Gríms saga Loðinkinna.

I. KAPÍTULI.

Svá er sagt af Grími loðinkinna, at hann var bæði mikill ok sterkr ok inn mesti garpr. Því var hann loðinkinni kallaðr, at kinn hans önnur var vaxin með dökkt hár, ok með því var hann alinn. Ekki beit þar járn á. Grímr tók við búi í Hrafnistu eftir Ketil hæng, föður sinn. Hann gerðist ríkr at fé. Hann réð ok náliga einn öllu um allt Hálogaland.
Haraldr hét einn hersir ríkr ok ágætr í Vík austr. Hann átti Geirhildi, dóttur Sölga konungs, Hrólfssonar konungs ór Bergi af Upplöndum. Dóttir þeirra hét Lofthæna. Hon var kvenna fríðust ok velmennt. Þangat fór Grímr loðinkinni á skútu við átjánda mann ok bað Lofthænu sér til handa. Var þat at ráðum ráðit, ok skyldi hann sækja brullaupit um haustit. En sjau nóttum fyrr hvarf Lofthæna burt, ok vissi engi, hvat af henni varð. En er hann kom til brullaupsins, saknar hann vinar í stað, er brúðurin var í burtu, ok þóttist hann þó vita, að faðir hennar olli þar engu um. Þar sat hann þrjár nætr, ok drukku þeirr ok þó með lítilli kæti. Síðan fór hann heim í Hrafnistu.

Þat hafði borit til fimm árum fyrr, at kona Haralds hersis hafði andast en hann fékk ári síðarr norðan af Finnmörk Grímhildar Jösursdóttur ok hafði hana heim til sín. Skjótt þótti hon þar öllu spilla. Illa var hon til Lofthænu, stjúpdóttur sinnar, sem síðarr barr raun á. Grímr undi lítt við hag sinn, er hann spurði ekki til Lofthænu, festarkonu sinnar.

Þat barr þá til sem oftar, at hallæri mikit kom á Hálogaland. Grímr loðinkinni bjóst þá heiman ok fór á ferju sinni við þriðja mann. Hann hélt norðr fyrir Finnmörk ok svá austr til Gandvíkr. Ok er hann kom í víkina, sá hann, at þar var nógr veiðifangi. Setti hann þar upp skip sitt ok gekk síðan til skála og kveikti upp eld fyri sér.

En er þeir voru í svefn komnir um nóttina, vöknuðu þeir við þat, at kominn var stormr með svartahríð. Svá mikil grimd fylgdi veðri þessu, at allt sýldi, bæði úti ok inni. Um morguninn, er þeir voru klæddir, gengu þeir út ok til sjávar. Sáu þeir þá, at á burtu var allr veiðifangi, svá at hvergi sá staði. Þóttust þeir nú ekki vel staddir, en ekki gaf á burtu. Gengu þeir nú heim til skála ok voru þar um daginn.

Um nóttina vaknar Grímr við þat, at hlegit var úti hjá skálanum. Hann spratt þá upp skjótt ok tók öxi sína ok gekk út. Hann hafði ok með sér sem ávallt endrarnær örvarnar Gusisnauta, er Ketill hængr, faðir hans, hafði gefit honum. En er hann kom út, sá hann tvær tröllkonur við skip niðri, ok tók í sinn stafninn hvor þeira ok ætluðu að hrista í sundr skipit. Grímr mælti ok kvað vísu:

"Hvat heita þær

hrauns íbór,

er skaða vilja.

skipi mínu?

Ykkr hefik

einar sénar

ámátligastar

at yfirlitum."

Sú kvað vísu, er nær honum stóð:

"Feima ek heiti,

fædd var ek norðarla,

Hrímnis dóttir

ór háfjalli.

Hér er systir mín,

hálfu fremri,

Kleima at nafni,

komin til sjóvar."

Grímr kvað:

"Þrífist hvergi

Þjaza dóttir,

brúðir vestar.

Brátt skal ek reiðast.

Ykkr skal ek rétt,

áðr röðull skíni,

vörgum senda

víst til bráðar."

Kleima kvað:

"Þat var fyrri,

at faðir okkarr

burtu seiddi

báru hjarðir.

Skuluð aldrigi,

nema sköp ráði,

heilir heðan

heim of komast."

Grímr kvað:

"Skal ek ykkr báðum

skjótla heita

oddi ok eggju

í upphafi.

Munu þá reyna

Hrímnis mellur,

hvárt at betr dugir

broddr eða krumma."

