En
hið fyrsta kveld er menn voru að erfinu og menn voru í sæti
komnir, þá gengur Þóroddur bóndi í skálann og förunautar hans
allir alvotir. Menn fögnuðu vel Þóroddi því að þetta þótti
góður fyrirburður því að þá höfðu menn það fyrir satt að þá
væri mönnum vel fagnað að Ránar ef sædauðir menn vitjuðu erfis
síns. En þá var enn lítt af numin forneskjan þó að menn væru
skírðir og kristnir að kalla.
Þeir
Þóroddur gengu eftir endilöngum setaskálanum en hann var
tvídyrður. Þeir gengu til eldaskála og tóku einskis manns
kveðju. Settust þeir við eldinn en heimamenn stukku úr
eldaskálanum en þeir Þóroddur sátu þar eftir þar til er
eldurinn var fölskaður. Þá hurfu þeir á brott. Fór þetta svo
hvert kveld, meðan erfið stóð, að þeir komu til eldanna. Hér
var mart um rætt að erfinu. Gátu sumir að þetta mundi af taka
er lokið væri erfinu. Fóru boðsmenn heim eftir veisluna en þar
voru híbýli heldur daufleg eftir.
Það
kveld er boðsmenn voru brottu voru gervir máleldar að vanda.
En er eldar brunnu kom Þóroddur inn með sveit sína og voru
allir votir. Settust þeir niður við eldinn og tóku að vinda
sig. Og er þeir höfðu niður sest kom inn Þórir viðleggur og
hans sveitungar sex. Voru þeir allir moldugir. Þeir skóku
klæðin og hreyttu moldinni á þá Þórodd. Heimamenn stukku úr
eldhúsinu sem von var að og höfðu hvorki á því kveldi ljós né
steina og enga þá hluti að þeir hefðu neina veru af eldinum.
Annað
kveld eftir var máleldur ger í öðru húsi. Var þá ætlað að þeir
mundu síður þangað koma. En það fór eigi svo því að allt gekk
með sama hætti og hið fyrra kveldið. Komu þeir hvorirtveggju
til eldanna.
Hið
þriðja kveld gaf Kjartan það ráð til að gera skyldi langeld
mikinn í eldaskála en máleld skyldi gera í öðru húsi. Og svo
var gert. Og þá endist með því móti að þeir Þóroddur sátu við
langeld en heimamenn við hinn litla eld og svo fór fram um öll
jólin.
Þá
var svo komið að meir og meir lét í skreiðarhlaðanum. Var þá
svo að heyra nætur sem daga að skreiðin væri rifin. Eftir það
voru þær stundir að skreiðina þurfti að hafa. Var þá leitað
til hlaðans og sá maður er upp kom á hlaðann sá þau tíðindi að
upp úr hlaðanum kom rófa, vaxin sem nautsrófa sviðin. Hún var
snögg og selhár. Sá maður er upp fór á hlaðann tók í rófuna og
togaði og bað aðra menn til fara með sér. Fóru menn þá upp á
hlaðann, bæði karlar og konur, og toguðu rófuna og fengu eigi
að gert. Skildu menn eigi annað en rófan væri dauð. Og er þeir
toguðu sem mest strauk rófan úr höndum þeim svo að skinnið
fylgdi úr lófum þeirra er mest höfðu á tekið en varð eigi
síðan vart við rófuna. Var þá skreiðin upp borin og var þar
hver fiskur úr roði rifinn svo að þar beið engan fisk í þegar
niður sótti í hlaðann en þar fannst engi hlutur kvikur í
hlaðanum.
Næst
þessum tíðindum tók sótt Þorgríma galdrakinn, kona Þóris
viðleggs. Hún lá litla hríð áður hún andaðist og hið sama
kveld sem hún var jörðuð sást hún í liði með Þóri bónda sínum.
Þá endurnýjaði sóttina í annað sinn þá er rófan hafði sýnst og
önduðust þá meir konur en karlar. Létust þá enn sex menn í
hríðinni. En sumt fólk flýði fyrir reimleikum og afturgöngum.
Um
haustið höfðu þar verið þrír tigir hjóna en átján önduðust en
fimm stukku í brottu en sjö voru eftir að gói.
55. kafli
En
þá er svo var komið undrum þeim var það einn dag að Kjartan
fór inn til Helgafells að finna Snorra goða móðurbróður sinn
og leitaði ráðs við hann, hvað að skyldi gera undrum þeim er
yfir voru komin. Þá var kominn prestur sá til Helgafells er
Gissur hvíti hafði sent Snorra goða. Sendi Snorri prestinn út
til Fróðár með Kjartani og Þórð kausa son sinn og sex menn
aðra. Hann gaf þau ráð til að brenna skyldi ársal Þórgunnu en
sækja þá menn alla í dyradómi er aftur gengu, bað prest veita
þar tíðir, vígja vatn og skrifta mönnum.
Síðan
riðu þeir út til Fróðár og kvöddu menn af næstum bæjum með sér
um leið og komu til Fróðár um kveldið fyrir kyndilmessu í þann
tíma er máleldar voru gervir. Þá hafði Þuríður húsfreyja tekið
sótt með þeim hætti sem þeir er látist höfðu.
Kjartan
gekk inn þegar og sá að þeir Þóroddur sátu við eld sem þeir
voru vanir. Kjartan tók ofan ársalinn Þórgunnu, gekk síðan í
eldaskála, tók glóð af eldi og gekk út með. Var þá brenndur
allur rekkjubúnaðurinn er Þórgunna hafði átt.
Eftir
það stefndi Kjartan Þóri viðlegg en Þórður kausi Þóroddi bónda
um það að þeir gengju þar um híbýli ólofað og firrðu menn bæði
lífi og heilsu. Öllum var þeim stefnt er við eldinn sátu.
Síðan
var nefndur dyradómur og sagðar fram sakir og farið að öllum
málum sem á þingadómum. Voru þar kviðir bornir, reifð mál og
dæmd.
En
síðan er dómsorði var á lokið um Þóri viðlegg stóð hann upp og
mælti: "Setið er nú meðan sætt er." Eftir það gekk hann út þær
dyr sem dómurinn var eigi fyrir settur.
Þá
var lokið dómsorði á sauðamann. En er hann heyrði það stóð
hann upp og mælti: "Fara skal nú og hygg eg að þó væri fyrr
sæmra."
En
er Þorgríma galdrakinn heyrði að dómsorði var á hana lokið
stóð hún upp og mælti: "Verið er nú meðan vært er."
Síðan
var sóttur hver að öðrum og stóð svo hver upp sem dómur féll á
og mæltu allir nokkuð er út gengu og fannst það á hvers orðum
að nauðigur losnaði.
Síðan
var sókn felld á Þórodd bónda. Og er hann heyrði það stóð hann
upp og mælti: "Fátt hygg eg hér friða enda flýjum nú allir."
Gekk hann þá út eftir það.
Síðan
gengu þeir Kjartan inn. Bar prestur þá vígt vatn og helga dóma
um öll hús. Eftir um daginn syngur prestur tíðir allar og
messu hátíðlega og eftir það tókust af allar afturgöngur að
Fróðá og reimleikar en Þuríði batnaði sóttarinnar svo að hún
varð heil.
Um
vorið eftir undur þessi tók Kjartan sér hjón og bjó að Fróðá
lengi síðan og varð hinn mesti garpur.
56. kafli
Snorri
goði bjó að Helgafelli átta vetur síðan kristni var lögtekin á
Íslandi. Þann vetur bjó hann þar síðast er Styr mágur hans var
drepinn á Jörva í Flisuhverfi. Snorri goði fór eftir líkinu
suður þangað og hann gekk í dyngjuna að Styr í Hrossholti þá
er hann hafði upp sest og hélt um miðja dóttur bónda.
