Í ÞANN tíma, er fylkiskonungar váru í Noregi, hófst
þessi saga. Þá réðu feðgar tveir fyrir einu fylki. Hét
Óláfr inn eldri, en Ingjaldr inn yngri; þó var Ingjaldr
fulltíða, er sjá saga gerðist. Ólíkt var þeim feðgum
farit. Óláfr konungr var vinsæll, en Ingjaldr var
undirhyggjumaðr inn mesti. Björn ok Ketill hétu hirðmenn
þeira; hann var kallaðr Björn inn sterki. Þeir
váru lyndislíkir ok Ingjaldr konungr, uppivöðslumiklir
ok tilleitnir. Dóttur átti Óláfr konungr, þá er Ása hét,
kvenna fríðust ok vel at sér. Þeir feðgar réðu fyrir
Naumdælafylki. Óláfr konungr var þá gamall, er hér
var komit sögunni. Hann hafði átt tvær drottningar,
ok var önduð hvártveggi. Hét sú Dís, er hann átti síðar;
hana hafði fyrr átt Önundr konungr uppsjá af Firðafylki
ok átti við henni tvá sonu, ok hétu Úlfr hvárrtveggi.
Þeir réðu nú fyrir Firðafylki, ok þóttist Ingjaldr
eiga þat ríki hálft við bræðr sína í erfð eptir móður
sína. Átti hann við þá tvær orrostur ok hafði í hvárritveggja
ósigr.
Björn er bóndi nefndr. Hann bjó í Hrafnistu; hún
liggr fyrir Naumudölum. Björn var í inni meiri bóndatölu
norðr þar. Kona hans hét Þorgerðr. Hún var
dóttir Böðmóðs Framarssonar ok Hrafnhildar Ketils
dóttur hængs. Þau Björn áttu þá dóttur, er Þórdís hét.
Hana átti Gautr á Hamri, gildr maðr fyrir sér. Þau
áttu þann son, at Grímr hét. Hann var snemma bæði
mikill ok sterkr. Áttu þau Björn ok Þorgerðr fleiri
börn. Þórir hét sonr þeira inn eldri, vænn maðr ok
kurteis ok vel at sér um alla hluti. Hann var hirðmaðr
Óláfs konungs ok hafði mikil metorð af honum, ok
þat til marks um, at Óláfr konungr gaf Þóri sverð þat,
er þeir frændr höfðu langan tíma átt ok miklar menjar af
haldit. Þat hét Þegn; þat var bæði langt ok breitt ok beit
allra sverða bezt; þat var þrískafit. Löngum sat Þórir
annan vetr með konungi, en annan hjá feðr sínum.
Inn yngri sonr Bjarnar hét Án. Hann var snemma
mikill vexti ok ekki vænn ok heldr seinligr, en um afl
hans var mönnum ekki kunnigt, því at hann reyndi
þat aldri. Heldr þótti hann heimsligr. Lítit ástríki hafði
hann af feðr sínum, en móðir hans unni honum mikit.
Ekki þótti mönnum hann vera líkr um neitt inum
fyrrum frændum sínum, sem var Ketill hængr ok aðrir
Hrafnistumenn, nema á vöxt. Ekki lagðist Án í eldaskála,
en þó var hann afglapi kallaðr af sumum mönnum.
Við engar vandist hann íþróttir. Leið svá fram,
þar til at hann var níu vetra. Hann var þá ekki minni
en Þórir, bróðir hans. Hann var harðla ósinniligr. Lítt
var hann ok settr at klæðum, því at úti váru á honum
bæði kné ok olbogar. En er hann var tólf vetra, hvarf
hann á burtu þrjár nætr, svá at engi vissi, hvat af honum
varð. Án gekk í eitt skógarrjóðr. Hann sá þar stein einn
standa mikinn ok mann hjá einum læk. Hann hafði
heyrt nefnda dverga ok þat með, at þeir væri hagari
en aðrir menn. Án komst þá á millum steinsins ok
dvergsins ok vígir hann utan steins ok sagði hann aldri
skulu sínu inni ná, nema hann smíðaði honum boga
svá stóran ok sterkan sem við hans hæfi væri ok þar
með fimm örvar. Þat skyldi þeim fylgja, at hann skyldi
um sinn hæfa með hverri, þat er hann skyti til eptir
sínum vilja. Innan þriggja nátta skyldi þetta gert vera,
ok beið Án þar meðan. Svá gerði dvergrinn sem fyrir
var skilit ok með engum álögum, en dvergrinn hét
Litr. Án gaf honum skotsilfr nokkut, er móðir hans
hafði gefit honum. Stól vænan gaf dvergrinn Án. Síðan
fór hann heim ok bar stólinn á baki sér. Hlógu menn
þá mjök at honum. Án gaf móður sinni stólinn ok
kveðst henni eiga bezt at launa.
Þá er Án var átján vetra, var hann öllum mönnum
stærri norðr þar. Hvárki hafði honum þá enn vaxit
vit né kurteisi. Þann vetr hafði Þórir setit í Hrafnistu
ok hafði þá fengit kenningarnafn af sverði sínu, ok
var hann kallaðr Þórir þegn. En um várit bjóst Þórir
at fara á konungs fund. Án biðr at fara með honum,
en Þórir neitar því þverliga. En er hann fór út til
skips, kom Án þar farandi. Þórir spyrr, hvat hann vili
þá. Án segist með honum fara skulu, hvárt er hann
leggi þar nokkut loforð til eða ekki. Þórir segir hann
hvergi fara skyldu, -- "kann þú ekki at vera hjá höfðingjum,"
segir hann, "at varla má við þína siðu hæfa
heima hér." Hann tók þá Án ok batt hann við eina eik
heldr sterkliga. Ekki brauzt Án við. Síðan fór hann
ok eigi langt, áðr hann sá, at Án fór þar ok dró eptir
sér eikina; hafði hann kippt henni upp með rótum.
Þórir mælti þá: "Undramaðr ertu, frændi, at afli, en eigi
lízt mér þó ráð, at þú farir á konungs fund með þvílíka
skapsmuni sem þú hefir." Þórir skar þá af honum
böndin ok mælti: "Lítils viltu virða mín orð."
Hann brá þá sverðinu Þegn ok ógnaði honum með:
"Þetta sverð mun kenna þér sannsýni, er þú hefir enga
áðr, ok mun þat þik ekki mikils meta ok stemma ferð
fyrir þér." Án mælti: "Ekki muntu hræða mik sem
sprotabörn, ok at þú vitir, hvers ek á kosti við þik, þá
skaltu nú sjá þat." Án þreif þá til Þóris ok brá honum
á lopt ok hristi hannsem barn ok mælti: "Sjá nú, hvat
þú átt undir þér, ef okkr þykkir eigi einn veg." Hann
lét hann þá lausan, ok sá Þórir þá, hvert efni í manninum
var. Fóru þeir þá út á skip, en at því hugði Án,
hvar hann skyldi þess koma sér, at öllum þætti sér mest
mein at. Kaupmenn spurðu hverr annan, hverr sjá
maðr væri. Án mælti: "Hví spyri þér mik eigi at? Ek
kann at segja yðr. Ek heiti Án ok ættaðr ór Hrafnistu,
bróðir Þóris þegns," en þeir kváðust ekki trúa því.
Hann kvað þat satt, er hann segði. Þeir létu hann
skyldu þar velkominn. Án var klæddr lítt. Þórir bað
skera vöru til klæða honum, svá at hann væri eigi svá
afleitinn, ok svá var gert. Kom honum þat ekki mjök
at haldi, því at hann festi ófimliga á sik, ok varð honum
engi búningsbót at þessu. Vel váru skipverjar til
Áns. Kunni hann ok eigi annat í móti at leggja.