Grímr tók þá eina af Gusisnautum ok skaut þá, er firr honum stóð, svá hon fékk þegar bana. Feima mælti: "Illa fór nú, Kleima systir." Hon veðr þá upp at Grími. Hann höggr þá til hennar með öxinni, ok kom á herðarblaðit. Hon kvað við hátt ok hljóp inn með fjörum. Grími varð laus öxin við höggit, ok stóð hon föst í sárinu. Grímr hljóp eftir, ok barr hvorki með þeim sundr né saman, ok allt þar til at þau komu at björgum stórum. Þar sá hann framan í björgunum helli mikinn. Þar var einstigi upp at ganga, ok hljóp hon þar upp sem sléttan völl. Ok í því er hon hóf sik til hlaups upp í björgin, hraut öxin ór sárinu. Grímr tók hana þegar upp, ok varð hann at krækja öxinni í annat sporit, er hann stóð í öðru, ok las sik svá eftir skaptinu, ok svá komst hann upp í hellinn. Þar sá hann brenna bjartan eld, ok sátu tvö tröll við eldinn. Þat var karl ok kelling. Þau spyrndust í iljar. Þau voru í stuttum ok skörpum skinnstökkum bæði. Gerla sá hann, hversu þau voru í sköpun bæði í millum fótanna. Hann hét Hrímnir, en hon Hyrja. En er Feima kom inn í hellinn, heilsuðu þau henni ok spurðu, hvar Kleima, systir hennar, væri. Hon svarar: "Gettu þessna, hon liggr dauð út með fjörum, en ek særð banasári. En þið liggið inni ok fletist hér við eld." Jötunninn mælti: "Þetta hefir verit lítit fremdarverk, at drepa ykkr, aðra sex vetra, en hina sjau, eðr hverr hefir gert þetta?" Feima svarar: "Þetta hefir gert illmennið Grímr loðinkinni. Eru þeir feðgar meir lagðir til þess en aðrir menn at drepa niðr tröll ok bergbúa. En þó hann hafi nú þetta gert, þá mun hann þó aldrei ná Lofthænu, konu sinni. Ok er það nú gaman, svá skammt sem nú er á millum þeirra." Hrímnir mælti þá: "Því veldur Grímhildr, systir mín, ok er henni flest til mennta gefit." Þá mæddi Feimu blóðrás, ok féll hon dauð niðr. Í því gekk Grímr inn í hellinn ok hjó til Hrímnis karls svá hart, at af tók höfuðit. Þá spratt Hyrja kerling upp ok rann á hann, ok tóku þau at glíma, ok var þeirra atgangr bæði harðr ok langr, því at hon var it mesta tröll, en Grímr var rammr at afli. En þó lauk svá, at hann brá henni á loftmjöðm, svá at hon féll. Hjó hann þá af henni höfuðit ok gekk af henni dauðri, fór síðan til skála síns.