Það
vor eftir keypti Snorri goði um lönd við Guðrúnu
Ósvífursdóttur og færði Snorri þá bú sitt í Tungu í
Sælingsdal. Það var tveim vetrum eftir víg Bolla
Þorleikssonar, bónda Guðrúnar Ósvífursdóttur.
Það
sama vor fór Snorri goði suður til Borgarfjarðar í
málatilbúnað eftir víg Styrs við fjögur hundruð manna. Þar var
í ferð þá með honum Vermundur hinn mjóvi bróðir Styrs. Hann
bjó þá í Vatnsfirði. Þar var og Steinþór af Eyri og Þóroddur
Þorbrandsson úr Álftafirði, Þorleikur Brandsson úr Krossnesi,
bróðursonur Styrs, og margir aðrir virðingamenn. Þeir komust
hið lengsta suður til Hvítár, að Haugsvaði gegnt Bæ. Þar var
fyrir sunnan ána Illugi svarti, Kleppjárn hinn gamli,
Þorsteinn Gíslason, Gunnlaugur ormstunga, Þorsteinn Þorgilsson
úr Hafsfjarðarey. Hann átti Vigdísi, dóttur Illuga svarta.
Margir voru þar og aðrir virðingamenn og höfðu meir en fimm
hundruð manna.
Þeir
Snorri goði náðu eigi að ríða suður yfir ána og höfðu þar fram
málin er þeir komu framast svo að þeim var óhætt og stefndi
Snorri Gesti um víg Styrs. Þessi sömu mál ónýtti Þorsteinn
Gíslason fyrir Snorra goða um sumarið á alþingi.
Það
sama haust reið Snorri goði suður til Borgarfjarðar og tók af
lífi Þorstein Gíslason og Gunnar son hans. Þá var enn Steinþór
af Eyri í för með honum og Þóroddur Þorbrandsson, Bárður
Höskuldsson, Þorleikur Brandsson og alls voru þeir fimmtán.
Um
vorið eftir fundust þeir á Þórsnessþingi, Snorri goði og
Þorsteinn úr Hafsfjarðarey, mágur Illuga svarta. Þorsteinn var
sonur Þorgils Þorfinnssonar Sel-Þórissonar frá Rauðamel. En
móðir hans var Auður, dóttir Álfs úr Dölum, og var Þorsteinn
systrungur Þorgils Arasonar af Reykjahólum og Þorgeirs
Hávarssonar og Þorgils Höllusonar og Bitru-Odda og
Álftfirðinga, Þorleifs kimba og þeirra Þorbrandssona.
Þorsteinn hafði búið mál mörg til Þórsnessþings.
Það
var einn dag í þingbrekku að Snorri goði spurði Þorstein hvort
hann hefði þangað búið mál mörg til þings. Þorsteinn kveðst
búið hafa þangað nokkur mál.
Snorri
mælti: "Nú muntu vilja að vér greiðum svo mál með þér sem þér
Borgfirðingar greidduð vor mál í fyrra vor?"
"Eigi
fýsist eg þess," sagði Þorsteinn.
En
er Snorri goði hafði þetta mælt lögðu hér stórþungt til synir
Snorra goða og margir aðrir frændur Styrs, sögðu að Þorsteini
skyldi sá bestur að þar félli hvert mál sem komið var og sögðu
hitt maklegra að hann gyldi sjálfan sig fyrir þá svívirðing er
þeir Illugi mágur hans höfðu gert til þeirra hið fyrra
sumarið.
Þorsteinn
svarar hér fá um og gengu menn við það af þingbrekku.
Þorsteinn og frændur hans, Rauðmelingar, höfðu þar allir samt
mikla sveit. En er til dóms skyldi ganga bjóst Þorsteinn til
að hafa fram mál þau öll er hann hafði þangað búið. Og er
frændur Styrs og tengdamenn vissu það vopnuðust þeir og gengu
á milli dóms og Rauðmelinga er þeir vildu ganga að dóminum.
Tókst þá bardagi með þeim.
Þorsteinn
úr Hafsfjarðarey geymdi eigi annars en sækja þar að sem fyrir
var Snorri goði. Þorsteinn var bæði mikill maður og sterkur og
röskur til vopns.
En
er Þorsteinn sótti fast að Snorra þá hljóp fram fyrir hann
Kjartan frá Fróðá systursonur hans. Börðust þeir Þorsteinn
tveir lengi og voru þeirra vopnaskipti mjög harðskeytt. Eftir
það komu til beggja vinir og gengu millum og komu á griðum.
Eftir
bardagann mælti Snorri goði við Kjartan frænda sinn: "Fram
sóttir þú nú mjög í dag, Breiðvíkingurinn."
Kjartan
svarar heldur reiðulega: "Eigi þarftu að bregða mér ætt minni
Í
bardaga þessum féllu af Þorsteini sjö menn en margir urðu
sárir af hvorumtveggjum. Málum þessum var þar slegið í sætt
þegar á þinginu og var Snorri goði ósmár í öllum sáttmálum því
að hann vildi eigi að þessi mál kæmu til alþingis því að þá
var eigi sæst enn á víg Þorsteins Gíslasonar. Þóttist hann þó
ærnu eiga að svara á alþingi að eigi væri þessi mál að kæra.
Um
þessi tíðindi öll saman, víg Þorsteins Gíslasonar og Gunnars
sonar hans og síðan um bardagann á Þórsnessþingi, orti
Þormóður Trefilsson í Hrafnsmálum vísu þessa:
Meirr
vó hinn móðbarri
menn
að hjörsennu
týnir
tjörreinar
tvo
fyr á sunnan.
Lágu
sjö síðan,
slíks eru
jarteignir,
gífrs á
grand-nesi
gumnar
fjörnumnir.
Var skilið í
sætt þeirra að Þorsteinn skyldi fram hafa mál sín öll á
Þórsnessþingi sem hann hafði þangað til boðið. En um
sumarið á alþingi var sæst á víg Þorsteins Gíslasonar og
Gunnars sonar hans. Réðust þá til utanferðar þeir menn er til
víganna höfðu farið með Snorra goða.
Þetta
sumar tók Þorsteinn úr Hafsfjarðarey Rauðmelingagoðorð úr
Þórsnessþingi því að hann þóttist þar aflvani orðið hafa fyrir
Snorrungum. Tóku þeir frændur þá upp þing í Straumfirði og
héldu það lengi síðan.
57. kafli
En
er Snorri goði hafði fá vetur búið í Sælingsdalstungu þá bjó
sá maður á Eyri í Bitru norður er Óspakur hét. Hann var sonur
Kjallaks frá Kjallaksá af Skriðinsenni. Óspakur var kvongaður
maður. Hann átti son þann er Glúmur hét og var ungur í þann
tíma. Óspakur var manna mestur og sterkastur. Hann var
óþokkasæll og hinn mesti ójafnaðarmaður. Hann hafði með sér
karla sjö eða átta og voru þeir mjög sakgæfir við menn þar
norður. Höfðu þeir jafnan skip fyrir landi og tóku af hvers
manns eigu eða rekum það er þeim sýndist.
Álfur
hinn litli hét maður. Hann bjó í Þambárdal í Bitru. Hann átti
vel fé og var hinn mesti maður í búi sínu. Hann var þingmaður
Snorra goða og varðveitti reka hans út undir Guðlaugshöfða.
Álfur þóttist og kenna kulda af Óspaki og hans félögum og
kærði það jafnan fyrir Snorra goða þá er þeir fundust.
Þórir
Gull-Harðarson bjó þá í Tungu í Bitru. Hann var vinur Sturlu
Þjóðrekssonar er Víga-Sturla var kallaður. Hann bjó á
Staðarhóli í Saurbæ. Þórir var gildur bóndi og var fyrir
mönnum um Bitruna. Hafði hann umboð og varðveislu á rekum
Sturlu norður þar. Þeir Óspakur og Þórir eldu oft grátt silfur
og veitti ýmsum léttara. Var Óspakur fyrirmaður út þar um
Krossárdal og Ennið.
