Hálfs saga
ok Hálfsrekka.
I KAPÍTULI
Alrekr hét konungr, er bjó á
Alreksstöðum. Hann réð fyrir Hörðalandi. Hann átti Signýju,
dóttur konungs af Vörs. Kollr hét hirðmaðr hans, ok fylgdi
hann konungi norðr í Sogn ok sagði konungi allmikit frá
vænleik Geirhildar Drífsdóttur, því at hann hafði sét hana
við mungátsgerð, ok kveðst honum unna þess ráðs. Til fundar
við Geirhildi kom Höttr, er Óðinn var reyndar, þá er hún var
at léreptum. Hann keypti því við hana, at Alrekr konungr
skyldi eiga hana, en hún skyldi á hann heita til alls.
Konungr sá hana, er hann fór heim, ok gerði brúðlaup til
hennar it sama haust. Konungr launaði Koll vel trúleik sinn
ok gaf honum jarlsdóm ok atsetu í Kollsey fyrir sunnan
Harðsæ, ok er þat fjölbyggt herað. Alrekr konungr mátti eigi
eiga þær báðar fyrir ósamþykki þeira ok kveðst þá þeira eiga
skyldu, er betra öl gerði mót honum, er hann kæmi heim ór
leiðangri. Þær kepptust um ölgerðina. Signý hét á Freyju, en
Geirhildr á Hött. Hann lagði fyrir dregg hráka sinn ok
kveðst vilja fyrir tilkvámu sína þat, er var milli kersins
ok hennar. En þat reyndist gott öl. Þá kvað Alrekr:
"Geirhildr, getta,
gott er öl
þetta,
ef því
andmarkar
engir
fylgja.
Ek sé hanga
á hávum
gálga
son þinn,
kona,
seldan
Óðni."
Á þeim misserum var fæddr Víkarr, sonr
Alreks ok Geirhildar.
II. KAPÍTULI
Ögvaldr Rogalands konungr bjó á Roga á
Jösurheiði. Hún er í milli Rogalands ok Þelamarkar. Þat
kalla menn nú Viði. Hann fór á dýraveiði. Honum fylgdi hirð
hans, ok þar fæddi drottning svein þann, er Jösurr hét. Þann
fóstraði Gunnvaldr Storðarjarl. Hæklingr víkingr kom með her
sinn á hendr Ögvaldi konungi. Í þeiri orrostu fell Ögvaldr
konungr, ok var hann heygðr á Ögvaldsnesi. Finnr inn auðgi
af Akranesi, landnámamaðr, lá við Ögvaldsnes ok búinn til
Íslands ok spurði, hversu fyrir löngu Ögvaldr konungr fell.
Hann heyrði vísu þessa kveðna í hauginn:
"Þat var fyr löngu,
er leið
heldu
heldr
hundmargir
Hæklings
firar,
sigldu um
salta
slóð
birtinga.
Þá varð ek
þessa
þorps
ráðandi."
III. KAPÍTULI
Gunnvaldr jarl ok Kollr báðu einnar
konu báðir, ok fekk Gunnvaldr. Eptir þat kom Kollr með lið
mikit í Storð á laun, ok lögðu eld í hús Gunnvalds Roga.
Gunnvaldr gekk út ok var drepinn.
Þá hafði
Jösurr verit konungr nokkura stund. Síðar fór hann með lið
mikit at hefna fóstra síns. Ok er Kollr sá sigling hans, þá
hljóp hann á herskip sín ok sigldi norðr um Harðsæ í
Grafdalsvág. Þá kom Alrekr konungr til móts við Koll
fámennr, því at hann vissi eigi ófriðar ván. Þá börðust þeir
Jösurr konungr, ok fellu þeir Alrekr konungr ok mestr hlutr
liðs þeira. Víkarr, sonr Alreks, kom eigi fyrr ór liðsafnaði
en Jösurr konungr var brott farinn. Í þeiri ferð lagði
Jösurr undir sik ríki þat allt, er átt hafði Kollr.
IV. KAPÍTULI
Mörgum vetrum síðar kom Víkarr konungr
fjölmennr á hendr Jösur, þá er hann var í því ríki, er Kollr
hafði átt, ok áttu þeir orrostu, ok þá fell Jösurr konungr
fyrir ok allir bændr þess heraðs. Því heitir þat
Kvennaherað, at þar byggðu ekkjur einar eptir. Síðan
eignaðist Víkarr ríki þat allt, er átt hafði Kollrd Fyrir
þat fór Hjörr Jösursson móti Víkari til orrostu, ok áttu
þeir langa hríð sín í millum, ok höfðu ýmsir betr, ok
sættust um síðir. Sonr Víkars var Vatnarr, er heygðr var í
Vatnarshaugi; hans synir váru þeír Snjallr ok Hjallr, er
liggja í Bræðrahaugi.
V. KAPÍTULI
Hjörr konungr Jösursson var ríkr
konungr ok varð sóttdauðr ok var heygðr á Rogalandi. Hans
sonr var Hjörleifr Hörðalands konungr. Hann réð ok fyrir
Rogalandi ok var allríkr konungr. Hann var kallaðr Hjörleifr
inn kvensami. Hann átti Æsu ina ljósu, dóttur Eysteins jarls
af Valdresi.