II. KAPÍTULI.

Annan dag eftir var veðr gott. Gengu þeir þá um fjörur ok sáu, hvar rekin var reyðr mikil. Gengu þeir þangat ok tóku til hvalskurðar. Litlu síðarr sá Grímr, hvar tólf menn gengu. Þá barr brátt at. Grímr heilsar þeim ok spyrr at nafni. Sá kveðst heita Hreiðarr inn hvatvísi, er fyri þeim var, ok spurði, hví Grímr vildi ræna hann eigu sinni. Grímr kveðst fyrr hafa fundi hvalinn. "Veiztu eigi," sagði Hreiðarr, "at ek á hér reka alla?" - "Eigi veit ek þat," sagði Grímr, "en hversu sem er, þá höfum at helmingi." - "Eigi vil ek þat," sagði Hreiðarr. "Þér skuluð gera annathvort, ganga frá hvalnum ella munu vér berjast." - "Fyrr gerum vér þat," sagði Grímr, "en missa allan hvalinn," Fóru síðan til ok börðust, ok gerðist þar in harðasta sókn. Hreiðarr ok hans menn voru bæði stórhöggvir ok vopnfimir, ok innan lítils tíma féllu báðir menn Gríms. Var þá bardagi inn harðasti, en þó lauk svá, at Hreiðarr féll ok allir menn hans. Grímr féll ok bæði af sárum ok mæði. Lá hann þar nú í valnum í fjörunni ok ætlaði sér ekki nema dauða. En er hann hafði eigi lengi legit, sá hann, hvar kona gekk, ef svá skyldi kalla. Hon var eigi hærri en sjö vetra gamlar stúlkur, en svá digur, að Grímr hugði, at hann mundi eigi geta feðmt um hana. Hon var langleit ok harðleit, bjúgnefjuð ok baröxluð, svartleit ok svipilkinnuð, fúlleit ok framsnoðin. Svört var hon bæði á hár ok á hörund. Hon var í skörpum skinnstakki. Hann tók eigi lengra en á þjóhnappa henni á bakit. Harðla ókyssilig þótti honum hon vera, því at hordingullinn hékk ofan fyrir hváptana á henni. Hon gengr þangat at, sem Grímr lá, ok mælti: "Lágt fara nú höfðingjarnir Háleygjanna, eða viltu, Grímr, þiggja líf af mér?" Grímr svarar: "Varla kann ek þat, svá ámátleg sem þú ert, eða hvert er nafn þitt?" Hon svarar: "Ek heiti Geirríðr Gandvíkrekkja. Máttu þat ætla, at ek er hér nokkurs ráðandi um víkina, ok ger þik greiðan í öðruhvoru." Grímr svarar: "Þat er fornt orð, at frekr er hver til fjörsins, ok mun ek þat kjósa at þiggja líf af þér." Hon greip hann þá upp undir skinnstakkinn ok hljóp með hann sem eitt lébarn ok svá hart, at hann var vinds fullr. Hon létti eigi fyrri en þau komu at helli einum stórum, ok er hon lét hann niðr, sýndist Grími hon slíkt at ámátlegri en fyrr. "Nú ertu hér kominn," sagði hon, "ok vil ek, at þú launir mér, at ek barg þér ok barr hingat, ok kyssir mik nú." "Þat má ek enganveg gera," sagði Grímr, "svá fjandlega sem mér líst nú á þik." "Þá mun ek enga þjónustu þér veita," sagði Geirríðr, "ok sé ek, at þá ertu skjótt sem dauðr." "Það mun þá þó vera verða," sagði Grímr, "þó at mér sé þat mjök í móti skapi." Hann gekk þá at henni ok kyssti hana. Eigi þótti honum hon svá ill viðkomu sem hon var hrímugleg at sjá. Þá var komit at kveldi. Bjó Geirríðr þá sæng ok spurði, hvort Grímr vill liggja einn saman eða hjá sér. Grímr kvaðst heldur vilja liggja einn saman. Hon kveðst þá enga stund vilja á leggja at græða hann. Grímr sá, at þat mátti honum eigi nægja, ok kveðst þá heldr mundu hjá henni liggja, ef sá væri á baugi. Gerði hann þá svá. Batt hon áðr öll sár hans, ok þóttist hann hvorki kenna sviða né sárinda. Þat þótti honum undarlegast, hversu mjúkfingruð hon var, svá ljótar hendr sem honum sýndist hon hafa, því at honum þótti þær gammsklóm líkari en mannshöndum. En þegar er þau komu í sæng, sofnaði Grímr. En er hann vaknar, sá hann konu svá fagra liggja í sænginni hjá sér, at slíka þóttist hann varla séð hafa. Hann undraðist, hversu lík hon mátti vera sköpuð Lofthænu, festarkonu hans. Niðri fyrir stokkinum sá hann, hvar lá sá hinn illilegi tröllkonuhamr, er Geirríðr Gandvíkurekkja hafði haft. Raunmáttlítil var þá þessi kona. Hann stóð upp skjótt ok dró haminn fram í eldinn ok brenndi upp at kolum. Síðan fór hann til ok dreypti á konuna, þar til at hon raknaði við ok mælti: "Nú hefir hvorttveggja okkar vel: Ek gaf þér líf fyrir öndverðu, en þú komst mér ór ánauðum." - "Hversu komstu hér, eða með hverju móti er um hag þinn?" sagði Grímr. Hon svarar: "Litlu síðar en þú varst farinn ór Vík austan frá Haraldi, föður mínum, mætti Grímhildr, stjúpmóðir mín, mér, svá talandi: "Nú skal ek þat launa þér, Lofthæna, at þú hefir sýnt mér þrjósku ok þverúð, síðan er ek kom í ríkit. Læt ek þat verða um mælt, at þú verðir at inni ljótustu tröllkonu ok hverfir norðr til Gandvíkr ok byggir þar afhelli ok sitir þar í stóðrenni við Hrímni, bróður minn, ok eigist þið við bæði margt ok illt, ok hafi það verr, sem verr herðir sik. Þú skalt ok vera hvimleið öllum, bæði tröllum ok mönnum. Þú skalt ok," sagði hon, "í þessari ánauð vera alla þína ævi ok aldrei ór komast, nema nokkr mennskr maðr játi þér þeim þrem hlutum, sem þú beiðir, sem ek veit, at enginn mun vera. Sá er inn fyrsti at þiggja at þér líf, sá annarr at kyssa þik, ok sá er inn þriði at byggja eina sæng ok þú, sem öllum mun first um fara."Nú hefir þú þessa hluti alla við mik gerva, enda var þér ok skyldast. Nú vil ek, at þú færir mik í Vík austr til föður míns ok drekkir til mín brullaup eftir því, sem ælað var." Síðan fóru þau heim til skála Gríms, ok var þá nógr veiðifangi. Lá þá hvalr í hverri vík. Hlóð hann nú ferju sína, ok er hann var búinn, hélt hann frá landi, ok voru þau tvö á skipi, Grímr og Lofthæna. Tók hann þá til listar þeirrar, er haft hafði Ketill hængr, faðir hans, ok aðrir Hrafnistumenn, at hann dró upp segl í logni, ok rann þegar byrr á. Sigldi hann þá heim í Hrafnistu, ok þóttust menn hann hafa heimtan ór helju.