Þeir Þórir kómu við Naumdælafylki ok spurðu þar
þau tíðendi, at andaðr var Óláfr konungr, en Ingjaldr
var þá einn konungr yfir því ríki, er þeir höfðu báðir
átt. Þórir mælti þá: "Sá lézt þar, er maðr var fremri,
ok munda ek eigi norðan hafa farit, ef ek hefði vitat
þessi skipti." Þórir kemr nú at konungs bænum. Án
hafði með sér boga sinn, ok er þeir kómu at höllinni,
bendir Án upp bogann, er ákafliga var sterkr. Þórir
spyrr, hvat þat skyldi. Án kvað þat brátt mundu sýnast.
Hann lét koma strenginn fyrir brjóst sér, en bogann
um herðarnar, skeyti hafði hann í hendi sér. Ok er
þeir kómu at hallardyrunum, gáfu dyraverðirnir rúm
Þóri, en um ferð Áns varð skarkalamikit, því at hann
breytti ekki búningi sínum. Síðan gekk hann at dyrunum
fast, en boginn skagði um herðarnar, ok vannst
ekki rúm til í dyrunum, ok varð boginn annathvárt at
brotna eða beygjast mjök, því at dyrrnar stóðust atgönguna.
Þá komst Án í höllina; bendist boginn, en brotnaði
ekki. Án sezt utarliga niðr, en Þórir gekk fyrir konung
ok kvaddi hann. Konungr tók því vel ok bað hann
fara til öndvegis gegnt sér. "Skulu þér hér velkomnir
með oss, eða hverr var í för með þér, eða hví skilr
þessi maðr svá skjótt við þik?" Þórir mælti: "Sá maðr
er bróðir minn ok hefir varla á sér alþýðu hátt." Konungr
mælti: "Hann skal hér velkominn, ok siti hann
it næsta þér. Gerum vér þat fyrir þínar sakir, ok heyrt
höfum vér getit Áns, ok er hann undramaðr í mörgum
greinum." Þórir hittir Án ok segir honum konungs
orð, -- "ok snú til þín sómahlut, frændi." Án svarar:
"Ekki munu vér um rúm skipta, enda liggr mér meira
til at þiggja vetrvist." Þórir kveðst hyggja, at hún mundi
til reiðu. Eigi at síðr gekk Þórir fyrir konung ok mælti:
"Vetrvistar vil ek beiða fyrir Án frænda at hans vilja,
þó at sæti sé kyrrt." Konungr mælti: "Til reiðu er
honum vetrvist, en hvat er honum annat sæti betra
en hjá þér?" Þórir kvaðst engan hlut mega í eiga við
hann, -- "hæfir honum þetta gerr fyrr at vilja einn ráða,
ok því var ek tregr til, at hann færi með mér, at ek
vissa, at honum var kynliga varit." Þórir sagði Án konungs
orð. Án mælti: "Þá er nú vel orðit, ok gakktu,
bróðir, til rúms þíns." Þórir gerir svá.
Án var fálátr ok ósiðblendinn; var hann lengstum
í rúmi sínu, nema þá hann gekk erenda sinna. Hirðmenn
hlógu at honum mjök, ok var Ketill foringi at
því. Án daufheyrðist við þat, ok leið svá fram til jóla.
Þá lýsti konungr yfir því, at hann mundi gefa jólagjafir,
sem faðir hans hafði gert, kvaðst svá vilja sína
menn at sér hylla. Ok affangakveld jóla vitjuðu menn
gjafanna allir nema Án. Konungr spurði, hví Án vitjaði
eigi gjafanna; "skal hann eigi gjafir þiggja sem aðrir?"
Þetta var sagt Án. Örglaðist hann þá upp ok mælti:
"Gott þykkir mér gull at þiggja." Ekki var maðrinn
sinniligr, þar er hann skauzt fram fyrir konunginn.
Furðu var hann mikill at sjá. Konungr mælti: "Í hverju
gall svá hátt, Án, er þú gekkst hér inn um dyrr í fyrsta
sinn?" "Í boga mínum," sagði Án, "því at svá váru
litlar hallardyrr yðar, konungr, at hann bendist allr
saman, er ek hafða hann á herðunum, áðr ek komst
inn, ok lét í hátt, er aptr hljóp." "Þú skalt," sagði konungr,
"heita Án bogsveigir." "Hvat gefr þú mér at
nafnfesti?" sagði Án. "Eignast hér gullhring í allt saman,"
sagði konungr, "í nafnfesti ok jólagjöf, því at ek
heyrða, hvat þú mæltir áðan, enda muntu allsterkr
maðr, svá stórr sem þú ert." "Þat ætla ek," kvað Án,
"at ek sé allsterkr, en ekki veit ek til." Án tók við ok
þakkaði ekki. Hann lék sér at hringinum ok setti á
brynju sér. Hann tók gaupnunum til fyrir neðan, ok
eitt sinn skauzt hringrinn í brott. Hann fór at leita í
forstofuna, en er hann kom aptr, var hann því líkastr
sem hann hefði í saurnum laugazt. Sessunautar hans
spyrja, hví hann væri svá ferligr. Hann kvað varla at
spyrjanda, enn síðr segjanda, -- "en segja munda ek þér,
ef þú leyndir." Hann kveðst leyna mundu. Án sagði:
"Hér mun sannast þat, er sagt er: "Afgjarnt verðr
öfundar fé"; týnt er nú hringinum." Sessunautr hans
mælti: "Látum kyrrt yfir því." Án mælti: "Svá skal
vera, en ekki er mér þetta ætlat, ok vil ek gefa þeim,
sem finnr." Þetta kom fyrir hirðina, ok sagði hverr öðrum,
en Ketill hló at mjök ok kvað farit hafa sem ván
var at at gefa fóli því gull. Hann fór þá ok leitar at
hringinum með hirðinni. Þeir þrengdust fast í forstofunni.
Án mælti þá: "Hverju sætir, at menn ganga hér
á höndum ok starfa í sauri, enda heldr hér við sviptingar?"
Honum var sagt, at menn vildu bæta slys hans
ok finna hringinn. Án mælti: "Eigi em ek til minnugr.
Hér er nú hringrinn á hendi mér, en nú galt ek yðr
einn tíma, er þér hafið mik opt dárat." Hirðmenn
kváðust mjök spottaðir. Án kvað svá eiga at vera. Síðan
var hvíld á gabbit, en þó dró til ins sama, ok var
Ketill mest at því.
Einn dag var þat, at þeir bræðr váru tveir úti hjá höllinni.
Þá kómu hirðmenn út ok mæltu: "Þú munt sterkr
maðr vera, Án." Hann svarar: "Vera má, at svá sé, en
ekki hefi ek reynt þat." Þeir mæltu: "Viltu glíma við
Björn?" Hann svarar: "Þar skal yðr kost á gera. Þér
skuluð þjóna mér ok gera eld stóran fyrir mér." Þeir
gera svá ok buðu honum til at bakast. Hann kvað sér
meiri þörf mundu, þá er hann kemr frá fanginu, at
mýkja sik. Síðan bjuggust þeir til glímu í höllinni. Án
var þá kominn í loðkápu, er móðir hans hafði gefit
honum. Ekki hafði hann belti um sik, en hún var svá
síð, at hann dró hana eptir sér meir en alnarlangt;
tóku ermar fram af höndum honum. Björn hljóp þá
at Án, en hann stóð kyrr fyrir. Björn var allra manna
sterkastr. Hann greip Án upp ok kastar honum utar
á bálit, svá at hann kom at herðunum í eldinn niðr,
en fætrnir skullu utar á bálkinn. Þá varð hlátr mikill.
Án stóð seint upp. Ekki sakar hann eldrinn sakir loðkápunnar.
Konungr mælti þá: "Eigi þykkir mér þú,
Án, jafnsterkr sem þú lézt." Án mælti: "Sá þykki mér,
konungr, sterkari, er fyrri fellr." Konungr hló þá. Án
lét at sér belti ok stytti sik upp ok braut upp ermarnar.
Þeir hlaupast þá at í annat sinn. Án dró þá Björn
at sér ok veifir honum sem barni ok slöngvar honum
síðan utar á eldinn ok lét hann svá lausan. Hirðmenn
hlupu til ok kipptu honum af eldinum, ok var Björn
brunninn mjök. Þeir kváðu mann þenna ærit sterkan.