Það
var einn vetur að snemma kom á vetrarríki mikið og gerði þegar
jarðbönn þar um Bitruna. Tóku menn þá aflát stór en sumir ráku
fé sitt um heiði. Þetta sumar áður hafði Óspakur látið gera
virki á bæ sínum á Eyri. Það var öruggt vígi ef menn væru til
varnar. Um veturinn á gói kom hríð mikil og hélst hún viku.
Það var norðanveður mikið. En er af létti hríðinni sáu menn að
hafís var að kominn allt hið ytra en þá var ísinn eigi kominn
inn í Bitruna. Fóru menn þá að kanna fjörur sínar. En frá því
er sagt að út frá Stiku, á milli og Guðlaugshöfða, hafði rennt
upp reyður mikil. Í hval þeim átti mest Snorri goði og Sturla
Þjóðreksson. Álfur hinn litli og enn fleiri bændur áttu þar
nokkuð í. Menn fóru til þar um Bitruna og skáru hvalinn eftir
tilskipan Þóris og Álfs.
Og
er menn voru að hvalskurðinum sáu þeir að skip reri handan um
fjörðinn frá Eyri og kenndu að það var tólfæringur mikill er
Óspakur átti. Lentu þeir þar við hvalinn og gengu þar upp
fimmtán menn alvopnaðir.
Og
er Óspakur kom á land gekk hann að hvalnum og spyr hverjir
fyrir hvalnum réðu.
Þórir
sagði að hann réði fyrir þeim er Sturla átti en Álfur fyrir
þeim er hann átti svo og fyrir þeim er Snorri goði átti "en þá
ræður hver fyrir sínum hlut annarra bónda."
Óspakur
spyr hvað þeir vildu fá honum af hvalnum.
Þórir
svarar: "Ekki vil eg fá þér af þeim hlut er eg skal annast en
eg veit eigi nema bændur vilji selja þann er þeir eiga eða
hvað skal við gefa?"
"Veistu
það Þórir," sagði Óspakur, "að eg er eigi vanur að kaupa hval
að yður Bitrumönnum."
"Það
er mér þó von," segir Þórir, "að þú fáir engan ókeypis."
Hvalurinn
lá í kös sá er skorinn var og var engum skipt. Óspakur bað
sína menn ganga til og bera hvalinn út á skipið. Þeir er við
hvalinn voru höfðu fátt vopna nema öxar þær er þeir skáru
hvalinn með.
En
er Þórir sá að þeir Óspakur gengu til hvalsins hét hann á menn
að þeir skyldu eigi láta rænast. Hljópu þeir þá til öðrum
megin. Gengu þeir þá frá hinum óskorna hvalnum og varð Þórir
skjótastur. Sneri þegar Óspakur honum í móti og laust hann með
öxarhamri. Kom höggið við eyrað og féll hann þegar í óvit. En
þeir er honum voru næstir tóku til hans og kipptu honum að sér
og styrmdu yfir honum meðan hann lá í óvitinu. En þá varð
hvalurinn eigi varður.
Þá
kom að Álfur hinn litli og bað þá eigi taka hvalinn.
Óspakur
mælti: "Far þú eigi til Álfur," segir hann, "þú hefir haus
þunnan en eg hefi öxi þunga. Mun ferð þín verri en Þóris ef þú
gengur feti framar."
Þetta
heilræði hafði Álfur sem honum var kennt.
Þeir
Óspakur báru hvalinn á skipið og höfðu það gert áður Þórir
vitkaðist. En er hann vissi hvað títt var ávítaði hann sína
menn að þeim tækist auvirðlega er þeir stóðu hjá er sumir voru
ræntir en sumir barðir. Hljóp Þórir þá upp. En Óspakur hafði
þá flotað skipinu og létu frá landi, reru síðan vestur yfir
fjörðinn til Eyrar og störfuðu fyrir föngum sínum og lét
Óspakur enga þá frá sér fara er þessa ferð höfðu farið. Höfðu
þeir þar setu og bjuggust fyrir í virkinu. Þeir Þórir skiptu
hvalnum og létu það vera allra skaða er upp var tekið, eftir
því sem hverjir áttu í hvalnum. Fóru heim allir eftir
þetta. Var nú fjandskapur mikill með þeir Þóri og
Óspaki. En af því að Óspakur hafði mannmart þá gengu þeim
skjótt upp föngin.
58. kafli
Það
var eina nótt að þeir Óspakur fóru í Þambárdal fimmtán saman
og gengu þar inn að Álfi og ráku hann í stofu og hjú hans öll
meðan þeir rændu þar og báru þaðan á fjórum hestum.
En
menn höfðu varir orðið við ferð þeirra frá Fjarðarhorni og var
þaðan sendur maður í Tungu að segja Þóri. Þórir safnaði þegar
mönnum og urðu saman átján og fóru ofan til fjarðarbotnsins.
Sá Þórir þá að þeir Óspakur fóru umfram og fóru þá út frá
Fjarðarhorni.
Og
er Óspakur sá eftirferðina mælti hann: "Menn fara þar og mun
þar vera Þórir og mun ætla nú að hefna höggsins þess er eg
laust hann á vetri. Eru þeir átján en vér fimmtán og búnir
betur. Er það vant að sjá hverjir enn verða höggum fegnir. En
hestar þeir er vér höfum haft úr Þambárdal munu vera heimfúsir
en eg vil eigi láta af takast það er vér höfum höndum á komið.
Skulu nú tveir vorir menn, þeir er minnst eru viðbúnir, reka
klyfjahestana fyrr út til Eyrar en láta menn fara í móti oss
þá sem heima eru en vér þrettán munum hér taka í móti þeim
slíkt sem verða má."
Þeir
gerðu sem Óspakur mælti. Og er þeir Þórir komu eftir heilsaði
Óspakur þeim og spurði að tíðindum. Hann var mjúkur viðmælis
og vildi svo dvelja þá Þóri. Þórir spurði hvaðan þeir hefðu
föng haft.
Óspakur
segir að þeir höfðu úr Þambárdal.
"Hvern
veg komust þér að því?" segir Þórir.
Óspakur
svarar: "Hvorki voru gefin né goldin né sölum seld."
"Viljið
þér þá laust láta," segir Þórir, "og fá oss í hendur?"
Óspakur sagðist eigi
því nenna.
Síðan hljópust þeir á
og tókst þar bardagi. Voru þeir Þórir hinir áköfustu en þeir
Óspakur vörðust alldrengilega. Varð þeim þó handfátt og urðu
þeir sumir sárir en sumir féllu. Þórir hafði bjarnsviðu í
hendi og hljóp að Óspaki og lagði til hans en Óspakur laust
af sér lagið. En er Þórir hafði sér mjög til varið en ekki
varð fyrir spjótinu þá féll hann á knéin og laut áfram við.
Óspakur hjó þá á bak Þóri með öxi og varð þar við brestur
mikill.
Óspakur
mælti: "Það mun þig letja langfaranna Þórir," sagði hann.
Þórir
sagði: "Má það, en fara hygg eg mig enn munu fullum dagleiðum
fyrir þér og höggi þínu."
Þórir
hafði haft tygilhníf á hálsi sem þá var títt og kastað á bak
sér aftur og hafði þar komið í höggið en hann hafði skeinst á
hrygglundunum tveim megin og þó lítt.
Eftir
það hljóp til förunautur Þóris og hjó til Óspaks en hann brá
við öxinni og kom í skaftið svo að í sundur tók og féll þá
öxin niður. Þá kallar Óspakur og bað sína menn undan halda.