III. KAPÍTULI.

Litlu síðarr kom Grímr í Vík austr, ok fór Lofthæna með honum. Grímhildr réð þá nálega öllu ein austr þar. En þegar Grímr kom, lét hann Grímhildi verða tekna ok færðan belg á höfuð henni ok barða grjóti í hel, því at hann hafði áðr sagt Haraldi hersi, hversu farit hefði. Gerði hann þá brullaup til Lofthænu ok fór heim síðan í Hrafnistu. En Haraldr hersir kvæntist í þriðja sinn ok fékk Þórgunnar Þorradóttur.

Eigi höfðu þau Grímr ok Lofthæna lengi ásamt verit, áðr þau áttu dóttur þá, er Brynhildr hét. Hon óx upp í Hrafnistu ok var in fegrsta mær. Unni Grímr henni ok mikit. En er hon var tólf ára gömul, bað hennar sá maðr, er Sörkvir hét ok var Svaðason, Rauðfeldssonar, Bárðarsonar, Þorkelssonar bundinfóta. Hon vildi ekki ganga með honum, ok fyri þat skorar Sörkvir Grím á hólm. Grímr játar því. Sörkvir var sýgnskr at móðurætt, ok þar átti hann búum at stýra. Á hálfsmánaðar fresti átti hólmgangan at vera.

Ásmundr hefir hersir heitit í Noregi. Hann réð fyri þeim bæ, er á Berurjóðri heitir. Hann var kvongaður maðr ok átti þann son, er Ingjaldr hét. Hann var inn fræknasti maðr ok var löngum með Grími loðinkinna, ok var með þeim vinátta mikil, en þó var Ingjaldr þeirra eldri, en miklu sterkari var Grímr. Ingjaldr fékk þeirrar konu, er Dagný hét, dóttur Ásmundar, er við Gnoð var kendr, en systur Óláfs liðsmannakonungs. Við henni átti hann þann son, er Ásmundr hét, er síðan var fóstbróðir Odds hins víðförla, er var með Sigurði hring á Brávelli, er öðru nafni hét Örvar-Oddr.

Í nefndan tíma kom Sörkvir til hólmsins við tólfta mann. Þat voru allt berserkir. Þar var Grímr þá ok kominn ok Ingjaldr með honum ok margir háleyskir bændr. Gengu þeir á hólm, ok átti Grímr fyrr at höggva. Hann hafði sverðit Dragvendil, er faðir hans hafði átt. Sá hét Þröstr, er skildi hélt fyrir Sörkvi. Grímr hjó svá mikit hit fyrsta högg, at hann klauf skjöldinn at endilöngu, en blóðrefillinn nam vinstri öxl á Þresti ok sneiddi svá um þvert manninn í sundr fyrir ofan mjöðmina ina hægri, ok hljóp svá sverðit á lærit Sörkvi, at tók undan honum báða fæturna annann fyrir ofan kné, en annann fyri neðan, ok féll hann dauðr niðr. Þeir Ingjaldr snúa nú at þeim tíu, sem eftir voru, ok léttu eigi, fyrr en þeir voru allir drepnir. Þá kvað Grímr vísu:

"Hér höfum fellt

til foldar

tírarlausa

tólf berserki.