Hjörleifi
brustu lausafé fyrir örleika. Hann lét gera skip af virktum
og fór til Bjarmalands. Högni inn auðgi bjó í Njarðey fyrir
Naumudalsmynni. Hann tók vel við Hjörleifi konungi, ok var
hann þar þrjár nætr ok gekk at eiga Hildí ina mjóvu, dóttur
Högna, áðr hann fór brott, ok fór hún með honum til
Bjarmalands ok Sölvi, bróðir hennar.
En er
Hjörleifr konungr kom í Vínuminni, skipti hann liði sínu í
þrjá þriðjunga. Á skipi hans váru níu tigir manna. Þríðjungr
liðs helt upp bardaga með honum við landsmenn, annarr
þríðjungr liðs varðveitti skip með stýrimanni, en þriði
þriðjungr braut haug með stafnbúa, ok fengu þeir mikit fé. Á
sunnanverðri Finnmörk í Gjarðeyjargeima lá Hjörleifr konungr
um nótt, ok höfðu sveinar eld á landi, ok fóru tveir menn at
sækja vatn til lækjar, er fell af bjargi fram. Þar sá þeir
brunnmiga ok sögðu Hjörleifi konungi. Síðan heitir konungr
broddspjót í eldi ok skaut til hans. Konungr kvað:
"Gakktu frá brunni,
gletzt lítt
við mik,
þræll
herfiligr,
þíns innis
til
Mun ek
senda þér
sveiðanda
spjót
þat er
gyrja mun
granir
þínar."
Þá tóku þeir vatn, en þursinn skauzt
inn í bjargit. Þá er þau sátu við eld, þá kvað þurs af
bjargi annat ljóð:
Veit eigi görla
víf þitt,
konungr
hvat
hnekkja mun
hennar
sælu.
Vér undum
þér
[ - - - - ]
Hildr,
Hjörleifi
haltu nær
loga."
Þá skaut Hjörleifr inu sama spjóti í
auga því trölli. Högni bauð Sölva ok Hildi at vera þar
eptir, en konungr vildi þat eigi. Síðan fóru ambáttir tvær
með Hildi, en tuttugu karlar með Sölva. Æsa varð ófegin
konungi ok hans föruneyti, en allir aðrir fegnir.
VI. KAPÍTULI
Hjörleifr konungr fór með skipi sínu
til Konungahellu, því sem hann helt til Bjarmalands. Þeir
Hreiðarr, Sjólands konungr, settu búðir sínar it næsta þar.
Heri, sonr Hreiðars konungs, gerði sér kært við Hjörleif
konung. Á þeim fundi eggjaði hann föður sinn at bjóða heim
Hjörleifi konungi. Hreiðarr konungr sagði, at þat mundi at
engri gæfu verða, en lagði þó leyfi til ok fjármuni. Þeir
höfðu samflot til Danmerkr. At því boði sá Hjörleifr konungr
Hringju, dóttur Hreiðars konungs, ok bað hennar. Heri fýsti
þess ráðs, ok fylgdi henni skipshöfn manna ok farmr allr.
Í
Jótlandshafi lá Hjörleifr konungr í lognrétt. Ok er hann fór
í sólar upprás, sá hann í norðr koma upp ór sjónum mikit
fjall ok jafnt vaxit sem mann. Þat kvað:
"Ek sé Hringju
haug of
orpinn,
en Hera
hníga
hvátinn
spjóti.
Sék
Hjörleifi
haptbönd
snúin,
en Hreiðari
höggvinn
gálga."
Þá gengu ekki skipin. Þá bað konungr
taka til ára. Þá kenndi Hringja sér sóttar. Þeir lögðu upp
árar. Hún andaðist at jafnlengd þess, er hún hafði sótt
tekit, ok varð skotit kistu hennar fyrir borð, en hún fór
svá skjótt suðr aptr sem róit væri sexærðu skipi. Heri fann
kistuna rekna skammt frá naustum föður síns ok sagði honum
til ok kvað Hjörleif konung mundu hafa myrt hana.
VII. KAPÍTULI
Þetta haust reru feðgar tveir á fiski
ok drógu marmennil, ok hét annarr Handir, en annarr Hrindir.
Þeir færðu hann Hjörleifí. Konungr fekk hann í hendr
hirðkonu einni ok bað hana gera vel við hann. Engi maðr fekk
orð af honum. Kertisveinar glímdu ok slökktu ljósin. Í því
bili sló Hildr horni á skikkju Æsu. Konungr sló hana með
hendi sinni, en Hildr sagði hundinn valda, er lá á gólfinu.
Þá laust konungr hundinn. Þá hló marmennill. Konungr spurði,
hví hann hló. Hann svarar: "Því, at þér varð heimskliga, því
at þau munu þér líf gefa." Konungr spurði hann fleira. Hann
svarar engu. Síðan lézt konungr mundu flytja hann til sjóvar
ok bað hann segja sér þat, er hann þyrfti at vita. Hann
kvað, er hann fór til sjóvar:
"Ek sé lýsa
langt suðr
í haf:
Vill danskr
konungr
dóttur
hefna.