Tók hann þá og sjálfur að renna. En þegar er Þórir stóð upp þá
skaut hann sviðunni eftir Óspaki og kom í lærið og renndi fram
utan lærs. Óspakur kippti brott sviðunni úr sárinu og snerist
við. Sendi hann aftur sviðuna og kom á þann miðjan er höggvið
hafði til hans og féll sá dauður til jarðar.
Eftir
það rann Óspakur og fylgdarmenn hans en þeir Þórir eltu þá út
með fjörum mjög svo til Eyrar. Þá fóru menn heiman af bænum,
bæði karlar og konur. Hurfu þeir Þórir þá aftur. Var þá
aðfaralaust með þeim þaðan af um veturinn. Á þeim fundi féllu
þrír menn af Óspaki en einn af Þóri en margir urðu sárir af
hvorumtveggjum.
59. kafli
Snorri
goði tók við málum Álfs hins litla öllum á hendur þeim Óspaki
og gerði þá Óspak alla sekja á Þórsnessþingi. Eftir þingið fór
Snorri goði heim í Tungu og sat heima til féránsdóms. Fór hann
þá norður í Bitru með fjölmenni. Og er hann kom þar var
Óspakur á brottu með allt sitt. Höfðu þeir farið norður á
Strandir fimmtán saman og höfðu tvö skip. Þeir voru á Ströndum
um sumarið og gerðu þar margar óspektir. Þeir bjuggust fyrir
norður í Þaralátursfirði og söfnuðu að sér mönnum. Þar kom til
þeirra sá maður er Hrafn hét og var kallaður víkingur. Hann
var einn illgerðamaður og hafði legið úti á Norðurströndum.
Þeir gerðu þar mikið hervirki í ránum og manndrápum, voru þar
allir samt framan til veturnátta. Þá söfnuðust þeir saman
Strandamenn, Ólafur Eyvindarson frá Dröngum og aðrir bændur
með honum, og fóru að þeim. Höfðu þeir þá enn virki um bæ sinn
þar í Þaralátursfirði og voru þá saman nær þrír tigir manna.
Þeir Ólafur settust um virkið og þótti torsóttlegt vera.
Töluðust þeir þá við og buðu illvirkjarnir að fara brott af
Ströndum og gera þar engar óspektir þaðan af enda skyldu þeir
fara frá virkinu. En með því að þeim þótti eigi í hendi liggja
að eiga við þá, þá tóku þeir þenna kost og bundu það svardögum
með sér. Fóru bændur við það heim.
60. kafli
Nú
er að segja frá Snorra goða að hann fór til féránsdóms í Bitru
norður sem fyrr var ritað. Og er hann kom á Eyri var Óspakur í
brottu og háði Snorri goði féránsdóm sem lög stóðu til og tók
upp allt sektarfé og skipti með þeim mönnum er þeir höfðu
mesta óspekt gert, Álfi litla og þeim mönnum öðrum er fyrir
ránum höfðu orðið. Síðan reið Snorri goði heim í Tungu og leið
svo sumarið.
Þeir
Óspakur fóru af Ströndum um veturnáttaskeið og höfðu tvö skip
mikil. Fóru þeir inn fyrir Strandir og síðan norður yfir Flóa
til Vatnsness. Gengu þeir þar upp og rændu og hlóðu bæði
skipin sem borð báru, héldu síðan norður yfir Flóann í Bitru
og lentu á Eyri og báru þar föng sín upp í virkið. Þar hafði
kona Óspaks verið um sumarið og Glúmur sonur þeirra með tvær
kýr.
Þegar
hina sömu nótt, er þeir höfðu heim komið, reru þeir báðum
skipunum inn til fjarðarbotns og gengu upp til bæjar í Tungu
og brutu þar upp hús. Þeir tóku Þóri bónda úr rekkju sinni og
leiddu hann út og drápu. Síðan rændu þeir þar fé öllu því er
innan gátta var og færðu það til skipa.
Síðan
reru þeir til Þambárdals, hljópu þar upp og brutu hurðir sem í
Tungu. Álfur litli hafði legið í klæðum sínum. Og er hann
heyrði að hurðin var upp brotin hljóp hann upp og til laundyra
er voru á bak húsum. Hann komst þar út og hljóp upp eftir dal.
Þeir Óspakur rændu öllu því er þeir komu höndum á og færðu til
skipa sinna og fóru þá heim á Eyri með hlaðin bæði skipin og
færðu föng þessi í virkið. Þeir færðu og skipin í virkið og
fylltu þau bæði vatns og læstu síðan virkið, það var hið besta
vígi, og sátu þar síðan um veturinn.
61. kafli
Álfur
litli hljóp suður yfir heiði og létti eigi fyrr en hann kom í
Tungu til Snorra goða og sagði honum vandræði sín. Eggjaði
hann mjög að þá skyldi þegar fara norður að þeim Óspaki. En
Snorri goði vildi fyrst spyrja norðan hvað þeir hefðu fleira
gert en stökkt honum norðan eða hvort þeir staðfestist nokkuð
þar í Bitrunni.
Nokkuru
síðar spurðist norðan úr Bitru víg Þóris og viðbúningur sá er
Óspakur hafði þar. Spurðist mönnum svo til sem þeir mundu eigi
vera auðsóttir. Þá lét Snorri goði sækja lið Álfs og svo fé
það er eftir var. Fór það allt í Tungu og var þar um veturinn.
Óvinir
Snorra goða lögðu honum til ámælis að hann þótti seint rétta
hlut Álfs. Lét Snorri goði þar tala um hvern það er vildi en
þó varð eigi að gert.
Sturla
Þjóðreksson sendi þau orð að vestan að hann væri þegar búinn
að fara að þeim Óspaki er Snorri vildi og kallar sig eigi
óskyldara að fara þessa för en Snorra. Leið svo veturinn fram
um jól og spurðust jafnan óspektir norðan frá þeim Óspaki.
Vetrarríki var á mikið og lágu firðir allir.
Það
var litlu fyrir föstu að Snorri goði sendi út á Nes til
Ingjaldshvols. Þar bjó þá maður sá er hét Þrándur stígandi.
Hann var son Ingjalds þess er bærinn er við kenndur á
Ingjaldshvoli. Þrándur var manna mestur og sterkastur og manna
fóthvatastur. Hann hafði verið fyrr með Snorra goða og var
kallaður eigi einhamur meðan hann var heiðinn en þá tók af
flestum tröllskap er skírðir voru. Snorri sendi til þess orð
að Þrándur skyldi koma inn þangað í Tungu á fund hans og búast
svo við ferðinni sem hann mundi nokkura mannraun fyrir höndum
eiga.
Og
er Þrándi komu orð Snorra goða mælti hann við sendimanninn:
"Þú skalt hvíla þig hér slíka stund er þér líkar. En eg mun
fara að orðsending Snorra goða og munum við eigi verða
samfara."
Sendimaður
kvað þá vita er reynt væri.
En
um morguninn er sendimaður vaknaði var Þrándur allur í brottu.
Hann hafði tekið vopn sín og gekk inn undir Enni og svo sem
leið liggur inn til Búlandshöfða, svo inn um fjörðu til bæjar
þess er á Eiði heitir. Þar gekk hann á ís og svo yfir
Kolgrafafjörð og Seljafjörð og þaðan inn til Vigrafjarðar og
svo inn eftir ísum allt í fjarðarbotn og kom í Tungu um
kveldið er Snorri sat undir borðum. Snorri fagnaði honum
blíðlega. Þrándur tók því vel og spurði hvað hann vildi honum,
kvaðst þá búinn að fara þangað er hann skyldi ef hann vildi
senda hann nokkuð. Snorri bað hann þar vera um nóttina í
náðum. Voru þá tekin klæði Þrándar.
