Hér hefr upp sögu Heiðreks konungs ins vitra.

I. KAPÍTULI.

Svá er sagt, at í fyrndinni var kallat Jötunheimar norðr í Finnmörk, en Ymisland fyri sunnan ok millim Hálogalands; þar bygðu þá risar víða, en sumir voru hálfrisar; var þá mikit sambland þjóðanna, þvíat risar fengu kvenna af Ymislandi.

Guðmundr hét konungr í Jötunheimum; hann var blótmaðr mikill; bær hans hét á Grund, en héraðit á Glasisvöllum; hann var vitr ok ríkr; hann ok menn hans lifðu marga mannsaldra, ok því trúa menn, at í hans ríki sé Ódáins-akr, en hverr, er þar kemr, hverfr af sótt ok elli, ok má eigi deyja. Eptir dauða Guðmundar blótuðu menn hann, ok kölluðu hann goð sitt; hans son hét Höfundr; hann var bæði forspárr ok spakr at viti, ok var dómandi allra mála yfir þeim ríkjum, er þar voru í nánd; hann dæmdi aldri rángan dóm, ok engi þorði at rjúfa hans dóma.

Maðr hét Hergnírr, hann var risi ok bergbúi; hann nam af Ymislandi Ámu Ymisdóttur, ok fekk síðan; þeirra son var Hergrímr hálftröll; hann nam af Jötunheimum Ögu Álfasprengi, ok fekk síðan; Grímr hét son þeirra. Hana hafði fest Starkaðr Áludrengr; hann hafði 8 hendr; hann var farinn norðr um Elivága, ok var hún þá brott tekin; en er hann kom heim, þá drap hann Hergrím á hólmgaungu. Ögn lagði sik sverði ígegnum, ok vildi eigi giptast Starkaði. Eptir þat nam Starkaðr Álfhildi, dóttur Álfs konungs ór Álfheimum, en Þórr drap Starkað. Fór þá Álfhildr til frænda sinna, ok var Grímr með henni, þartil er hann fór í hernað, ok varð inn mesti hermaðr; hann fekk Bauggerðar, dóttur Stakaðs Áludrengs; hann fekk sér búsað í ey þeirri á Hálogalandi, er Bólm heitir; hann var kallaðr Ey-Grímr Bólmr. Son þeirra Bauggerðar hét Arngrímr berserkr, er síðan bjó í Bólm, ok var inn ágætasti maðr.