Hann hefir
úti
ótal skipa,
býðr han
Hjörleifi
hólmstefnu
til.
Varastu víti,
ef þú vilt
....
vil ek aptr
í sjó."
En er þeir reru þangat með hann, sem
þeir höfðu hann upp dregit, þá kvað hann:
"Sögu kann ek segja
sonum
Háleygja
vilgi góða,
ef þér
vilið heyra:
Hér ferr
sunnan
Svarðar
dóttir,
of drifin
dreyra,
frá
Danmörku.
Hefir sér á höfði
hjálm upp
spenntan,
herkumbl
harðligt,
Heðins af
létta.
Skammt mun
sveinum,
sé þat sem
er,
Hildar at
bíða
hér á
ferli.
Bresta mun baugröst,
brá mær
augum
um heruð
hingat
hegna til
þegna.
Hafa skal
hverr drengr
hjör ok
mörg spjót,
áðr komi
mikil fram
málmahríð
síðan.
Þó munu, ef þat er satt,
þá ferr
illa,
hafa allir
alkeypt
ár, þá er
kemr vár."
Þá lét Hjörleifr konungr hann utan
borðs. Þá tók einn maðr í hönd honum ok spurði: "Hvat er
manni bezt?"
Marmennill
svarar:
"Kalt vatn augum,
en kvett
tönnum,
lérept
líki,
lát mik
aptr í sjó!
Dregr mik
engi
í degi
síðan
maðr upp í
skip
af
mararbotnum."
Konungr gaf þeim Handi ok Hrindi land
at búa á ok þar með þræl ok ambátt.
VIII. KAPÍTULI
Síðan lét Hjörleifr konungr fara
örvarboð ok safnaði liði at sér. Um nóttina kom Hreiðarr
konungr með her sinn ok sló hring um bæ Hjörleifs konungs.
Þá ina sömu nótt gó hundr hans Flóki, er aldri gó, nema hann
vissi konungi ótta vánir. Hjörleifr konungr hleypti á
manngarðinn ok skaut aptr spjóti til liðsins. Þá heyrði hann
kallat fall Hera. Konungr sá ór skógi bæjarbruna sinn ok
brottsigling Hreiðars konungs með herfangi miklu.
Þetta sama
haust kom Hjörleifr konungr einskipa um nótt á bæ Hreiðars
konungs ok gekk einn til svefnhúss, en allar konur váru ór
rekkju brottu nema Æsa ein. Konungr bað hana koma sér við
Hreiðar konung. Hún læsti hann í váðkeri sínu ok sagði síðan
Hreiðari konungi ok kvað Hjörleif þar vera. Hjörleifr
konungr var upp festr í konungs höll með skóþvengjum sínum
sjálfs millum elda tveggja at ráði Æsu, en hirðin sat við
drykkju. Á meðan vakti Hildr ok jós mungáti í eldana. Hún
leysti hann svá, at hún hjó með sverði skóþvengina. Hreiðarr
konungr sat sofandi í hásætinu, en Æsa sat í knjám honum.
Hjörleifr konungr lagði í brjóst honum ok gekk síðan til
skips eptir liði sínu ok lét binda hirð Hreiðars konungs ok
gaf grið, en Hreiðar konung lét hann hengja dauðan á gálga
þann, er hann hafði honum ætlat. Þann inn sama aptan, er
Hjörleifr konungr kom, heyrði Hreiðarr konungr kveðit:
"Minntist Hreiðarr,
hvar Hera
fellduð.
Vá vaktist
þar
fyr
vestrdurum.
Enn mun hún
sinna
til sala
þinna,
byrsæl
kona,
bíð þú en,
konungr!"
Hjörleifr konungr lagði undir sik ríki
þat allt, er átt hafði Hreiðarr konungr, ok setti þar Sölva
Högnason ok gaf honum jarlsdóm, en Hjörleifr konungr fór til
Noregs ok hafði með sér Hildi ok Æsu ok kvaddi þings. Þat
dæmdi landsfólkit, at Æsu væri drekkt í mýri, en Hjörleifr
konungi sendi hana upp á land með heimanfylgju sína. Sonr
Hjörleifs ok Æsu var Óblauðr, faðir Ótryggs, föður Högna ins
hvíta, föður Úlfs ins skjálga, er Reyknesingar eru frá
komnir.
IX. KAPÍTULI
Hjörleifr konungr ok Hildr in mjóva
áttu tvá sonu. Hét inn ellri Hjörólfr, en inn yngri Hálfr.
Hjörleifr konungr fell í víkingu. Ásmundr hét konungr. Hann
fekk Hildar innar mjóvu ok fóstraði sonu Hjörleifs konungs.
Þá er
Hjörólfr var þrettán vetra, þá bjóst hann at fara í hernað.
Hann hafði hvert skip, er hann fekk, smá ok stór, ný ok
forn, ok hvern mann, er hann fekk, frjálsan ok nauðgan. Þeir
höfðu margt til vápna: stengr ok stafi, klumbur ok kraka.