Þat fell Án vel í skap sínum, at hann var sterkr kallaðr,
ok kvað nú mega sjá, at hann vildi, at Björn bakaðist við
eldinn, ok kvað honum meiri þörf en sér. Án kvað
þá vísu:
"Skelldi mér, sem skyldit,
skelkinn maðr við belki;
við máttak þá vættki
vinna; svei þeim manni;
varð í fang at fallast,
felldum eldsmat nokkut;
honum synjaðak heiðri
heldr; svei þeim æ manni."
Nú leið á vetrinn, ok einn dag váru þeir bræðr enn
úti staddir tveir saman. Þá mælti Þórir: "Unir þú eigi
illa við hingatferð þína, þar sem þú hefir sótt hingat
háð ok spott?" Án kveðst eigi illa við una, -- "hefi ek
hér þegit gull ok vetrvist góða, en ek hirði eigi um
spott þeira." Þórir sagði: "Ek mun raun til gera, hversu
mér þykkir. Ek mun gefa þér sverðit Þegn, at þú drepir
einhverja tvá konungsmenn, ok setjast sjálfr fyrir sökina."
Án mælti: "Ek vil sjá sverðit, ok mun ek þat
þiggja, en ekki mun ek heita þeim launum." Ok annan
dag um drykkjumál reis Án upp ok snýst at þeim,
sem honum sat næst, ok horfir á hann, ok svá gerði
hann við alla í höllinni; fyrir konungi stóð hann lengst.
Síðan gekk hann fyrir Þóri ok leggr sverðit á borð fyrir
hann ok kveðst ekki hafa vilja. Þar varð at hlátr mikill,
en Þóri þótti stórilla.
Einn tíma fundust þeir bræðr tveir saman, ok spyrr
Þórir: "Hví fórtu svá óskapfelliliga, bróðir, ok allt
öðruvís en ek hugða?" Án sagði: "Ek hugða at, hver
hefnd mér þótti í konungs mönnum, ok þótti mér
engi. En því horfða ek lengst á konung, at þar var helzt
reik á ráðinu, hvárt ek munda af ráða." Þórir mælti:
"Of heimskr ertu, því at konungr er þér velviljaðr."
Án sagði: "Ekki þurfu vit um hann at ræða, því at
ek hygg, at engi mun verri maðr upp vaxa í Noregi
en konungr sjá." Skildu þeir þá tal sitt, ok leið at vári.
Þá lætr Ingjaldr konungr þings kveðja. Hann stóð upp
á þinginu ok mælti: "Þat er mönnum kunnigt, at faðir
minn er dauðr ok ek á ríkit þetta, ok vil ek því lýsa,
at ek vil þeim öllum yfirbætr veita, er ek hefi af gert
við, ok gefa þeim ok öllum yðr góð lög. En til ferðar
skylda ek yðr, mína þegna, ok sækja á fund bræðra
minna, ok vér mættum semja friðsamliga vár ríki, ok
mun ek fá mínum mönnum vistir ok mungát." Hér
verðr at góðr rómr. Þá mælti Án: "Vel mun þér þykkja
konungr mæla, bróðir." Þórir kvað þat upp á finnast.
Án sagði: "Ek kann þér þat at segja, at nú er hann
þeim verst viljaðr ok þykkist þann veginn mestu
illu mega á leið koma við þá." Þórir kvað hann ekki
afhugaðan við konung. Eptir þat búast þeir. Án spyrr
Þóri, hvárt hann vill, at hann fari með hirðinni, --
"ok yðr ok konungi. Er ok lítit erendit, ef ek ferr svá
búinn í burt, ok allósýnt, hversu mér tekst hér vistin
meðan. Em ek fúsari at fara með yðr, þat mun lengst
uppi ok gegna verst." Þórir kveðst vilja, at hann færi,
ok halda þeir norðr með konungi ok liggja undir eyjum
nokkurum. Þá mælti konungr, at skyldi reisa hafnarmerki.
Þá kvað Án vísu:
"Vel þér, selja,
stendr þú sævi nær
laufguð harðla vel;
maðr skekr af þér
morgindöggvar,
en ek at Þegni
þrey nátt sem dag."
Þórir mælti: "Eigi skaltu þess þurfa, því at ek mun gefa
þér sverðit Þegn." Án segir: "Ekki þrey ek at þeim
þegni." Ketill sagði þá: "Ek ætla, at þú þreyir at karlmanni
nokkurum, ok viltu serða hann," ok gerðu þeir
at þessu gys mikit ok dáraskap. "Eigi er svá," sagði Án,
"ekki þrey ek at þeim þegni, ek þrey at Þóri þegn,
bróður mínum, því at hann er svá grunnhygginn, at
hann trúir konungi þessum, en ek veit, at hann mun
honum at bana verða."
Síðan koma þeir við Firðafylki. Þá sagði Ingjaldr
konungr: "Ek hygg, at vér séum nú komnir í ríki bræðra
minna, ok hefi ek þat spurt, at þeir vilja eigi við oss
sættast, ok þykki mér vænst, at vér munum berjast ok
frelsa oss svá af mótgangi þeira." Margir vildu þá heldr
hafa heima setit en þar komit. En er þeir bræðr spyrja
þat, safna þeir liði í mót Ingjaldi konungi. En Ingjaldr
konungr bað gefa mönnum at drekka, svá at þeir
sé framgjarnir. Þá kom at Án mikit uxahorn. Hann
kvað vísu:
"Því betra mér þykkir,
ef þó skal valr falla,
at fráligar færum
fót at geira móti;
drekkum allt af uxa
enni geira hlenni,
vera mun snarpra sverða
svipun, ef ek skal ráða."
Konungr mælti: "Þetta er vel ort, ok er sá eigi berskjaldaðr,
er þú gengr á aðra hönd." Án mælti: "Ekki
vænti ek, at þat verði því nýt í dag, þó at ek kunna
fylgd at veita." Konungr kvaðst ekki vita, hvat þegna
hann væri. Án lét hvárutveggja þeira sýnast mundu.
Hann lagðist niðr á skipi, þá aðrir gengu upp at berjast.
Þórir mælti: "Allillr er þinn hlutr, hafa fyrst farit
hingat ok liggja nú á skipi, er liðs er þörf; ek ætlaða,
at hugr mundi þik fríða." Án kvað eigi hirða um orð
hans.
Konungr gekk upp, ok kom landherrinn á móti þeim.
Hittust þeir við skóg nokkurn ok börðust. Án stóð upp
ok gekk til skógar ok á einn stofn. Hann sá þaðan
yfir liðit hvárttveggja ok tvau merki fram borin fyrir
bræðrum Ingjalds konungs. Án mæltist við einn saman:
"Hví mun eigi þat ráð at veita lið Ingjaldi konungi
ok þat þó, at honum er mest óþörf at ok hann girnist
sjálfr? Ek mun skjóta, ok er meiri ván, at ek hæfa, því
at þat sagði sá, er mér gaf bogann ok örvar þessar, at
ek munda beinskeytr verða, en þat var dvergrinn, sá
er ek hitta fyrr í skóginum í Hrafnistu, en menn ætluðu
mik horfinn, at vit dvergrinn skiptumst þessu við,
ok skal nú reyna smíðina, er hann leysti sik ok sitt
höfuð, en áðr vígða ek hann utan steins. Lét hann mik
skjóta mundu þrjú frægðarskot ok eitt sinn með hverju
skeyti." Hann skaut ok stefndi á annan þeira Úlfanna,
ok fló örin í gegnum hann ok í kjörr at baki honum.
Fell þá þegar merkit. Án náði örinni ok strauk til skipanna.
Ok er menn sáu þat, þá sögðu þeir konungi, at
hann mundi snærisspjóti lagðr eða skotinn.