II. KAPÍTULI.

Konungr hét Sigrlami; svá er sagt, at hann væri son Óðins; hans son hét Svafrlami; hann tók ríki eptir föðr sinn; hann var inn mesti hermaðr. Ok einn dag, er konungr reið á veiðar, ok hann varðeinn sinna manna, sá hann einn stein mikinn við sólsetr, ok þar hjá dverga tvá; konungr vígði þá utan steins með málasaxi; þeir beiddu fjörlausnar. Konungr mælti: "Hvat heiti þér?" Annar nefndist Dvalinn, en annar Dulinn. Konungr mælti: "Af því at þið eruð allra dverga hagastir, þá skulu þið gera mér sverð, sem bezt kunni þið; hjöltin ok meðalkaflinn skal vera af gulli; þat skal svá bíta járn, sem klæði, ok aldri ryðr á festast; því skal fylgja sigr í orrustum ok einvígjum, hverjum er berr; þetta játta þeir.
Konungr ríðr heim. En er stefnudagr kemr, þá ríðr konungr til steinsins ; eru þá dvergar úti, ok fengu konungi sverðit, ok var ið fríðasta. En er Dvalinn stóð í steindurum, þá mælti hann; sverð þitt, Svafrlami; verðr manns bani hvert sinn, er brugðit er, ok með því skulu unnin vera 3 níðingsverk, þat skal ok vera þinn bani. Þá hjó konungr sverðinu til dverganna, lupu þeir í steininn; höggit kom ok í steininn, ok fal báða eggsteina, þvíat dyrnar lukust aptr á steininn. Konungr kallaði sverðit Tyrfing, ok barr hann jamnan síðan í orrustum ok einvígjum, ok hafði jamnan sigr. Konungr átti dóttur, er hét Eyfura, hún var kvenna vænst ok vitrust. Arngrímr var þá í víking í austrveg um Bjarmland.; hann herjaði í ríki Sigrlama konungs, ok átti orrustu við hann, ok áttust þeir vápnaskipti við, ok hjó konungr til hans; Arngrímr kom fyri sik skildinum, ok tók af skjaldarsporðinn, ok nam sverðit í jörðu staðar. Þá hjó Arngrímr af konungi höndina, ok féll þá niðr Tyrfingr; Arngrímr þreif sverðit Tyrfing, ok hjó með konunginn fyrst, ok síðan marga aðra; tók hann herfáng mikit, ok flutti brott með sér Eyfuru, konungsdóttur, ok flutti hann hana heim til bús síns í Bólm; hann átti með henni tólf syni: Angantýr var elds, þá Hervaðr, þá Hjörvarðr, Sæmingr ok Rani, Brami, Barri, Reifnir, Tindr ok Búi, ok tvá Haddingjar, ok unnu þeir báðir eins verk, þvíat þeir voru tvíburar ok yngstir; en Angantýr vann tveggja verk, hann var ok höfði hærri, enn aðrir menn; allir voru þeir berserkir, ok umfram aðra menn at afli ok áræði; en þóat þeir færi færi í hernað, þá voru þeir aldri fleiri á skipi, enn tólf bræðr. Þeir fóru víða um lönd at herja, ok voru mjök sigrsælir, ok urðu inir frægustu. Angantýr hafði Tyrfing, en Sæmingr Mistiltein, Hervarðr Brota, en þat var siðvenja þeirra, þá er þeir voru með sínum mönnum einum, at þá er þeir fundu, at berserksgángr kom at þeim, fóru þeir á land upp, ok brutust við skóga, eða stóra steina, þvíat þeim hafði þat orðit, at þeir höfðu drepit menn sína, ok roðit skip sín; stórar sagur fóru af þeim ok mikil frægð.

Heitstrenging.