Fyrir þá sök er þat kallat síðan Hjörólfsfæri, er ófimligt
er. En er hann kom til orrostu við víkinga, þá treystist
hann liðsfjölda ok lagði til orrostu. Hann hafði lið ókænt
ok vápnlaust, ok fell margt lið hans, en sumt flýði, ok kom
við þat aptr at hausti, ok varð hann lítill maðr fyrir sér.
X. KAPÍTULI
Eptir um várit var Hálfr tólf vetra
gamall, ok var engi maðr jafnmikill eða jafnsterkr sem hann.
Þá bjóst hann at fara í hernað, ok hafði hann eitt skip nýtt
ok vel búit.
Á
Hörðalandi var jarl sá, er Álfr inn gamli hét. Hann átti
Gunnlöðu, dóttur Hrómundar berserks, systur Hámundar hersis
ins frækna. Synir þeira váru tveir, ok hét hvárrtveggi
Steinn. Inn ellri var þá átján vetra gamall. Hann var þá
ráðgjafi Hálfs konungs. Engi skyldi fara yngri en hann eða
bernskari. Steinn mikill stóð í garðinum. Engi skyldi fara,
sá sem eigi fengi hafit steininn af jörðu. Engi skyldi sá
fara, at eigi væri hreystimaðr, svá at aldri kvíddi eða
mælti æðru eða brygði grönum fyrir sára sakir. Steinn inn
yngri Gunnlaðarson var eigi færr fyrir aldrs sakir, því at
hann var tólf vetra gamall. Hámundr hersir átti tvá sonu, ok
hét annarr Hrókr inn svarti, en annarr Hrókr inn hvíti. Þeir
váru valdir til ferðar þessar. Áslákr hét ríkr bóndi. Hans
synir váru þeir Egill ok Erlingr. Þeir váru ágætir menn.
Vémundr hét merkismaðr Hálfs konungs. Fjórir menn fylgdu
honum ór hirðinní. Þá var leitat um ellefu fylki. Fengust
þar tólf menn. Þar váru bræðr tveir Haukr ok Valr, Styrr inn
sterki, Dagr inn prúði, Börkr ok Brynjólfr, Bölverkr ok
Haki, Hringr ok Hálfdan, Stari ok Steingrímr, Stúfr ok
Gauti, Bárðr ok Björn. Þeir váru tuttugu ok þrír, er þeir
ýttu.
It fyrsta
kveld, er þeir lögðu til hafnar, þá var regn mikit. Þá bað
Steinn tjalda. Konungr svarar: "Viltu enn tjalda hús sem
heima?" Síðan kölluðu þeir hann Innsteinn. En um daginn
eptir reru þeir fyrir andnes eitt í hvössu veðri. Maðr stóð
á nesinu ok bað fars. Konungr bað hann standa á stýristöngu
til kvelds. Hann kvað þat vel mælt ok kvað sér þá þykkja
skipat nær konunginum. Svá var gert. Þessi maðr var Steinn
Gunnlaðarson inn yngri. Hann var síðan kallaðr Utsteinn.
Margt var
gert til varnaðar þeira lögum fyrir kapps sakir. Þat var
eitt, at engi þeira skyldi hafa lengra sverð en alnar, svá
skyldi nær ganga. Þeir létu gera söx til þess, at þá skyldi
höggin stærri. Engi þeira hafði minna afl en tólf meðalmenn.
Aldri hertóku þeir konur né börn. Engi skyldi sár binda fyrr
en at jafnlengd annars dags. Við engum var þeim tekit, er
minni var at afli eða hreysti en nú var sagt. Þeir herjuðu
víða um lönd ok höfðu jafnan sigr. Hálfr konungr var átján
sumr í hernaði. Þat var siðr þeira at liggja jafnan fyrir
andnesjum. Þat var annarr siðr þeira at tjalda aldri á skipi
ok aldri hálsa segl fyrir ofviðri. Þeir váru kallaðir
Hálfsrekkar, ok hafði hann aldri fleiri á skipi en sex tigi.
XI. KAPÍTULI
Hálfr konungr fór til ríkis síns ór
hernaði. Þeir fengu storm mikinn í hafi. Skip þeira varð
ekki ausit. Þá var þat ráðs tekit at hluta mann fyrir borð,
en þess þurfti eigi, því at hverr bauð sínum félaga fyrir
borð at fara. En er þeir stigu fyrir borð, þá mæltu þeir:
"Strálaust er fyrir stokkum." En er Hálfr konungr kom til
Hörðalands, þá fór Ásmundr konungr á fund hans ok gerðist
hans maðr ok sór honum eiða ok bauð honum til veizlu ok
hálfu liði hans. En annan morgin, er konungr bjóst ok sagði,
at helmingr liðs skyldi eptir vera á skipum, kvað Innsteinn:
"Upp mundum vér
allir
ganga,
skatna
beztir,
af skipum
várum,
láta brenna
bragninga
sveit
ok Ásmundar
lið
aldri
týna."
Konungr kvað:
"Vér skulum hálfir
herjar
þessa
sáttir
sækja
frá sjó
neðan.
Ásmundr
hefir
oss of
boðna
hringa
rauða,
sem hafa
viljum."