Um kveldit kómu menn til skipa. Var þá alltíðrætt
um skotit. Án heyrði þat ok kvað þá mega sækjast, -- "ef
nú er hálfunnit". Um morguninn eggjaði konungr
menn til uppgöngu ok kveðst vænta sigrs. Án var eptir,
ok kvaddi hann engi til uppgöngu. Honum kom í
hug, at Ingjaldr konungr mundi þurfa liðs. Hann skaut
ör annarri. Kom sú fyrir brjóst Úlfi, ok var hann því
óharðskeytari en fyrr, at örin stóð þar föst. Kenndu
menn skeytit ok ætluðu þat, sem var, at einn maðr
mundi eiga bæði skeytin, þótt þat sæist eigi. Konungr
mælti: "Fyrir löngu vissa ek, at Án mundi atgervismaðr
vera." Konungr sendi eptir honum ok segir, at
hann ætti ágæt laun fyrir at hafa. Sendimenn sáu, at
Án var þá kominn á bát ok eigi allnæri þeim. Þeir
sögðu honum konungs orð ok kveðju, at hann mundi
virðingu mæta fyrir framgöngu sína. Án mælti: "Ek
mun eigi fara á konungs fund, því at hann mun mér
unna gálgans fyrir mitt starf." Menn kómu aptr ok
sögðu konungi. Hann segir: "Eigi var hann fjargætr,
ok vilda ek, at eigi gerði hann fleiri launvígin við göfga
menn, ok ætlaða ek bræðrum mínum líf ok eiga ríki
undir þeim." Þórir mælti: "Illa ferr þér; vildir þú
heldr sjálfr gert hafa. Ekki var þat um hríð, at eigi
vildir þú þá feiga." Konungr svarar: "Hefði hann upp
gengit með oss, væri hann verðr sæmdar, en fyrir launvíg
væri hann verðr bana." Þórir kveðst ætla, at jöfn
laun mundi hann honum fyrir hyggja. Ingjaldr tók
eignir bræðra sinna ok setti menn yfir fylkit. Síðan var
orpinn haugr eptir þá, er heitir Úlfahaugr. Konungr
var á skipum ok búinn til burtfarar. Ketill kveðst vilja
hitta vin sinn, er skammt bjó þaðan í burt. Konungr
svarar: "Lát eigi sein at þér, því at vér siglum snart."
Ketill hafði skeyti Áns í hendi sér. Hann kom at bæ
bónda eins skammt frá skipunum. Ekki var honum
sá kunnr. Bóndi heilsaði honum ok spurði at nafni.
Hann svarar: "Ek heiti Án bogsveigir, er þú munt nú
heyrt hafa getit af skotum mínum." Bóndi svarar: "Án
mættum vér hafa verit þinna skota hér, því at höfðingjar
várir váru vinhollir. En ver með oss í nótt."
Hann kvað þat mundu þekkjast. Ekki var þar fleira
manna en kona hans ok dóttir. Hún hét Drífa.
Nú er at segja frá Án, at hann rær á einn leynivág
ok kom at þeim sama bæ ok nam nú staðar ok hlýðir
til tals manna. Gestrinn tók til orða: "Er sjá dóttir
þín, bóndi?" "Svá er satt," sagði hann. "Ek ætla mér
at byggja rekkju með henni í nótt, ok mun yðr eigi
betr boðit." Karli kveðst ekki mikit um þat. Ketill
kveðst gert hafa meiri stórvirki en ná rekkju hennar.
Ok er Án heyrir þetta, drap hann högg á dyrr ok gekk
at dyrunum. Þræll gekk til hurðar ok allt út mjök,
áðr hann sá manninn. Hann spyrr hinn at nafni. Sá
kveðst Án heita. Þrællinn sagði: "Hér er mikit um
ánagang, svá hét ok sá, er kominn er inni." Án sagði
svá vera mega ok gekk inn ok settist gegnt Katli. Bóndi
spyrr hann at nafni. Þessi nefndist Án. Bóndi sagði:
"Hér er ánótt mjök, eða viltu með oss vera?" Hann
kveðst þat þiggja mundu, "en hafa verð ek dvöl nokkura,
áðr en ek mötumst, eða hefir hann Án nefnzt
Ketill?" Hann sagði: "Ek brá því í gaman." Án mælti:
"Þetta hefir vel at móti borit um fundi okkra. Várum
vit í einni vist báðir, ok leitaðir þú eptir nokkurum
hlutum um atgervi mína, ok þóttist þú ekki af því
sjá, heldr hitt, at ek væra skiptingr, en ek em þó atgervismaðr,
ok kann ek lækning at gera vel at kvensemi.
Ek heyrða áðan, at þú leitaðir eptir við dóttur
bónda um hjáhvílur." Hann tók nú í lyrg honum ok
lét hann skurka út ok kvað vísu:
"Þat munt finna,
er þú flór mokar,
at þú eigi ert
Án bogsveigir;
þú ert brauðsveigir
heldr en bogsveigir,
ostasveigir
en álmsveigir."
Hann batt hann ok rak af honum hárit ok bar í tjöru
ok mælti, at svá skyldi hverr fljúga sem fjaðraðr væri.
Hann stakk ór honum annat augat, síðan geldi hann
hann. Eptir þat leysti hann hann ok fekk honum tvá
stafi, -- "en ek mun taka við skeyti mínu." Án mælti:
"Þat kalla menn konungs gersimi, ef nokkut er annars
afbragð. En þér er nú brugðit nokkut, ok því sendi
ek þik nú svá búinn Ingjaldi konungi, ok geld ek
honum þik fyrir annan bróður sinn, hvé nær sem fyrir
annan er goldit." Ketill leitar til skipanna ok sagði konungi,
ok báru honum vitni stafir hans, at hann var
stirðr orðinn, en sjón var sögu ríkari um augu hans
ok eistu, at á burt var hvárttveggja. "Afhendr ertu
mér," sagði konungr ok rak hann á burt frá sér.
Nú er at segja frá Án, at hann mælti við bónda:
"Þér tókuð vel við mér, ok skyldir þú eigi illt af mér
hljóta. Skulu vit eyða bæinn ok fara í skóg, því at
konungsmenn munu brátt koma hér," ok svá gerðu
þeir. Án var þessu nærgætr, því at konungr sendi menn
þegar um nóttina, ok brenndu þeir upp bæinn ok fóru
aptr síðan. Konungr mælti við sína menn: "Ef Án hefir
undan komizt, þá legg ek þrjár merkr silfrs til höfuðs
honum, ok geri ek hann útlægan um allan Noreg."
Þetta spyrst nú víða. Konungr kom heim í sitt ríki.
Án var með karli ok húsar upp bæ hans um sumarit.
Án var svá búinn hversdagliga, at hann var í hvítu
pilsi; þat var svá sítt, at þat nam hæl. Þá var hann í
grám pilsungi; hann tók ofan á miðjan kálfann. Þá
var hann í rauðum kyrtli; hann tók ofan á kné. Yzt
var hann í vándum vöruváðarstakki; hann tók ofan á
mitt lær. Hann hafði hatt á höfði ok viðaröxi í hendi.
Maðrinn var furðu stórr ok karlmannligr ok ekki dávænn.
Þat var einn dag, at Án mætti úti Drífu karlsdóttur.
Þrjár konur gengu með henni. Hún var kvenna
vænst ok vel búin. Hún var í rauðum kyrtli ermalöngum
ok ekki niðr víðum, síðum ok miðþröngum. Hún
hafði hlað um enni ok hærð kvenna bezt. Þær hlógu
at honum mjök ok dáruðu klæðabúnað hans. Drífa
mælti þá: "Hvaðan gekktu at nú, ferfaldr?" "Frá smíðum,"
sagði Án. Í því kom bóndi at ok bað þær eigi
skúlka hann. Án kvað þá vísu:
"Meyjar spurðu,
er mik fundu,
hvíthaddaðar:
"Hvaðan komtu, ferfaldr?"
En ek svaraða
silki-Gunni
heldr hæðinni:
"Hvaðan er logn úti?""