Þó var Sörkvir

þróttrammastr

þeira seggja,

en Þröstr annarr."

Ok enn kvað hann:

"Fyrst mun ek líkja

eptir feðr mínum:

skal-at mín dóttir,

nema skör höggum,

nauðig gefin

neinum manni,

guðvefs þella,

meðan Grímr lifir."

Fór Grímr nú heim eftir hólmgönguna, en Ingjaldr til Berurjóðrs. Litlu seinna andaðist faðir hans, ok tók hann þá við öllum eignum ok görðist gildr bóndi ok inn mesti búrisnumaðr.

IV. KAPÍTULI.

Nokkrum vetrum fyrr hafði andast Böðmóðr Framarsson ok átti eina dóttur við Hrafnhildi, konu sinni, er Þórný hét. Hennar sonur var Þorbjörn tálkni, faðir Ketils breiðs, föður Þórnýjar, er átti Hergils hnapprass. Hrafnhildr fór þá heim í Hrafnistu til Gríms, bróður síns.

Þorkell er nefndr ágætur maðr. Hann var jarl yfir Naumdælafylki. Hann fór til Hrafnistu ok bað Hrafnhildar. Hon var honum gift. Þeirra sonur var Ketill hængr, er inni brenndi Hárek ok Hrærek, Hildiríðar sonu, fyri þat, at þeir rægðu Þórólf, frænda hans. Eftir þat fór Ketill til Íslands ok nam þar land milli Þjórsár ok Markarfljóts ok bjó at Hofi. Sonr hans var Hrafn, inn fyrsti lögmaðr á Íslandi. Annarr sonr hans var Helgi, faðir Helgu, er átti Oddbjörn askasmiðr. Inn þriði var Stórólfr, faðir Orms ins sterka ok Hrafnhildar, er átti Gunnarr Baugsson. Þeirra sonur var Hámundr, faðir Gunnars á Hlíðarenda, en dóttir Arngunnr, er átti Hróarr Tungugoði. Þeirra sonur var Hámundr hinn halti.

Veðrormr, sonr Vémundar ins gamla, var hersir ríkr. Hann bað Brynhildar, dóttur Gríms loðinkinna. Hon gekk með honum. Þeirra sonr var Vémundr, faðir Veðrorms, er stökk fyrir Haraldi konungi austr á Jamtaland, ok ruddu þar mörk til byggðar. Hans sonr var Hólmfastr, en systir Veðrorms hét Brynhildr; hennar sonr Grímr, er hét eftir Grími loðinkinna.

Þeir frændr, Grímr ok Hólmfastr, fóru í vesturvíking ok drápu í Suðureyjum Ásbjörn jarl skerjablesa, en tóku þar at herfangi Ólöfu, konu hans, ok Arneiði, dóttur hans, ok hlaut Hólmfastr hana ok seldi Veðrormi, frænda sínum, ok var hon þar ambátt, til þess at Ketill þrymr fékk hennar ok hafði hana út til Íslands. Við hana eru kenndir Arneiðarstaðir í Austfjörðum. Grímr fekk Ólafar, dóttur Þórðar vagalda, er jarl hafði átta.

Grímr fór til Íslands ok nam Grímsnes allt upp til Svínavatns ok bjó í Öndverðunesi fjóra vetr, en síðan at Bórfelli. Hans sonr var Þorgils, er átti Helgu, dóttur Gests Oddleifssonar. Þeirra synir voru þeir Þórarinn at Bórfelli ok Jörundr á Miðengi. Grímr féll á hólmi undir Hallkelshólum fyrir Hallkatli, bróður Ketilbjarnar að Mosfelli.

Grímr loðinkinni sat í Hrafnistu, sem fyrr segir. Hann átti son við konu síðarla, er Oddr hét. Hann var fóstraðr hjá Ingjaldi á Berurjóðri. Hann var síðan kallaðr ýmist Örvar-Oddr eða Oddr hinn víðförli. Grímr þótti mikill maðr fyrir sér. Hann var rammr at afli ok fullhugi inn mesti ok bjó þó mjök einn um sitt. Hann varð ellidauðr maðr.
Ok lýkr hér sögu Gríms loðinkinna. En hér hefur upp Örvar-Odds sögu, ok er mikil saga.