Innsteinn kvað:
"Sér eigi þú allan
Ásmundar
hug,
hefir
fylkir sá
flærð í
brjósti.
Mundir þú,
þengill,
ef vér því
réðim,
mági þínum
mjök lítt
trúa."
Konungr kvað:
"Ásmundr hefir
oss of
unnit
margar
tryggðir,
sem menn
vitu.
Mun eigi
góðr konungr
ganga á
sáttir
né gramr
anna
í griðum
véla."
Innsteinn kvað:
"Þér er orðinn
Óðinn til
gramr,
ef þú
Ásmundi
allvel
trúir.
Hann mun
alla
oss of
véla,
nema þú
veittar
viðsjár
fáir."
Konungr kvað:
"Æ lystir þik
æðru at
mæla,
munat sá
konungr
sáttir
rjúfa
Gull eigum
þar
ok
gersimar,
hringa
rauða,
frá hans
búum."
Innsteinn kvað:
"Hálfr, dreymdi mik,-
hyggðu at
slíku, -
at logi
léki
of liði
váru,
illt væri
þar
ór at
leysast.
Hvat kveðr
þú, þengill
þann draum
vita?"
Konungr kvað:
"Gefa mun ek hverjum
hjálm
gullroðinn
fræknra
drengja,
er fylgja
mér.
Þat mun at
líta
sem logi
brenni
skjöldungs
liði
ok skarar
fjöllum."
Innsteinn kvað:
"Enn dreymdi mik
öðru sinni:
hugðak á
öxlum
elda
brenna.
Gruna tek
ek nokkut,
at þat gott
viti.
Hvat kveðr
þú, þengill,
þann draum
vita?"
Konungr kvað:
"Hrynja um herðar
þeim, er
hamalt fylkja,
grams
verðungu,
gylldar
brynjur.
Þat mun á
öxlum
öðlings
vinum
ljóst at
líta,
sem logi
brenni."
Innsteinn kvað:
"Þat dreymdi mik
þriðja
sinni,
at vér í
kaf niðr
komnir
væim.
Eiga mun
allstórt
um at véla.
Hvat kveðr
þú, þengill,
þann draum
vita?"
Konungr kvað:
"Fulllangt er sjá
fíflskapr
talaðr,
vera kveð
ek ekki
undir
slíku.
Segðu enga,
svá at
heyri,
drauma þína
í degi
síðan."
Innsteinn kvað:
"Hlýði Hrókar
í her
konungs
orðum
mínum,
Útsteinn
þriði:
Göngum
allir
upp frá
ströndu,
kunnum ekki
konungs mál
of þat."
Útsteinn kvað:
"Konung látum vér
keppinn
ráða
fyrir í
fólki
um farir
várar.
Hættum,
bróðir,
svát honum
líki,
fjörvi
okkru
með frömum
vísi."
Innsteinn kvað:
"Hlítt hefir fylkir
í förum úti
mínum ráðum
mörgu
sinni.
Nú kveð ek
engu,
er ek mæli,
hlýða
vilja,
síz hingat
kómum."
XII. KAPÍTULI
Hálfr konungr gekk upp til bæjar
Ásmundar konungs með helming liðs síns. Þar var fyrir
fjölmenni mikit. Veizla var kappsamlig ok drykkr svá sterkr,
at Hálfsrekkar sofnuðu fast. Ásmundr konungr ok hirðin lögðu
eld í höllina. En sá, er fyrst vaknaði af Hálfsrekkum, sá
höllina nær fulla af reyk. Hann mælti: "Rjúka mun um hauka
vára nú," sagði hann. Síðan lagðist hann niðr ok svaf. Þá
vaknaði annarr ok sá, at höllin logaði, ok mælti: "Drjúpa
mun nú vax af söxum. " Sá lagðist niðr. Ok þá vaknaði Hálfr
konungr. Hann stóð upp ok vakti liðit ok bað þá vápnast.
Þeir hlupu þá á veggina, svá at af gengu nafarnar af
timbrstokkunum. Þá kvað Innsteinn:
"Rýkr um hauka
í höll
konungs,
ván er, at
drjúpi
vax af
söxum.
Mál er
gulli
ok
görsimum,
hjálmum
skipta
með
Hálfsrekkm.
Hins fýsi ek nú,
at Hálfr
vaki;
er eigi af
eklu
eldar
kyndir
Áttu,
menbrjótr,
mági þínum
grimmlunduðum
gjafir at
launa.
Hrindum heilir
hallar
bjóri.
Nú taka
súlur
í sundr
þoka.
Æ mun uppi,
meðan öld
lifir,
Hálfsrekka
för
til
hertoga.
Hart skulum ganga
ok hliða
ekki við,
verðr vísis
lið
at vega með
söxum.
Þeir skulu
sjálfir
á sér bera
blóðgar
benjar,
áðr braki
létti.
Snúizt snarliga,
snyrtidrengir,
út ór eldi
með
auðbrota.
Engi er
ýta,
sá er æ
lifir.
Munat
baugbroti
við bana
kvíða."