"Ekki þykkir mér," sagði Án, "kyrtill þinn fara betr
en stakkr minn, því at hann liggr neðan at bakstakki
þínum." Síðan skildu þau at sinni. En er upp var húsaðr
bærinn, talar bóndi til Áns um haustit, at honum
væri heimilt þar at vera um vetrinn, -- "ok hefir þú
vel til þess unnit." Án kvað þat þiggja mundu. Honum
leizt vel á karlsdóttur, þó at hún hefði kallsat hans
klæðasniðit, ok var hann sér um þat várkunnlátr. En
um várit lýsti hann yfir því, at hann mundi á burtu ok
annat fyrir sik leggja. "En ef svá verðr sem mér er grunr
á, at dóttir þín sé með barni, þá eru þar fáir blóramenn,
ok vil ek ganga við faðerni. Ok ef þat er sveinn,
þá sendið til mín, þá er þér spyrið nokkura mína
staðfestu, ok fylgi hringr þessi til jartegna, en sjá þú
sjálfr fyrir, ef mær er."
Ok síðan ferr hann á burt ok austr á skóg. Þar liggr
úti stígamaðr, er Garan heitir. Ok um daginn, er Án
gengr um skógargötuna, sá hann, at maðr gekk í svig
við hann. Sá hafði svartan skjöld ok hjálm á höfði, en
boga í hendi, örvamæli á bak. Hann sá inn nýkomna
ok skaut þegar í skjöld hans broddör ok vart í gegnum
skjöldinn. Án gerði hæfing eptir ok skaut í gegnum
skjöldinn, ok kom í aflvöðvann á honum, svá at
hann varð sárr. Stígamaðr mælti honum þótti þessi
þörfum harðskeytari ok lagði vápn sín ok hitti þenna
mann ok spurði hann at nafni. Hann kveðst Án heita.
Garan segist heyrt hafa nafn hans, -- "ok ertu víðfrægr."
Án sagði: "Heyrt hefi ek ok þín getit ok jafnan
at illu." Garan sagði: "Fyrir góðu muntu verða af mér.
Vil ek bjóða þér til mín, ok eigum félag saman, ok
munu vit miklu áleiðis koma." Án sagði: "Ærit mun um
þat, ef vit viljum illa gera." Þeir kómu til skála, er
stóð í skóginum, ok var þar hnigin hurð á gátt. Þeir
gengu inn, ok skorti þar eigi fé, vápn eða hlífar. Án
sá þar steina tvá, annan hæra en annan. Án spyrr,
hvat þeir skyldi. Garan sagði: "Þar hefi ek reynt hryggafl
nokkura manna, er mik hafa heimsótt." Án sagði:
"Illmannliga bjóttu við þína gesti, eða hvárr mundi
þér hæfiligri steinninn at láta á hallast?" Hann kveðst
ekki á því ætlun haft hafa, en lét sér þó inn hæra
betr fallinn vera fyrir hæðar sakir. Þá er liðit á dag
mjök. Garan sagði: "Nú skulum vit matbúa, eða hvárt
viltu heldr taka vatn eða gera eld?" Án kvað þat sjálft
á leggjast, at hann gerði eldinn, því at hann kveðst
því vanr verkinu. Ok er hann var lagztr niðr, þá kastaði
hann sverðinu á bak sér, at hann hafði at vápni.
Hann heyrði hvin upp yfir sér, hjó stígamaðrinn til
hans, ok kom á sverðit, ok þat hlífði honum. Þá hljóp
hann upp ok mælti: "Eigi ertu nú trúr, ok vildir þú
nú skjótt skipta félaginu, ok hafða ek þó lítit til saka.
Má vera, at nú gistir þú bóndasteininn há í kveld."
Þar var hörð sókn, ok vildi hvárr firra sik steininum.
Þá bar Garan at steininum. Án sté á rist honum, en
rak hendrnar á bringu honum ok bendi hann um
steininn; gekk þá í sundr hryggrinn í honum. Án gekk
af honum dauðum. Hann hjó af honum höfuðit ok
dró hann út ok stakk nefinu í klof honum, at hann
gengi eigi dauðr. Leið af nóttin. Án var þar um sumarit
ok gerði engum manni mein ok lét ekki sjá sik.
En er haustaði, læsti hann aptr skálanum ok fór í burt
ok vildi aðra vetrvist hafa.
Hann kom aptan dags til ekkju einnar auðigrar, er
Jórunn hét. Hann var þar um nóttina ok duldist. En
er húsfreyja kom í skála, spurði hún gestinn at nafni.
Hann sagði slíkt er honum sýndist. Hún gekk frá ok
sneri aptr ok mælti: "Hví fórtu hingat? Þat er mitt
hugboð, at þú munt vera Án bogsveigir." Hann lét þat
satt. "Hví fórtu hingat?" segir hún, "þér er þetta ekki
traust fyrir konungi." Án kveðst ætla, at eigi mundi
meira við þurfa, -- "mun ek til hætta at vera, ef þér
gefið leyfi til." Hún mælti: "Ekki mun ek spara mat
við þik." Þar var hann um hríð ok var tiltakasamr ok
sá um bú hennar, ok var þat með miklu ráði. Án mælti:
"Hér vilda ek vera í vetr með yðr ok gerast eigi setumaðr
með öllu." Hún kvað honum eigi þar hent, -- "er
konungr er í eptirsjá um þik; vér megum þér lítit."
Hann lézt ætla, at lngjaldr konungr mundi honum ekki
grand gera. "Eigi mun ek mat spara við þik," en lét
hann sjálfan mundu gæta sín. Hann gerðist umsýslumaðr
inn mesti. Síðan tekst tal með þeim. Hann segir,
at honum lýstr því í skap at mæla til ráðahags við hana.
Hún kvað þat mundu gert at frænda ráði ok mjök nær
hennar hugþokka, en enginn latti, ok tókust ráðin. Án
var inn mesti umgangsmaðr ok stórhagr. Hann átti
naust í skógi skammt frá bænum ok smíðaði þar skip.
Jók brátt mikinn framdrátt fjár ok virðingar. Hann
átti fjögur bú stór, ok með honum var þrír tigir vígra
manna á hverju búi. Fylkismenn þeir, er þar váru,
höfðu hann sér at forstjóra. Hann var vinsæll ok stórlyndr.
Ingjaldr konungr spyrr þetta ok leitar eptir honum.
Þórir, bróðir hans, fór opt austr þangat með sættarboðum,
ok var ástúðigt með þeim bræðrum. Þá var
andaðr Björn, faðir þeira, í Hrafnistu, ok varðveitti
búit Gautr, mágr þeira, ok Þórdís, systir þeira. Grímr,
sonr þeira, var mikill, vænn ok sterkr ok kvað engan
af sínum frændum sér jafnskapfelldan sem Án. Hann
fór á fund hans. Án tók vel við honum, ok dvaldist
hann þar lengi. Hann var vinsæll. Þórir bað opt Án,
at hann skyldi vægja til við konung, -- "ok stoðar þér
ekki, bróðir, af því at ek sé gerla hans skaplyndi grimmt
til þín." "Auðna mun ráða með okkr konungi," sagði
Án, "en þú trúir honum til vel. Vilda ek heldr, at þú
varðveittir bú okkur." En þat varð ekki.
Maðr hét Ívarr, upplenzkr at ætt ok ættgöfugr. Hann
kom til hirðar Ingjalds konungs, ok tók hann vel við
honum; ekki var hann þar, þá at Án var með konungi.