62. kafli
Þessa
sömu nótt sendi Snorri goði mann vestur á Staðarhól og bað
Sturlu Þjóðreksson að koma til móts við sig í Tungu norður í
Bitru um daginn eftir. Snorri sendi og menn á næstu bæi og
stefndi að sér mönnum. Fóru þeir þaðan um daginn eftir norður
um Gaflfellsheiði með fimm tigu manna, komu í Tungu í Bitru um
kveldið. Var Sturla þar fyrir með þrjá tigu manna, fóru þaðan
út á Eyri um nóttina.
Og
er þeir komu þar gengu þeir Óspakur út á virkið og spyrja
hverjir fyrir flokkinum réðu.
Þeir
sögðu til sín og báðu þá upp gefa virkið en Óspakur kvaðst
eigi mundu upp gefast "en gera munum vér yður slíkan kost sem
Strandamönnum," segir hann, "að fara á brott úr sveit ef þér
farið frá virkinu."
Snorri
kvað þá eigi skyldu gera sér neina etjukosti.
Um
morguninn eftir þegar er ljóst var skiptu þeir virkinu með sér
til atsóknar. Hlaut Snorri goði þann hlut virkisins til
atsóknar er Hrafn víkingur varði, en Sturla þar sem Óspakur
varði. Synir Barkar hins digra, Sámur og Þormóður, sóttu að
einum megin en synir Snorra sóttu að einum vegginum, Þóroddur
og Þorsteinn þorskabítur. Þeir Óspakur höfðu mest grjót til
varnar svo að þeir mættu við koma. Létu þeir það og óspart við
þá því að þar voru hinir röskustu menn fyrir. Þeir Snorri og
Sturla höfðu mest til atsóknar skotvopn, bæði bogaskot og
handskot. Höfðu þeir því mart að flutt að þeir höfðu lengi við
búist að vinna virkið. Atsókn varð hin harðasta. Urðu því
margir sárir af hvorumtveggjum en hvorigir féllu.
Þeir
Snorri skutu svo títt að þeir Hrafn hrukku inn af vegginum.
Þá
gerði Þrándur stígandi skeið að vegginum og hljóp svo langt í
upp að hann fékk krækt öxi sinni á virkið en síðan las hann
sig upp eftir öxarskaftinu þar til að hann kom upp á virkið.
En þegar er Hrafn sá að maður var kominn í virkið hljóp hann
að Þrándi og lagði til hans með spjóti en Þrándur laust af sér
lagið og hjó á höndina Hrafni uppi við öxlina og tók þar af
höndina. Eftir það komu þeir margir að honum. Lét hann þá
fallast út af virkisvegginum og kom svo til sinna manna.
Óspakur
eggjaði sína menn til varnar og barðist sjálfur alldjarflega.
Hann gekk mjög út á virkið er hann kastaði steinunum. Það var
eitt sinn er hann varði sér mjög til og kastaði steini í flokk
Sturlu en í því skaut Sturla snærispjóti til hans. Það kom á
hann miðjan og féll hann út af virkinu. Sturla hljóp þegar að
honum og tók hann til sín og vildi eigi að fleiri menn ynnu á
honum því að hann vildi að það væri einmælt að hann yrði
banamaður hans. Hinn þriðji maður féll af þeim vegginum er
Barkarsynir sóttu.
Eftir
þetta buðu víkingar að gefa upp virkið en þeir skyldu hafa
lífs grið og lima og buðu þar með allt sitt mál á dóm þeirra
Snorra goða og Sturlu. En með því að þeir Snorri goði voru
farnir mjög að skotvopnum þá játtu þeir því. Var þá virkið upp
gefið og gengu virkismenn á vald Snorra goða en hann lét alla
hafa lífs grið og lima sem þeir höfðu skilið. Þeir létust
þegar báðir, Óspakur og Hrafn, og hinn þriðji maður enn af
þeirra liði en margir urðu sárir af hvorumtveggjum.
Svo
sagði Þormóður í Hrafnsmálum:
Böð
varð í Bitru,
bráð
hygg eg þar fengu
gervi
gnógs styrjar
gjóðum
sigrfljóða.
Lágu
lífs vanir
leiðendr
hafreiðar
þrír
fyr þrekstæri.
Þar
fékk hrafn væri.
Snorri
goði lét konu Óspaks hafa þar bú eftir og Glúm son þeirra.
Glúmur fékk síðan Þórdísar, dóttur Ásmundar hærukolls, systur
Grettis hins sterka, og var þeirra son Óspakur er deildi við
Odd í Miðfirði Ófeigsson. Þeir Snorri goði og Sturla stökktu á
brott öllum víkingum sinn veg hverjum og dreifðu svo
óaldarflokki þessum og fóru heim síðan. Þrándur stígandi var
skamma stund með Snorra goða áður hann fór heim út til
Ingjaldshvols og þakkaði Snorri honum vel góða fylgd. Þrándur
stígandi bjó lengi síðan á Ingjaldshvoli en eftir það á
Þrándarstöðum og var hann mikill maður fyrir sér.
63. kafli
Í
þenna tíma bjó Þóroddur Þorbrandsson í Álftafirði. Hann átti
þá bæði löndin, Úlfarsfell og Örlygsstaði. En þá var svo
mikill gangur að um afturgöngur Þórólfs bægifóts að menn
þóttust eigi mega búa á löndum þeim. En Bólstaður var þá auður
því að Þórólfur tók þegar aftur að ganga er Arnkell var látinn
og deyddi bæði menn og fé þar á Bólstað. Hefir og engi maður
traust til borið að byggja þar fyrir þær sakir. En er þar var
aleytt sótti Bægifótur upp til Úlfarsfells og gerði þar mikil
vandræði. En allt fólk varð óttafullt þegar vart varð við
Bægifót.
Fór
þá bóndi inn á Kársstaði og kærði þetta vandræði fyrir Þóroddi
því að hann var hans landseti, sagði að það var ætlan manna að
Bægifótur mundi eigi fyrr létta en hann hefði eytt allan
fjörðinn bæði að mönnum og fé ef engra ráða væri í leitað "mun
eg eigi lengur þar við haldast ef eigi er að gert."
En
er Þóroddur heyrði þetta þótti honum eigi gott til úrræða.
Um
morguninn eftir lét Þóroddur taka hest sinn. Hann kvaddi með
sér húskarla sína. Hann lét og fara menn með sér af næstum
bæjum. Fara þeir út til Bægifótshöfða og til dysjar Þórólfs.
Síðan brutu þeir upp dysina og fundu þar Þórólf. Var hann þá
enn ófúinn og hinn tröllslegasti að sjá. Hann var blár sem hel
og digur sem naut. Og er þeir vildu hræra hann þá fengu þeir
hvergi rigað honum. Lét Þóroddur þá færa undir hann brot og
við þetta komu þeir honum upp úr dysinni. Síðan veltu þeir
honum á fjöru ofan og kvistuðu þar bál mikið, slógu síðan eldi
í og veltu þar í Þórólfi og brenndu upp allt saman að köldum
kolum og var það þó lengi að eigi orkaði eldur á Þórólf.
Vindur var á hvass og fauk askan víða þegar brenna tók en
þeirri ösku er þeir máttu sköruðu þeir á sjó út. Og er þeir
höfðu þessu verki lokið fóru þeir heim og voru þá náttmál er
Þóroddur kom heim á Kársstaði, voru þá konur að mjöltum.
Og
er Þóroddur reið á stöðulinn hljóp kýr ein undan honum og féll
og brotnaði í fóturinn. Þá var kýrin tekin og var svo mögur að
eigi þótti dræp. Lét Þóroddur þá binda fótinn en undan kúnni
tók nyt alla. En er fóturinn kýrinnar var festur var hún færð
út í Úlfarsfell til feitingar því að þar var hagi góður sem í
eylandi væri. Kýrin gekk oft ofan í fjöruna þar sem bálið
hafði verið og sleikti steinana þar sem askan hafði fokið.
Það
er sumra manna sögn að þá er eyjamenn fóru utan eftir firði
með skreiðarfarm að þá sæju þeir kúna upp í hlíðina og naut
annað apalgrátt að lit en þess átti engi maður von.