XIII. KAPÍTULI
Svá er hér sagt, at Hálfr konungr ok
Hálfsrekkar kæmist út or eldinum ok Hálfr konungr felli
fyrir ofrefli liðs ok sveit hans. Innsteinn kvað er konungr
var fallinn:
"Hér sá ek alla
einum
fylgja
jafnröskliga
öðlings
syni.
Hittumst
heilir,
þá heðan
líðum,
er eigi
léttara
líf en
dauði."
Þá komu Hálfsrekkstar til orrostu þeir
sem við skip höfðu verit. Þar fell mikill hlutr Hálfsrekka.
Orrostan helzt allt til nætr staðr Innsteinn fell Innsteinn
kvað:
"Hrókr er fallinn
með hertoga
frækn at
fótum
fólks
oddvita.
Eigum Óðni
illt at
gjalda,
er hann
slíkan konung
sigri
rænti.
Ek hefi úti
átján sumur
fylgt
fullhuga
flein at
rjóða
Skal ek
eigi annan
eigi
drottin
gunar
gjarnan
né gamall
verða.
Hér mun Innsteinn
til jarðar
hníga
horskr at
höfði
hers
oddvita.
Þat munu
seggir
at sögum
gera,
at Hálfr
konungr
hlæjandi
dó."
XIV. KAPÍTULI
Gunnlöð fór til valsins um nóttina at
leita sona sinna. Hún fann Innstein dauðan, en Útstein
særðan til ólifis ok Bárð ok Björn. Hún ók þeim til bæjar ok
græddi þá á laun ok sendi þá síðan suðr til Svíþjóðar. Fóru
þeir Björn ok Bárðr á fund Sölva konungs móðurbróður Hálfs
konungs, en Útsteinn fór til Danmerkr til Eysteins konungs,
frænda síns. Hrókr inn svarti hafði mörg sár ok stór. Hann
gekk um nóttina frá orrostu ok kom til kotbónda eins, er
Skógkarl hét. Þar var hann ok váru bundin sár hans. Karl
flutti hann norðr í Sogn til Geirmundar hersis, föðurbróður
síns. Þar var hann giæddr á laun ok fór um haustit til
Upplanda ok austr til Gautlands. Hann kom til Haka konungs á
Skáney ok var með honum um vetrinn.
XV. KAPÍTULI
Útsteinn var með Eysteini konungi.
Úlfr inn rauði hét ráðgjafi Eysteins konungs. Hann átti átta
sonu, ok váru þeir allir inir mestu kappar ok öfundsamir.
Þeir váru illa til Útsteins, ok sló með þeim í kappmæli við
drykkju. Hitt var fyrr, at Útsteinn sagði frá falli Hálfs
konungs Hann kvað þá:
"Hitt hlægir mik
helzt í
máli:
mun eigi
Ásmundi
öll vá
sofa.
Þrír eru
fallnir
af því
liði,
Eynefs
synir,
en einn
lifir."
Útsteinn kvað, er Úlfr jafnaði sér við
hann ok eggjaði hann:
"Upp skulum rísa,
út skulum
ganga
ok
rammligar
randir
knýja.
Hygg vð
hjálmum
hingat
komnar
til
Danmerkr
dísir
várar."
Úlfr kvað:
"Yðr munu dauðar
dísir
allar,
heil kveð
ek horfna
frá Hálfs
rekkum.
Dreymdi mik
í morgin,
at megir
várir
öfri yrði,
hvars ér
mættizt."
Útsteinn kvað:
"Sigrs væntik mér
sýnu betra
en Úlfr
vili
æskja
Steini.
Yðr mun
snimma
at
sverðtogi
hauss of
höggvinn,
en háls
roðinn."
Úlfr kvað:
"Munu þeir öfri verða
Úlfs synir:
Oddr ok
Örnólfr,
Áti inn
svarti,
Börkr ok
Brynjólfr,
Búi,
Harðskafi,
Rauðr inn
rammi,
ef þú
reynir til.''
Ústeinn kvað:
"Mundi eigi Steini
með Stara
þykkja
ógn at etja
við Úlfs
sonu,
órum bróður
við
dritmenni þitt
dramb at
setja.
Þótti eigi Hrókum
né Hálfdani
raun at
berjast
við
ragmenni,
þá er vér
fjórir
falla létum
átta jarla
fyr
Annisnesi.
Fari Úlfs synir
út at
berjast,
átta
drengir,
við eitt
höfuð
Mun eigi
stökkva,
þótt Steinn
hafi
færa nokkut
í flokki
lið.
Hálfr, dreymdi mik,
hvatti, at
ek berðumst,
ok kvaðst
mér frækn konungr
fylgja
skyldu, -
hefir mér
gramr verit
góðr í
draumi, -
hvars vér
orrostu
eiga
sklydim."
Þá gengu þeir Úlfs synir ok Útsteinn
út ok börðust Hann drap alla Úlfs sonu ok gekk síðan inn
fyrir konung ok kvað:
"Nú emk inn kominn
Úlfi at
segja
at hans
synir
höggnir
liggja
Nú fari,
Eysteinn,
ef ér vilið
fleiri at
freista
við fleina
við.
Eysteinn kvað:
"Sjálft mun letja
slíks at
freista:
Hálfas eru
rekkar
hverjum
meiri.