Ívarr var gerviligr maðr. Hann lagði hug mikinn á Ásu
ok hafði tilmæli við hana um ráðahag. Konungr tók
því seinliga. Þau töluðu þetta mál með sér. Konungr
mælti þá: "Mjök leitar þú eptir þessu, ok mun ek gera á
kost. Þú skalt fara á fund Áns ok færa mér höfuð hans,
en er þú kemr aptr, áttu þessa ráða ván, er þú beiðist,
því at þá muntu kallaðr mikilmenni ok makligr konungs
mágr." Ívarr kvað eigi auðsóttligt, -- "eða gefr þú,
konungs systir, jáyrði til þessa máls?" Hún svarar: "Ek
ætla vera á valdi bróður míns, ef þú kemr þessu erendi
fram." Við þetta fór hann austr í land ok á fund Áns
ok skorar á hann til vetrvistar. Án spyrr, hverr hann
væri, ok kveðst varla vita kunna, með hverjum hug
hverr væri, en lézt óvanr at synja matar; "ek beiðumst
ok ekki forgiftar, fyrr en ek veit, hversu þegit er eða
veitt er." Ívarr var honum fylgisamr til smíða ok
annars.
Þat var eitt kveld, at þeir gengu heim, at Ívari kom
í hug, hvat hann átti at annast. Hann hljóp þá at Án
ok hjó til hans. Án gekk skjótara en Ívarr hugði ok
var stórfetaðri, ok hjó hann í jörðina ok allt í viðarrætr.
Án fann nú atgöngu hans ok snýr aptr ok sagði, at
honum þótti eigi vel í hald koma vistarlaunin. Án
batt hann með bogastreng ok rak hann heim fyrir sér.
Hann setti Ívar í fjötur um nóttina. En er menn vissu
þetta, báðu þeir drepa hann ok segja hann til þess gert
hafa. Án kvað eigi þat skyldu. "Mun þat þá mælt, at
ek gerumst fjandmaðr konungs, ef menn vita eigi sanna
sögu. Vil ek þing láta stefna fjölmennt ok konungsmaðr
segi sögu sína ok geri fyrir öllum bert þetta vandræði,"
-- ok svá var gert. Kom Án á þingit ok leiðir
Ívar eptir sér. Án mælti: "Seg nú fram allt erendi þitt."
Ívarr gerði svá. Þá mæltu allir, at hann hafi sér dauða
ráðit. Án mælti: "Nei," sagði hann, "þat skal eigi vera.
Ek veit, hvers hann á heim at vitja, sem þér heyrðuð."
Hann lét brjóta fótleggi hans allt til knés ok lét síðan
græða ok snúa fótunum öðruvís en áðr; horfðu þá
tær á bak aptr. Án mælti: "Stattu nú fyrir mér," ok
svá gerir hann. Án mælti: "Nú ertu konungs gersimi,
er þú ert frá því, sem aðrir menn." Síðan snýr hann
andliti hans nokkut ok mælti: "Nú ertu til hvárstveggja
enda afbragð annarra manna, vænn at yfirliti, enda eigi
fættr sem aðrir menn. Hittu nú Ingjald konung, geld
ek þik fyrir annan bróðurinn, enda á hann nú hingat
einkis at vitja." Ívarr hitti konung ok sagði eigi sína
slétta. Konungr mælti: "Þat hefi ek vitat, at menn
hafa drepit niðr menn hverr fyrir öðrum, hitt veit ek
varla, at slíkar meiðslar hafi gervar verit, ok kalla þat
konungs gersimar, ok þykki mér engi gersimi í þér,
ok far til eigna þinna." Konungs systir mælti: "Viltu
nú eigi unna honum ráðahagsins við mik?" Konungr
kvað þat eigi sama, lét Ívar sér ofr framarla treyst hafa,
at hann mundi þessu á leið koma, -- "ok váru því engi
fjartök í höfð við þik." Þórir var þá eigi löngum heima.
Eptir þetta sendi konungr tólf menn til höfuðs Áni
ok mælti svá: "Ek vil senda yðr með þeim hætti á fund
Áns, at þér beiðið hann vetrvistar, en hann er stórlyndr
ok mun spyrja, hví þér farið svá margir saman. En þér
skuluð segja, at þér eigið fé allir saman ok þér trúið
engum til at skipta með yðr nema honum. Ok ef hann
tekr við yðr, dragið undir yðr aðra jafnmarga af mönnum
hans með fégjöfum, ok kalla ek þá sjálfrátt, at
þér látið hann eigi rekast undan." Síðan fóru þeir á
fund Áns, ok fóru svá orð með þeim sem konungr gat
til. Hann tók þó við þeim, ok váru þeir þar fram um
jólin. Eitt kveld mælti Jórunn við Án. "Hvat gestum
hyggr þú þetta vera, er þik hafa heimsótt?" Hann sagði:
"Þat hygg ek, at þeir séu góðir menn, ok til þess ætlum
vér." Hún kveðst eigi þat ætla, at þeir muni dyggvir
menn heita mega, -- "ok gruna ek þat, hvárt þeir hafa
unnit illvirki eða ætla þeir til, því at hvert sinn er þú
gengr frá rúmi þínu, þá sjá þeir eptir þér ok bregða
lit við." Hann kveðst eigi þat ætla. "En ber ek meiri
önn fyrir þér en ek ætlaða," sagði hún, "ek vil þú
gangir frá húsi á morgin, ok ef þeir gera engan grun
á sér, þá mun þetta ekki vera. Seg, at þú skalt heim
í kveld ok at þú vilir einn fara, ok ef þeir gera nokkurn
grun á sér, þá má vita, hverir þeir eru." Án kvað
svá vera skulu. Um morguninn gekk Án frá húsi, ok
er vetrgestir sáu þat, hyggja þeir þá færi á Án ok fóru
heiman í tveim stöðum, sex í hvárum stað, en sex váru
heima af njósnarmönnum ok sex af húskörlum, er fé
tóku til höfuðs Áni. Váru sex af hvárum í fyrirsátrinu.
Þeir settust hjá götu Áns. Jórunn hittir Grím ok sagði, at
henni þótti grunsamlig för þeira, -- "ok far þú á njósn".
Hann kvaðst þess búinn ok fór í skóg með marga menn,
svá at hinir vissu eigi, en sáu þeir hvergi. Leið nú á
kveldit, ok sýndist þeim mest nauðsyn at fara heim
ok gæta tímans, at eigi yrði í ráðit um atförina. Þeir
kómu heim. Án var þá kominn í öndvegi ok ekki
frýnn. Grímr var þá ok heim kominn. Án mælti: "Þat
mun nú hæfa vetrgestum várum at segja erendi sín
ok hvern þeir ætluðu mér dauðann í dag. Ek veit nú
ráð yður, ok fyrir löngu vissa ek svik yður við mik,
en eigi hefi ek dyggt hjónaval." Þeir urðu við at ganga.
Án mælti: "Eigi mun ek drepa hjón mín, ok fari þau
á burt. En konungsmenn gef ek í vald Grími, frænda
mínum, ok hafi hann af þeim gaman í dag." Grímr
kvað slíkt vel mælt. Hann fór til skógar með þá ok
spyrti þá saman alla á einn gálga.
Þetta spyrr Ingjaldr konungr ok líkar mjök illa.
Þórir var þá kominn til hirðarinnar. Hann var hljóðr
ok þótti mjök þrútna málit. Konungr spyrr, hví hann
væri svá hljóðr, -- "vel viljum vér til þín gera sem fyrr".
Þórir sagði: "Ekki frý ek á þat, en varla verðr þat
með hallkvæmd." Konungr spyrr: "Hvat skortir at um
þat, sem faðir minn gerði?" "Ekki leita ek á þetta,"
sagði Þórir "en stærrum gaf faðir þinn mér, sem er
sverð þetta." Konungr sagði: "Er þat gersimi mikil?"
"Sjá þú," sagði Þórir. Konungr tók við ok brá sverðinu
ok mælti: "Ekki er þetta ótigins manns eiga."
Þórir sagði: "Þiggi þér þá, herra." Konungr sagði:
"Eigi vil ek þat; þú skalt eiga ok þér lengst fylgja."