En
um haustið ætlaði Þóroddur að drepa kúna. Og er menn skyldu
sækja hana fannst hún eigi. Þóroddur lét oft leita hennar um
haustið og fannst hún aldrei. Hugðu menn eigi annað en kýrin
mundi dauð eða stolin ella.
Er
skammt var til jóla var það einn morgun snemma þar á
Kársstöðum að nautamaður gekk til fjóss eftir vanda að hann sá
naut fyrir fjósdyrum og kenndi að þar var þá komin kýrin hin
fótbrotna er vant hafði verið. Leiddi hann kúna á bás og batt
og sagði síðan Þóroddi. Hann gekk til fjóss, sá kúna og hafði
á hendur. Þeir kenndu kálf í kúnni og þótti þeim þá eigi dræp.
Hafði Þóroddur þá og skorið í bú sitt sem hann bar nauðsyn
til.
En
um vorið er lítið var af sumri þá bar kýrin kálf. Það var
kvíga. Nokkuru síðar bar hún kálf annan og var það griðungur
og komst hún nauðulega frá, svo var hann mikill. Og litlu
síðar dó kýrin.
Kálfur
þessi hinn mikli var borinn inn í stofu. Var hann apalgrár að
lit og alleigulegur. Var þá hvortveggi kálfurinn í stofunni og
sá er fyrr var borinn.
Kerling
ein gömul var í stofunni. Sú var fóstra Þórodds og þá
sjónlaus. Hún þótti verið hafa framsýn á fyrra aldri en er hún
eltist var henni virt til gamalóra það er hún mælti. En það
gekk þó mart eftir sem hún sagði. En er kálfurinn sá hinn
mikli var bundinn á gólfinu kvað hann við hátt. Og er
kerlingin heyrði það þá varð henni illt við og mælti: "Þetta
eru trölls læti en eigi annars kvikindis og gerið svo vel,
skerið vábeiðu þessa."
Þóroddur
kvað það eigi fært að skera kálfinn, segir allælilegan og kvað
verða mundu ágæta naut ef upp væri alinn. Þá kvað kálfurinn
við í annað sinn.
Þá
mælti kerling og flugði öll: "Fóstri minn," sagði hún, "láttu
skera kálfinn því að vér munum illt af honum hljóta ef hann er
upp alinn."
Hann
svarar: "Skera skal kálf ef þú vilt, fóstra."
Var
þá borinn út hvortveggi kálfurinn. Lét Þóroddur þá skera
kvígukálfinn og bera hinn út í hlöðu og bauð Þóroddur varnað á
að engi skyldi segja kerlingu að kálfurinn lifði.
Kálfur
þessi óx dagvöxtum svo að um vorið er kálfar voru út látnir þá
var hann eigi minni en þeir er alnir voru á öndverðum vetri.
Hann hljóp mikið í töðunni er hann kom út og beljaði hátt sem
griðungur gylli svo að gjörla heyrði í hús inn.
Þá
mælti kerlingin: "Það var þó að tröllið var eigi drepið og
munum vér meira illt af honum hljóta en vér mættum orð eftir
senda."
Kálfurinn
óx skjótt og gekk í túni um sumarið. Var hann um haustið svo
mikill að færri veturgömul naut voru stærri. Hann var hyrndur
vel og allra nauta fríðastur að sjá. Griðungurinn var kallaður
Glæsir. Er hann var tvævetur var hann svo mikill sem fimm
vetra gamlir yxn. Hann var jafnan heima með kúneytum. Og hvert
sinn er Þóroddur kom á stöðul gekk Glæsir að honum og daunsaði
um hann og sleikti um klæði hans en Þóroddur klappaði um hann.
Hógvær var hann bæði við menn og fé sem sauður en jafnan er
hann beljaði lét hann stórum afskræmilega. En er kerling
heyrði hann brá henni jafnan mjög við. Þá er Glæsir var
fjögurra vetra gamall gekk hann eigi undan konum, börnum eða
ungmennum en ef karlar gengu að honum reigðist hann við og lét
ótrúlega en gekk undan þeim í þraut.
Það
var einn dag er Glæsir kom heim á stöðul að hann gall ákaflega
hátt að svo gjörla heyrði inn í húsin sem hjá væri. Þóroddur
var í stofu og svo kerling.
Hún
andvarpaði mjög og mælti: "Eigi virðir þú mikils orð mín í því
að láta drepa griðunginn fóstri," segir hún.
Þóroddur
svarar: "Uni þú nú vel við fóstra mín, nú skal Glæsir lifa til
hausts en þá skal hann drepa er hann hefir fengið
sumarholdin."
"Þá
mun of seint," sagði hún.
"Vant
er það að sjá," sagði Þóroddur.
Og
er þau töluðu þetta kvað griðungurinn við og lét enn verr en
fyrr.
Þá
kvað kerling vísu þessa:
Haus
knýr hjarðar vísi,
hann
ræðr of fjör manna,
hallar
hristi mjallar
hadds,
blóðvita röddu.
Sá
kennir þér sinna
svarðristið
ben jarðar.
Það
verðr að fé fjötrar
fjör
þitt, en sé eg görva.
Þóroddur
svarar: "Gamalær gerist þú nú fóstra og muntu eigi það sjá."
Hún
kvað:
Oft
er auðar þófta
ær
er tungu hrærir,
sá
eg blóðgum búki
bengrát,
er þér látið.
Tarfr
mun hér, því að horfa
hann
tekr reiðr við mönnum,
það
sér gulls hins gjalla
Gerðr,
þinn bani verða.
"Ekki
mun svo verða fóstra," sagði hann.
"Því
er verr að svo mun verða," sagði hún.
Það
var um sumarið að Þóroddur hafði látið raka töðu sína alla í
stórsæti að þá kom á regn mikið. En um morguninn er menn komu
út sáu þeir að Glæsir var kominn í tún og var stokkurinn af
hornum hans er á hafði felldur verið er hann tók að ýgjast.
Hann hafði týnt venju sinni því að hann var aldrei vanur að
granda heyinu þó að hann gengi í töðunni. En nú hljóp hann að
sátunum og stakk hornunum undir botnana og hóf upp sætið og
dreifði svo um völlinn. Tók hann þegar aðra, er önnur var
brotin, og fór svo beljandi um völlinn og lét öskurlega og
stóð mönnum svo mikil ógn af honum að engi þorði til að fara
að reka hann úr töðunni.
Var
þá sagt Þóroddi hvað Glæsir hafðist að. Hann hljóp út þegar.
En viðarbulungur stóð fyrir dyrum úti og tók hann þar af
birkiraft mikinn og reiddi um öxl svo að hann hélt um
skálmirnar og hljóp ofan á völlinn að griðunginum.
En
er Glæsir sá hann nam hann staðar og snerist við honum. Þá
herstist Þóroddur á hann en griðungurinn gekk eigi undan að
heldur. Þá hóf Þóroddur upp raftinn og laust milli horna honum
svo mikið högg að rafturinn gekk sundur í skálmunum. En við
höggið brá Glæsi svo að hann hljóp að Þóroddi en Þóroddur fékk
tekið hornin og veik honum hjá sér og fóru þeir svo um hríð að
Glæsir sótti eftir en Þóroddur fór undan og brá honum á ýmsar
hliðar sér allt þar til er Þóroddur tók að mæðast. Þá hljóp
hann upp á háls griðunginum og spennti höndum niður undir
kverkina en lá fram á höfuð griðunginum milli hornanna og
ætlar svo að mæða hann. En griðungurinn hljóp aftur og fram um
völlinn með hann.