Þik veit ek
manna
miklu
fremstan,
einn
snjallastan,
er þú átta
vátt."
Útsteinn kvað:
"Alla munda ek
Eysteins
liða
sverði
beita
at sömu
hófi,
ef ek mér
þarfir
þess verks
sæja,
eða illt
með oss
áðr of
væri.
Magni fýsir engi
við mik at
deila,
því at mér
var ungum
aldr
skapaðr.
Ek hefi
hjarta
hart í
brjóstu,
síz mér
æsku
Óðinn
framdi."
XVI. KAPÍTULI
Hrókr inn svarti var með Haka konungi.
Dóttir Haka konungs var Brynhildr. Sveinn inn sigrsæli hét
sá konungr, er beðit hafði Brynhildar en Haki konungr
synjaði. Sveinn strengdi heit at verða bani þess manns, er
ætti Brynhildi, ok svá föður hennar. Heðinn hét jarl Haka
konungs, en Vífill sonr hans Hann bað Brynhildar ok var
honum heitit, ef hann verði land fyrir Sveini. Hrókr inn
svarti var þar ekki kenndr, ok var hann í engum metnaði ok
sat í gestasæti. Þat var einn dag, at hirðin fór á
dýraveiðar, en konur á hnetskóg. Brynhildr konungsdóttir sá
hvar maðr stórr stóð við eik eina. Hún heyrði at hann kvað:
"Nú mun segja
sonr
Hámundar,
hvert öðli
var
okkart
bræðra:
Minn var
faðir
miklu
fremri
haukr görr
at hug,
en Haki
yðvarr.
Vildi engi
við Vífil
jafnast
þó at
Hámundar
hjarðar
gætti.
Sá ek engan
þar
svínahirði
huglausara
en Heðins
arfa.
Mín var ævi
miklu æðri,
þá er vér
Hálfi konungi
horskum
fylgdum.
Bárum allir
eitt ráð
saman
ok herjuðum
hvert land
yfir.
Höfðu vér allir
haukmanna
lið
hvar sem
fróðhugaðr
frama
kostaði
Gengu vér í
gögnum
með grá
hjálma
fullstór
öll
fóstrlönd
níu.
Hálf sá ek höggva
höndum
báðum,
hafði eigi
hilmir
hlífskjöld
fyr sér.
Finnr engi
maðr,
þótt fari
víða,
hæfra
hjarta
ok
hugprúðara.
Mæla virðar,
þeir er
vitu eigi,
at Hálfs
frami
heimsku
sætti.
Kann eigi
sá
konung
háleygskan
er heimsku
þrótt
honum
eignaði.
Bað hann eigi við dauða
drengi
kvíða
né æðruorð
ekki mæla.
Engi skyldi
jöfri
fylgja,
nema
forlögum
fylkis
heldi.
Skyldi eigi stynja,
þó at stór
hlyti
sár í
sóknum
siklings
vinir,
né benjar
sér
binda láta,
fyrr en
annars dags
jafnlengd
kæmi.
Bað hann eigi í hér
höptu græta
né manns
konu
mein at
vinna.
Mey bað
hann hverja
mundi kaupa
fögru
gulli,
at föður
ráði.
Váru eigi svá margir
menn á
skeiðum,
at vér á
flótta
fyrir
heldim,
þó at miklu
lið
minna
hefðim,
svá at
ellifu
einum
gegndi.
Höfðum vér allir
inn öfra
hlut,
hvar sem
Hildar
hlífar
knúði;
einn vissa
ek
jafnsnjallan
gram:
Sigurð
konung
at sölum
Gjúka.
Margi váru
menn á
skeiðum
góðir ok
fræknir
með gram
sjálfum:
Börkr ok
Brynjólfr,
Bölverkr ok
Haki,
Egill ok
Erlingr
Ásláks
synir.
Mest váru mér
manna
hugðir
Hrókr,
bróðir minn,
ok Hálfr
konungr
Styrr ok
Steinarr,
sterkir
báðir,
snarráðir
menn,
synir
Gunnlaðar.
Hringr ok Hálfdanr,
haukar
báðir,
réttir
dómendr.
Dagr inn
prúði,
Stari ok
Steingrímr,
Styrr ok
Gaut
Finnr þú
aldri
fríðari
drengi.
Valr ok Haukr
í víkingu
báðir
fræknir
, buðlungs
vinir.
Fáir mundu
þeim
fylkis
rekkum
hæfri
þykkja
ór Haka
veldi.
Hvergi þóttak
í því liði
opt aukvisi
ættar
minnar
Mik kváðu
þeir
mann
snarpastan,
því at
hverr öðrum
hróðrs
leitaði.
Vé bar Vémundr,
er vega
þorði
Björn ok
Bersi,
fyr
buðlungi.
Fylkti sínu
sá
framligast
lofðungr
liði,
meðan lifa
mátti.
Naut eigi svá
aldrs sem
skyldi
frækn
landreki
við frama
dáðir
Tólf vetra
nam
tiggi at
herja,
en þá var
þengill
þríugr, er
dó.
Slíkt kennir mér
at sofa
lítit
marga grímu
ok mjök
vaka,
er bróðr
minn
brenna
skyldi
kvikr í
eldi
með konungs
rekkum.