Hann gekk at Þóri í hásætinu ok lagði í gegnum hann
ok lét þar standa sverðit í sárinu. Hann mælti: "Ýmsar
munu vit Án sendast sendingar á milli." Síðan bjó
hann skip, ok váru á sex tigir manna, ok bað þá fara
á fund Áns ok leggja í lægi hans ok teygja hann á
skip, -- "ok segið, at þar sé kominn Þórir, bróðir hans,
ok vili leita um sættir. En ef hann kemr í greipr yðr,
þá drepið hann, ok er þá goldit nokkut fyrir mína
bræðr, ef þessir koma fyrir þá. Komið snemma dags
til Áns." Þetta verk mæltist mjök illa fyrir, ok var
hann nú kallaðr Ingjaldr inn illi af hverjum manni.
Síðan fóru þeir veg sinn. En áðr um nóttina en þeir
kómu við land, þá dreymdi Án ok sagði Jórunni:
"Mér þótti Þórir hér kominn daprligr mjök, en ávallt
hefir hann komit, er mik hefir dreymt hann. En eigi
vilda ek, at þeir færi erendislausir, er hann færa hingat
með slíku mótí er mér segir hugr um, því at hann
sýndist mér allr blóðugr, ok stóð sverð í gegnum
hann." Hún kvað svá vera mega, at skýrir væri draumar
hans. Án spratt upp ok sagði, at menn mundu koma.
Hann lét búa fjögur skip, ok váru tvau við útey, en
önnur tvau í leynivági hjá læginu fyrir bænum. Án
sendi menn í byggðina eptir mönnum at drekka fagnaðaröl
á mót Þóri, ef hann kemr glaðr ok heill, elligar
reyna vápn sín. Án var á bænum, en menn hans á
skipum, ok beið hann búinn þess, er at höndum kæmi.
Eptir þat sjá þeiri at skip renndi á lægit fyrir bæinn
ok rauðir skildir á. Skipamenn sendu Án orð, at hann
kæmi ofan ok fyndi Þóri, bróður sinn, er þar var kominn
at leita um sættir. Án mælti: "Opt hefir hann ekki
þann mun metit at ganga heim, ok lætr hann nú lítit
á skorta." Þeir kváðu honum svefnhöfugt. Án kveðst
ganga mundu ofan at skipi, en eigi lengra. Þeir treystust
eigi at ganga at honum ok skutu Þóri af skipi upp
ok báðu Án taka við vinsending Ingjalds konungs.
Án tók Þóri upp ok mælti: "Goldit hefir þú grunnýðgi
þinnar, er þú trúðir konungi vel, en annat mun
nú skyldara en at ávíta þik." Hann skaut honum í
hellisskúta, en hljóp út á skipit ok brá upp rauðum
skildi. Hann leggr nú at þeim, ok börðust þeir, ok
fellu mjök menn Ingjalds konungs. Einn maðr barðist
á knjánum. Grímr sótti at honum, en sá maðr hjó
til hans á knésbótina ok af kálfann með hælbeininu
ok lét hann mundu stirðfættan, áðr en grætt væri.
Þeir drápu hvert manns barn. Án lét haug gera ok
skip í setja ok Þóri í lypting, en konungsmenn á hvárttveggja
borð, til þess at þat sýndist í því, at honum
skyldu allir þjóna. Grímr var græddr. Konungr spyrr
nú þessi tíðendi ok þótti enn eigi mjök aukizt hafa
sinn sómi eða sæmd.
Þat var einn morgin, at Án var heima á bæ sínum,
at hann mælti: "Þat hygg ek," sagði hann, "at menn
sé í skóginum mjök margir, ok má vera, at komi at
því, sem mælt er, at mikit er konungs ríkit ok mikil er
konungs gifta." Án vekr nú upp húskarla sína ok mælti:
"Opt finnst þat á, at ek er vel kvángaðr. Jórunn hefir
opt varat mik við, at ek skylda eigi sitja hér við mótþykki
konungs, en ek vilda láta drífa um stafn, sem
verða mætti." Síðan tók hann ás einn ok hjó í sundr
ok telgir handarhald á báðum hlutunum. Án sagði:
"Þá er vér komum út, mun hringr sleginn um oss,
en mér þykkir illt at flýja. En vit Grímr munum eigi
vápnum við koma," ok bað hann taka annan trélurkinn,
ok svá gerðu þeir. Þeir sneru nú til sjóvar. Þá
var konungr þar kominn með mikinn mannfjölda.
Þeir Án ruddu götu fyrir sér ok lömdu á tvær hendr.
Þótti konungs mönnum þar eigi gott at búa undir,
en húskarlar sóttu þar eptir, ok váru margir drepnir,
en konur kómust á náðir Jórunnar. Þeir Án ok Grímr
kómust á eina róðrarskútu ok sáu konungsflotann umhverfis
sik, en út miðsyndis var ein njósnarskúta. Án
sagði, at honum þætti vel, at þeir gerði þeim nokkurn
öfundarkrók, -- "sem oss eru settir til meins". Án
skaut einum fork, er járni var búinn, undir rangbyrðit
á skútunni, ok gerðist þat skipti á, at sjór kolblár
kom í staðinn, ok kölluðu menn á konungs skipin,
at þeir hjálpi þeim. Án sótti undan út á millum þeira.
Án sagði, at meiri mundi róðr Gríms, ef báðir fætr
hans væri jafnir. Hann kvað einkis skyldu í sakna.
Án fann eigi fyrr en hlummarnir á árunum skullu
millum herða honum, en Grímr var sprunginn af róðrinum.
Án sté nú fyrir borð ok vildi þat sízt, at konungs
menn hefði hendr at honum. Þeir sáu, at maðrinn
var fyrir borð stiginn, en annarr lá dauðr í austrinum.
Þeir segja konungi þetta. Hann sagði: "Þess var ván,
at Án fyrirmyndi oss at hafa hendr at honum, en þó
skal honum fyrir allt eitt koma, ok setjum vörðu allt
með sjónum, at hann komist eigi á land."
Þetta kom Án í hug ok snýr þvers til eyjar einnar,
er lá utan fyrir, ok komst þar upp ok var þá allmáttfarinn.
Erpr hét sá, er þar bjó, ok kona hans. Ekki
var þar fleira manna. Erpr kannar fjörur ok fór með
eyk ok sá, at maðr lá mikill á ströndinni. Bóndi ætlaði
hann dauðan ok gekk illa at honum. Án bað hann
fara djarfliga. Erpr sagði: "Þú munt hafa hægri sæng
haft heima hjá Jórunni." Hann ekr honum nú heim,
ok skögðu fætrnir út af vagninum. Kerling bað hann
eigi dauðum manni heim aka. Erpr kvað önnur efni í
vera ok sagði henni. Hún mælti, at þat mundi gott til
fjár, ef við góðan dreng ætti um. Án hresstist þar nú
mjök. lngjaldr konungr hugði Án dauðan, ok fór hann
heim. Án var með karli, ok er hann var heill, flytr
Erpr hann til lands. Án kvað þeim vel farit hafa ok
gaf kerlingu gull, en Erpi eyna ok lét þó meira skyldu
verðkaup þeira í tómi. Síðan kom Án heim. Jórunn
hafði nokkut snúit áleiðis á meðan, ok skorti þó mikit
á, at risna mætti haldast. Menn fögnuðu vel Án, en
hann svarar húsfreyju: "Ekki höfum vér jafnir verit
um fjárhagina hingat til við þik." Hún kvaðst ekki
at því telja, ef hann heldist við. Honum kom nú í
hug, at eigi mundi óráðligt at vitja fjárins í skála
Garans, því at honum þótti nú nauðsyn til bera. Hann
lét þat nú heim færa ok sagði Jórunni: "Hér máttu
líta á mína eigu," ok segir allan tilburðinn. Þótti hann
þá eigi félauss, sem menn ætluðu. Kom nú í samt lag
um fé þeira sem áðr eða meira.