Þá
sáu heimamenn Þórodds að í óefni var komið með þeim en þeir
þorðu eigi til að fara vopnlausir. Gengu þeir þá inn eftir
vopnum og er þeir komu út hljópu þeir ofan á völlinn með spjót
og önnur vopn. En er griðungurinn sá það rak hann höfuðið
niður milli fóta sér og snaraðist við svo að hann fékk komið
öðru horninu undir hann Þórodd. Síðan brá hann upp höfðinu svo
snart að fótahlutinum Þórodds sló á loft svo að hann stóð nær
á höfði á hálsi griðunginum. En er Þóroddi sveif ofan vatt
Glæsir undir hann höfðinu og kom annað hornið á kviðinn svo að
þegar stóð á kafi. Lét Þóroddur þá laust höndunum en
griðungurinn rak við skræk mikinn og hljóp ofan til árinnar
eftir vellinum.
Heimamenn
Þórodds hljópu eftir Glæsi og eltu hann um þvera skriðuna
Geirvör og allt þar til er þeir komu að feni einu fyrir neðan
bæinn að Hellum. Þar hljóp griðungurinn út á fenið og sökk svo
að hann kom aldrei upp síðan og heitir þar síðan Glæsiskelda.
En
er heimamenn komu aftur á völlinn var Þóroddur á brott þaðan.
Hafði hann gengið heim til bæjar. En er þeir komu heim lá
Þóroddur inni í rúmi sínu og var þá andaður. Var hann færður
til kirkju.
Kár
sonur Þórodds tók við búi eftir föður sinn í Álftafirði og bjó
þar lengi síðan og við hann er kenndur bærinn á Kársstöðum.
64. kafli
Guðleifur
hét maður. Hann var sonur Guðlaugs hins auðga úr Straumfirði,
bróðir Þorfinns er Sturlungar eru frá komnir. Guðleifur var
farmaður mikill. Hann átti knörr mikinn en annan Þórólfur
sonur Eyra-Lofts, þá er þeir börðust við Gyrð son Sigvalda
jarls. Þá lét Gyrður auga sitt.
Það
var ofarlega á dögum Ólafs hins helga að Guðleifur hafði
kaupferð vestur til Dyflinnar. En er hann sigldi vestan ætlaði
hann til Íslands. Hann sigldi fyrir vestan Írland og fékk
austanveður og landnyrðinga og rak þá langt vestur í haf og í
útsuður svo að þeir vissu ekki til landa. En þá var mjög á
liðið sumar og hétu þeir mörgu að þá bæri úr hafinu.
Og
þá kom þar að þeir urðu við land varir. Það var mikið land en
eigi vissu þeir hvert land það var. Það ráð tóku þeir
Guðleifur að þeir sigldu að landinu því að þeim þótti illt að
eiga lengur við hafsmegnið. Þeir fengu þar höfn góða. Og er
þeir höfðu þar litla stund við land verið þá koma menn til
fundar við þá. Þeir kenndu þar engan mann en helst þótti þeim
sem þeir mæltu írsku. Brátt kom til þeirra svo mikið fjölmenni
að það skipti mörgum hundruðum. Þessir menn veittu þeim
atgöngu og tóku þá höndum alla og bundu og ráku þá síðan á
land upp. Þá voru þeir færðir á mót eitt og dæmt um þá. Það
skildu þeir að sumir vildu að þeir væru drepnir en sumir vildu
að þeim væri skipt á vistir og væru þeir þjáðir.
Og
er þetta var kært sjá þeir hvar reið flokkur manna og var þar
borið merki í flokkinum. Þóttust þeir þá vita að höfðingi
nokkur mundi vera í flokkinum.
Og
er flokk þenna bar þangað að sáu þeir að undir merkinu reið
mikill maður og garplegur og var þá mjög á efra aldur og
hvítur fyrir hærum. Allir menn er þar voru fyrir hnigu þeim
manni og fögnuðu sem herra sínum. Fundu þeir þá brátt að
þangað var skotið öllum ráðum og atkvæðum sem hann var.
Síðan
sendi þessi maður eftir þeim Guðleifi. Og er þeir komu fyrir
þenna mann þá mælti hann til þeirra á norrænu og spyr hvaðan
af löndum þeir væru. Þeir sögðu að þeir væru flestir
íslenskir. Þessi maður spurði hverjir þeir væru hinir íslensku
menn. Gekk Guðleifur þá fyrir þenna mann og kvaddi hann en
hann tók því vel og spurði hvaðan af Íslandi þeir væru.
Guðleifur sagði að hann væri úr Borgarfirði. Þá spurði hann
hvaðan úr Borgarfirði hann væri. En Guðleifur segir honum það.
Eftir það spurði hann vandlega eftir sérhverjum hinna stærri
manna í Borgarfirði og Breiðafirði. Og er þeir töluðu þetta
spyr hann eftir Snorra goða og Þuríði frá Fróðá systur hans og
hann spurði vandlega eftir öllum hlutum frá Fróðá og mest að
sveininum Kjartani er þá var bóndi að Fróðá.
Landsmenn
kölluðu í öðrum stað að nokkuð ráð skyldi gera fyrir
skipshöfninni. Eftir það gekk þessi maður hinn mikli í brott
frá þeim og nefndi með sér tólf menn af sínum mönnum og sátu
þeir langa hríð á tali. Eftir það gengu þeir til
mannfundarins.
Þá
mælti hinn mikli maður til þeirra Guðleifs: "Vér landsmenn
höfum talað nokkuð um mál yður og hafa landsmenn nú gefið
yðvart mál á mitt vald en eg vil nú gefa yður fararleyfi
þangað sem þér viljið fara. En þó að yður þyki nú mjög á liðið
sumar þá vil eg þó það ráða yður að þér látið á brott héðan
því að hér er fólk ótrútt og illt viðureignar. En þeim þykja
áður brotin lög á sér."
Guðleifur
mælti: "Hvað skulum vér til segja, ef oss verður auðið að koma
til ættjarða vorra, hver oss hafi frelsi gefið?"
Hann
svarar: "Það mun eg yður eigi segja því að eg ann eigi þess
frændum mínum og fóstbræðrum að þeir hafi hingað þvílíka ferð
sem þér munduð haft hafa ef þér nytuð eigi mín við en nú er
svo komið aldri mínum," sagði hann, "að þess er á engri stundu
örvænt nær elli stígur yfir höfðuð mér. En þó að eg lifi enn
um stundar sakir þá eru hér á landi ríkari menn en eg, þeir er
lítinn frið munu gefa útlendum mönnum, þó að þeir séu eigi
hingað nálægir sem þér eruð að komnir."
Síðan
lét þessi maður búa skipið með þeim og var þar við til þess er
byr kom sá er þeim var hagstæður út að taka.
En
áður þeir Guðleifur skildu tók þessi maður gullhring af hendi
sér og fær í hendur Guðleifi og þar með gott sverð. En síðan
mælti hann við Guðleif: "Ef þér verður auðið að koma til
fósturjarðar þinnar þá skaltu færa sverð þetta Kjartani,
bóndanum að Fróðá, en hringinn Þuríði móður hans."
Guðleifur
mælti: "Hvað skal eg til segja hver þeim sendi þessa gripi?"
Hann
svarar: "Seg að sá sendi að meiri vinur var húsfreyjunnar að
Fróðá en goðans að Helgafelli, bróður hennar. En ef nokkur
þykist vita þar af hver þessa gripi hefir átta þá seg þau mín
orð að ég banna hverjum manni að leita á minn fund því að það
er hin mesta ófæra nema mönnum takist þann veg giftusamlega um
landtökuna sem yður hefir tekist, því að hér er land vítt og
illt til hafna en ráðinn ófriður alls staðar útlendum mönnum
nema svo beri til sem nú hefir orðið."
Eftir
þetta skildu þeir. Þeir Guðleifur létu í haf og tóku Írland
síð um haustið og voru í Dyflinni um veturinn. En um sumarið
sigldu þeir til Íslands og færði Guðleifur þá af höndum
gripina og hafa menn það fyrir satt að þessi maður hafi verið
Björn Breiðvíkingakappi. En engi önnur sannindi hafa menn til
þess nema þau sem nú voru sögð.