Sá hefir dagr of mik
draprastr
komit
miklu í
heimi,
svá at menn
vitu.
Una
þykkjumst vér
aldri síðan
er flygja
máttum
frændum
hollum.
Alls mundi mér
angrs
léttara,
ef ek Hálfs
konungs
hefna
mættak,
svá at
Ásmundi
eggfránum
hjör
baugbrjóts
bana,
brjóst
raufaðak.
Hefnt mun verða
Hálfs ins
frækna,
því ar þér
göfgan gram
í Griðum
véltu.
Olli morði
ok
mannskaða
Ásmundr
konungr
illu
heilli.
Þá mun reyna
ok raun
gefa,
ef við
Svein komum
saman í
rómu,
hvárir í
vígi
verða
hæfri,
Hámundar
burr
eða Haka
þegnar.
Segi ek svá kveðit
snotru
vífi,
at ek
Brynhildar
biðja
mundak,
ef vita
þættumst,
at vildi
hún
Hróki unna
Hámundar
bur.
Ván væri mér
vitra
manna,
snarpra
seggja,
ef vér
saman ættim,
því at ek
fann eigi mey
margsvinnari
hvergi
landa
en Haka
dóttur.
Fann ek aldri,
þó hefik
farit víða,
hugþekkri
mey
en Haka
dóttur.
Hún er at
öllu
sem ek
æskja mun.
Hér þykki ek nú
í Haka
veldi
hornungr
vera
hverrar
þjóðar.
Allir eigu
innar at
sitja
hallar
gumnar
en
Hálfsrekkar."
Brynhildr, dóttir Haka konungs, sagði
föður sínum þat, er hún hafði heyrt, ok kvað þar mundu
kominn einn af Hálfsrekkum. En er konungr vissi þat, þá
leiddi hann Hrók til sætis í öndugi, ok var hann þá í inum
mesta kærleik við konung. Hrókr inn svarti fekk Brynhildar,
dóttur Haka konungs. Eptir um várit fór Hrókr með her í móti
Sveini inum sigrsæla, ok áttu þeir orrostu. Þar fell Sveinn,
en Hrókr kom aptr með sigri til Haka konungs. Eptir um
sumarit höfðu þeir her úti Sölvi konungr ok Haki konungr ok
Hrókr inn svarti, Eysteinn konungr ok Útsteinn með honum.
Þeir fóru til Noregs, áttu orrostu við Ásmund konung ok
felldu hann. Hjörr hét sonr Hálfs konungs, er þá var konungr
yfir Hörðalandi. Hrókr ok Útsteinn váru lengi síðan í
víkingu ok váru inir mestu ágætismenn. Dóttir Hróks ins
svarta ok Brynhildar var Gunnlöð, móðir Hrómundar
Gripssonar.
XVII. KAPÍTULI
Hjörr konungr Hálfsson átti Hagnýju,
dóttur Haka konungs Hámundarsonar. Hjörr konungr fór í
konungastefnu, en meðan fæddi Hagný tvá sonu, ok váru
svartir ok furðu ljótir, ok hét annarr Hámundr, en annarr
Geirmundr. Þá fæddi ambátt ok son, ok hét Leifr. Hann var
inn fríðasti. Drottning keypti um sonu við ambátt ok færði
þann konungi. Konungr fór enn annat sinn í leiðangr. Þá váru
sveinarnir þrévetrir. Leifr guggnaði, svá sem á aldr hans
leið, en Hámundr ok Geirmundr váru geysimiklir ok orðvísir.
Bragi skáld kom þar at heimboði. Þat var einn dag, at karlar
allir fóru á skóg, en konur á hnetskóg, ok var ekki manna í
höllinni, nema Bragi sat í öndugi, en drottning leyndist þar
ok var hulin klæðum. Leifr sat í hásæti ok lék sér at gulli,
en Hámundr ok Geirmundr váru í hálminum niðri á gólfinu. Þá
fóru þeir til Leifs ok skúfuðu honum ór sætinu, ok tóku þeir
af honum gullit allt. Hann grét þá. Þá stóð Bragi upp ok
gekk þar til, er drottning 1á, ok drap staf ofan á klæðin ok
kvað.:
"Tveir eru inni,
trúik vel
báðum,
Hámundr ok
Geirmundr,
Hjörvi
bornir,
en Leifr
þriði
Loðhattarsonr.
Fæddir eigi
þú
þann mög,
kona."
Síðan skipti Hagný aptr sveinunum við ambátt. En er Hjörr konungr kom heim, þá bar hún sveinana til hans ok sagði, at þeir váru hans synir. Konungr svarar: "Ber í burt!" sagði hann, "eigi sá ek slík heljarskinn." Þeir váru báðir svá kallaðir síðan. Þeir váru miklir afreksmenn at afli, ok mikil ætt er frá þeim komin á Íslandi. Þórir á Espihóli var sonr Hámundar. Þaðan eru komnir Esphælingar. Geirmundr heljarskinn nam Meðalfellsströnd í Breiðafirði. Yri hét dóttir hans, ok er þaðan mikil ætt komin.