Án setr nú njósnir alla vega frá sér. Ingjaldr konungr
frétti þetta, ok hafði hann gæzlur á sér ok svaf
í skála hjá hirð sinni. Án fylgdi smíðum sínum sem
fyrr. Ok eitt kveld, sem hann gekk frá smíðinni, sá
hann í ey einni eld brenna. Honum kom í hug, at
konungr mundi enn vitja eða snöttungar mundu leggjast
á fé hans. Hann forvitnast um ok fór til sjóvar
einn saman ok tók sér bát ok rær til eyjarinnar. Hann
sá þar mann sitja við eldstó, ungligan ok mikinn. Sá
var í skyrtu ok línbrók. Hann mataðist. Silfrdiskr stóð
fyrir honum. Hann hafði kníf tannskeptan ok stakk
upp ór katlinum ok át af slíkt er honum sýndist, en
kastar aptr í, er kólnaði, en tók þá annat upp. Án
þótti hann eigi varliga búa um sik. Hann skaut til
hans, ok kom í stykkit, er hann vó upp ór katlinum,
ok datt þat í ösku niðr. Hann leggr skeytit niðr hjá
sér ok mataðist sem áðr. Án skaut ör annarri, ok kom
hún í diskinn fyrir hann, ok fell hann í tvá hluti. Þessi
sat ok gaf engan gaum at þessu. Þá skaut Án inni
þriðju, ok kom sú í knífskeptit, er aptr stóð ór hendi
honum, ok fló heptit í tvá hluti. Þá mælti sjá inn ungi
maðr: "Þessi maðr gerði mér mein, en sér lítit gagn,
er hann spillti knífi mínum." Hann þreif upp boga
sinn, en Án kom í hug, at eigi var víst, hvar óskytin
ör geigaði. Hann gekk öðrum megin eikarinnar ok lét
hana á millum þeira. Sjá inn ungi maðr skaut inni
fyrstu ör, svá at Án hugði, at koma mundi á hann
miðjan, ef hann hefði beðit; önnur þótti honum sem
komit mundi hafa fyrir bringspalir honum, en in
þriðja í augat, ok stóðu svá allar til í eikinni, þar sem
Án hafði staðit. Þá mælti sá inn ungi maðr: "Hitt er
þeim ráð, er skaut at mér, at sýna sik nú, ok hittumst
við, ef hann á við mik sakir." Síðan gekk Án fram,
ok tóku til at glíma, ok var þeira atgangr mjök sterkligr.
Án mæddist skjótara, því at hinn var stinnleggjaðr
ok sterkr. Án bað þá hvílast, en inn ungi maðr lézt
búinn til hvárstveggja, ok þó réð Án. Hann spyrr:
"Hvert er nafn þitt?" Hann kvaðst Þórir heita, en sagði
föður sinn heita Án, -- "eða hverr ertu?" "Ek heiti Án,"
sagði hann. Ungi maðr sagði: "Þat mun satt vera, at
margs góðs muntu án vera, ok ertu nú án sauðarins
þess, er ek tók." Án sagði: "Hirðum ekki um heiptarmál,
ok er þetta lítils vert, eða hverjar hefir þú
jartegnir, ef þú finnr föður þinn?" "Ek ætla finnast
muni sönn merki sögu minnar, en þó em ek eigi skyldr
þér at sýna," sagði Þórir. Án lét þat betr sama at sýna,
hvat til marks væri um faðerni hans. Þórir sýnir honum
hringinn. Án sagði: "Sönn eru þessi merki, at
föður þinn hefir hér fyrir hitt, ok förum heim ok vitjum
betra herbergis."
Þeir gera nú svá ok koma heim, ok sátu menn hans
ok biðu eptir honum með ugg ok ótta, því at þeir vissu
eigi, hvat af honum var orðit. Án settist í öndvegi ok
Þórir hjá honum. Jórunn spyrr, hverr sjá maðr væri
inn ungi. Án bað hann sjálfan segja til nafns síns.
Hann sagði: "Þórir heiti ek, ok em ek sonr Áns." Hún
mælti: "Kemr at því, sem mælt er, at hverr er auðgari
en þykkist. Ekki sagðir þú mér, at þú ættir þenna
son, en þó hygg ek ekki aukasmíði vera munu at honum,
ok togið af honum, eða hversu gamall ertu?"
"Átján vetra," sagði Þórir. Hún sagði: "Þat ætla ek,
at ek muna kalla þik hálegg, því at ek hefi engum
sét hæra til knés." Hann sagði: "Þetta nafn líkar mér,
ok muntu gefa mér nokkut í nafnfesti, at menn kalli
mik svá." Hún sagði þat skyldu satt ok gaf honum gull
mikit. Án spyrr Þóri at um uppfæði hans með karli.
Hann kvað þat orð á hafa verit, at þar fæddist upp dóttir,
"því at Ingjaldr konungr vildi drepa mik, ok flýði ek
því norðan, sem verða mátti." Þar var Þórir um vetrinn.
Án mælti eitt sinn: "Eigi nenni ek at fæða þik upp
sitjanda lengr, ef þú leggr ekki fram." Hann kveðst
eigi til hafa í fémunum nema hringinn. Án kvað sér
betra þykkja at hafa sendiför nokkura, -- "sýnist mér
sem þú værir skyldr til at hefna nafns þíns á Ingjaldi
konungi. Ætla ek, at þér verði auðit helzt af várri
ætt, því at þat er reynt, at vit konungr leggjumst aldri
hendr á. Ok ekki þarftu hingat at vitja, nema hefndin
komi fram, hvárt sem þú átt skylt við mik eða eigi.
Sverðit Þegn skaltu eiga, ok ef þú kemr þessu verki
fram, þá er þar systir konungs. Haf þú hana með þér
ok gjalt henni son fyrir bróður." Þórir kvað þetta gera
mundu ok helt með skip albúit í hernað, en at hausti
hafði hann fimm skip vel skipuð. Hann var yfrit djarfr
maðr ok sterkr ok inn mesti hervíkingr. Hann kom
á bæ Ingjalds konungs á náttarþeli ok bar eld at skálanum.
Vöknuðu menn við reykinn. Ingjaldr konungr
spyrr, hverr fyrir eldinum réði. Hann kvað Þóri hálegg
þar vera. Konungr segir: "Vera má, at þessi gneisti
hafi flogit af Drífu karls dóttur, því at þar hefir mér
lengi grunr á verit, ok má vera, at oss verði fullelda
um þat lýkr." Þórir kveðst á þat viljaðr, at sjatnaði
illvirki hans. Ingjaldr konungr lét þá brjóta upp stokkana
ok bera á skálahurðina ok kvað eigi vilja inni
brenna. Þá hlupu menn út. Þórir var nær staddr, þá
er konungr kom út, ok hjó hann banahögg. Hann tók
burt Ásu ok hafði með sér ok mikit fé ok sendi hvárttveggja
föður sínum. Hann tók vel við Ásu, en Þórir
leggst í hernað ok vann mörg framaverk. Hann var
ágætr maðr ok þótti líkr föður sínum. Þórir kom með
þat til Áns, at hann var orðinn stórauðigr, ok fekk þar
góðar viðtökur. Hann var þar um vetrinn.
En at vári sagði hann Án, at hann vill á burt
ráðast -- "ok gef ek þér upp eignir allar, en þú girnst
eigi eignir þær, sem Ingjaldr konungr hefir átt, því
at skammt mun at bíða, at eytt mun fylkiskonungum.
Ok er betra at gæta sinnar sæmdar en at setjast í hæra
stað ok þaðan minnkast. En ek mun fara norðr í Hrafnistu
til eigna minna. Erp skaltu annast ok fóstra þinn
ok móður." Síðan fór Án norðr, en Þórir varð gildr
maðr. Án kom norðr í eyna, ok átti hann þar dóttur,
þá er Mjöll hét, móður Þorsteins, Ketils sonar raums,
föður Ingimundar ins gamla í Vatnsdal. Án átti opt at
berja um þær skinnkyrtlur norðr þar, ok þótti hann
inn mesti maðr fyrir sér. Sonr Þóris var Ögmundr
akraspillir, faðir Sigurðar bjóðaskalla, ágæts manns í
Noregi. Ok lýkr hér við sögu Áns bogsveigis.