65. kafli
Snorri
goði bjó í Tungu tuttugu vetur og hafði hann fyrst heldur
öfundsamt setur meðan þeir lifðu stórbokkarnir, Þorsteinn
Kuggason og Þorgils Hölluson, og enn fleiri hinir stærri menn
þeir er óvinir hans voru. Kemur hann og víða við sögur aðrar
en þessa. Hann kemur við Laxdæla sögu sem mörgum er kunnigt.
Hann var hinn mesti vinur Guðrúnar Ósvífursdóttur og sona
hennar. Hann kemur og við Heiðarvíga sögu og veitti mest manna
Barða eftir Heiðarvíg annar en Guðmundur hinn ríki.
En
er Snorri tók að eldast þá tóku að vaxa virðingar hans og
vinsældir og bar það til þess að þá fækkuðust öfundarmenn
hans. Það bætti um vinsældir að hann batt tengdir við hin
mestu stórmenni í Breiðafirði og víðar annars staðar.
Hann
gifti Sigríði dóttur sína Brandi hinum örva Vermundarsyni.
Hana átti síðar Kolli Þormóðarson Þorlákssonar á Eyri og
bjuggu þau í Bjarnarhöfn. Unni dóttur sína gifti hann
Víga-Barða. Hana átti síðar Sigurður, sonur Þóris hunds úr
Bjarkey á Hálogalandi, og var þeirra dóttir Rannveig er átti
Jón, sonur Árna Árnasonar Arnmóðssonar, og var þeirra sonur
Víðkunnur úr Bjarkey er einn hefir göfgastur verið lendra
manna í Noregi. Snorri goði gifti Þórdísi dóttur sína Bolla
Bollasynir og eru af þeim komnir Gilsbekkingar. Hallberu
dóttur sína gifti Snorri Þórði, syni Sturlu Þjóðrekssonar.
Þeirra dóttir var Þuríður er átti Hafliði Másson og er þaðan
komin mikil ætt. Þóru dóttur sína gifti Snorri Kerru-Bersa,
syni Halldórs Ólafssonar úr Hjarðarholti. Hana átti síðan
Þorgrímur sviði og er þaðan komin mikil ætt og göfug.
En
aðrar dætur Snorra goða voru giftar að honum dauðum. Þuríði
hina spöku Snorradóttur átti Gunnlaugur, sonur Steinþórs af
Eyri. Guðrúnu dóttur Snorra goða átti Kolfinnur af Sólheimum.
Halldóru Snorradóttur átti Þorgeir úr Ásgarðshólum. Ólöfu
Snorradóttur átti Jörundur Þorfinnsson, bróðir Gunnlaugs úr
Straumfirði.
Halldór
var göfgastur sona Snorra goða. Hann bjó í Hjarðarholti í
Laxárdal. Frá honum eru komnir Sturlungar og Vatnsfirðingar.
Þóroddur var annar göfgastur sonur Snorra goða. Hann bjó að
Spákonufelli á Skagaströnd. Máni sonur Snorra bjó á
Sauðafelli. Hans sonur var Ljótur er kallaður var Mána-Ljótur.
Hann var kallaður mestur sonarsona Snorra goða. Þorsteinn
sonur Snorra goða bjó að Laugarbrekku og eru frá honum komnir
Ásbirningar í Skagafirði og mikil ætt. Þórður kausi sonur
Snorra goða bjó í Dufgusdal. Eyjólfur sonur Snorra goða bjó á
Lambastöðum á Mýrum. Þorleifur sonur Snorra goða bjó á
Meðalfellsströnd. Frá honum eru komnir Ballæringar. Snorri
sonur Snorra goða bjó í Sælingsdalstungu eftir föður sinn.
Kleppur hét sonur Snorra goða, og vita menn eigi bústað hans
og eigi vitum vér manna frá honum komið svo að sögur gangi
frá.
Snorri
goði andaðist í Sælingsdalstungu einum vetri eftir fall Ólafs
konungs hins helga. Hann var þar jarðaður að kirkju þeirri er
hann hafði sjálfur gera látið. En þá er þar var kirkjugarður
grafinn voru bein hans upp tekin og færð ofan til þeirrar
kirkju sem nú er þar. Þá var þar við stödd Guðný
Böðvarsdóttir, móðir þeirra Sturlusona, Snorra, Þórðar og
Sighvats, og sagði hún svo frá að það væru meðalmanns bein og
ekki mikil. Þar kvað hún þá og upp tekin bein Barkar hins
digra, föðurbróður Snorra goða, og sagði hún þau vera ákaflega
mikil. Þá voru og upp tekin bein Þórdísar kerlingar, dóttur
Þorbjarnar súrs, móður Snorra goða, og sagði Guðný þau vera
lítil kvenmannsbein og svo svört sem sviðin væru. Og voru þau
bein öll grafin niður þar sem nú stendur kirkjan.
Og
lýkur þar sögu Þórsnesinga, Eyrbyggja og Álftfirðinga.
Söguauki:
Ævi Snorra goða
Snorri goði átti nítján börn frjálsborin þau er úr barnæsku
komust. Þórður kausi var elstur, annar Þóroddur, þriðji
Þorsteinn, fjórði Guðlaugur munkur. Þeir voru synir Ásdísar
Víga-Styrsdóttur. Fimmta var Sigríður, sétta Unnur. Þær voru
dætur Þuríðar, dóttur Illuga hins rauða. Sjöundi Kleppur,
áttunda Halldóra, níunda Þórdís, tíunda Guðrún, ellefti
Halldór, tólfti Máni, þrettándi Eyjólfur, fjórtánda Þóra,
fimmtánda Hallbera, sextánda Þuríður, sautjándi Þorleifur,
átjánda Ólöf, nítjándi Snorri. Hann var fæddur eftir föður
sinn. Þessi voru börn Hallfríðar Einarsdóttur. Snorri goði
átti þrjú börn þýborin. Sá hét annar Þórður kausi, Jörundur og
Þórhildur.
Snorri
goði var fjórtán vetra er hann fór utan. Hann var utan einn
vetur. Hinn næsta vetur er hann kom út var hann að Helgafelli
með Berki hinum digra föðurbróður sínum og Þórdísi móður
sinni. Þetta haust drap Eyjólfur hinn grái, sonur Þórðar
gellis, Gísla Súrsson og þetta vor eftir er Snorri var sextán
vetra gamall gerði hann bú að Helgafelli og bjó þar tuttugu og
þrjá vetur áður kristni var í lög tekin á Íslandi en þaðan frá
bjó hann átta vetur að Helgafelli. Og á þeim síðasta vetri
drap Þorgestur Þórhallsson Víga-Styr, mág Snorra goða, á Jörva
í Flisuhverfi. Síðan fór hann búi sínu í Sælingsdalstungu og
bjó þar tuttugu vetur. Hann lét kirkju gera að Helgafelli en
aðra í Tungu í Sælingsdal. En sumir segja að hann léti gera í
annað sinn að Helgafelli með Guðrúnu kirkju þá er sú brann er
hann hafði gera látið.
Hann
andaðist úr sótt á hinum sjöunda vetri hins sjöunda tigar
aldurs síns. Það
var einum vetri eftir fall Ólafs konungs hins helga. Og var
Snorri goði grafinn heima þar í Sælingsdalstungu að þeirri
kirkju er hann sjálfur hafði gera látið. Hann er orðinn
stórum kynsæll því að til hans telja ættir flestir hinir
göfgustu menn á Íslandi og Bjarkeyingar á Hálogalandi,
Götuskeggjar í Færeyjum og mart annað stórmenni það er hér
eigi er talt, bæði á þessu landi og öðrum.