III. KAPÍTULI.

Einn jólaaptan í Bólm þá strengdi Angantýr heit at Bragar-fulli, sem síðvenja var, at hann skyldi eiga dóttur Yngva konungs at Uppsölum, Ingibjörgu, þá mey, er fegrst var ok vitrust á Danska túngu, eða falla at öðrum kosti, ok eiga aunga konu aðra; eigi er sagt af fleirum heitstrengingum þeirra. Sú náttúra fylgdi Tyrfingi, at hvert sinn, er hann var ór slíðrum dreginn, þá lýsti af, sem af geisla, þóat myrkt væri, ok hann skyldi slíðra með vörmu mannsblóði; ekki lifði þat ok til annars dags, er blæddi af honum; hann er mjök frægr í öllum fornsögum.
Þat sumar fóru þeir bræðr til Uppsala í Svíaríki, ok gengu inní höllina, ok segir honum heitstrenging sína, ok þat með, at hann vill fá dóttur hans; allir hlýddu, er inni voru. Angantýr bað konung segja, hvert þeirra erindi skyldi vera. I því sté framyfir borðit Hjálmarr inn hugumstóri, ok mælti til konungs: "Minnist, herra; hversu mikla sæmd ek hefir þer unnit, síðan ek kom í yðart, ok í mörgum lífsháska fyrir yðr verit; ok fyri mína þjónustu bið ek, at þér giptit mér dóttur yðra; þikkist ek ok makligri mína bæn at þiggja, enn berserkir þessir, er hverjum manni gera illt." Konungr hugsar fyri sér, ok þikkir þetta mikill vandi, hversu þessu skal svara, svá at minnst vandræði mætti af standa, ok svarar um síðir: "Þat vil ek, at Ingibjörg kjósi sér sjálf mann, hvern hún vill hafa." Hún segir: "Ef þér vilið mik mann gipta, þá vil ek þann eiga, er mér er áðr kunnigr at góðum hlutum, en eigi þann, er ek hefir ekki annat, enn sögur einar, ok allar illar." Angantýr mælti: "Ekki vil ek nippast orðum við þik, þvíat ek sé , at þú elskar Hjálmar; en þú, Hjálmar; kom suðr á Sámsey til hólmgaungu við mik, ella ver hvers manns níðingr, ef þú kemr eigi at miðju sumri at ári." Hjálmarr kvað sik ekki dvelja at berjast. Fóru Arngríms synir heim til föður síns, ok sögðu honum svá gert; hann kveðst ekki fyrr hafa óttast um þá, enn nú. Voru þeir heima um vetrinn; ok um várit bjuggust þeir heiman, ok fóru fyrst til Bjartmars jarls, ok tóku þeir veizlu. Ok um kveldit beiddist Angantýr, at jarl gipti hann dóttur sína; ok þetta sem annat, var gert eptir þeirra vilja, at brúðlaup var gjört; ok síðan bjuggust Arngríms synir brott. Ok þá nótt er, áðr þeir fara, dreymdi Angantýr draum, ok sagði jarli: "Ek þóttist vera staddr í Sámsey, ok bræðr mínir; þar fundu vér marga fugla, ok drápum alla, er vér sáum; ok síðan þótti mér, sem þeir sneri annann veg á eyna, ok flugu móti oss ernir tveir, ok gekk ek móti öðrum, ok áttumst vér hart viðrskipti saman; ok um síðir settumst vér niðr, ok vorum til enkis færir; en annar örninn áti við ellifu bræðr mína, ok vann alla þá." Jarl segir: "Þar var þér sýnt fall ríkra manna." Síðan fóru þeir bræðr brott, ok komu til Sámseyjar, ok gengu uppá land at leita Hjálmars; ok fóru þeirra skipti svá, sem greinir í Örvar-Odds sögu, fyrst at þeir komu í Munarvága, ok drápu alla men at þeim tveim skipum, sem þeir Hjálmarr ok Oddr áttu; ok síðan fundust þeir uppi á eynni; drap Oddr ellifu bræðr Angantýs, en Hjálmarr drap Angantý, ok dó þar sjálfr síðan af sárinu. Síðan lét Oddr leggja þá í stóra hauga alla, með öllum sínum vápnum, en flutti Hjálmar heim til Svíaríkis. Ok þegar Ingibjörg konungsdóttir sá lík Hjálmars, þá féll hún dauð niðr, ok eru þau heygð bæði saman at Uppsölum.

Fædd Hervör.

IV. KAPÍTULI.

Nú er þat til at taka, at dóttir Bjarmars jarls fæddi meybarn, ok þótti flestum ráð, at út væri borit, ok sögðu, at eigi mundi konu skap hafa, ef föður-frændum yrði líkt; jarl lét ausa vatni ok uppfæða, ok kallaði Hervöru, ok sagði, at eigi var þá aldauða ætt Arngríms sona, ef hún lifði. En er hún vóx upp, þá var hún fögr; hún tamdi sik við skot ok skjöld ok sverð; hún var mikil ok sterk; ok þegar hún mátti nokkut, gerði hún hvárki illt, enn gott; ok er henni var þat meinat, þá hljóp hún útá skóga, ok drap menn til fjár sér; en er jarl varð þess varr, þá lét hann taka hana, ok færa heim, ok var hún þá heima um stund. Hún kemr at jarli einn dag, ok mælti: "Brott vil ek héðan, þvíat ekki fæ ek hér yndi." Litlu síðarr hvarf hún einsaman með karlmanns búnaði ok vápnum, ok fór til víkinga, ok var með þeim um stund, ok nefndist Hjörvarðr; ok litlu síðarr dó höfðingi víkinga, ok tók þá Hervarðr forræði liðsins.
Ok eitt sinn, er þeir komu til Sámseyjar, gekk Hjörvarðr á land, ok vildi engi hans manna fylgja honum, þvíat þeir sögðu þar engum manni duga um nætr útí at vera. Hjörvarðr kvað vera mikla févon í haugunum, ok fór á land, ok gekk uppá eyna nær sólarglaðan. Þeir lágu í Munarvági; þar hitti hún hjarðsvein einn, ok spurði hann tíðenda; hann segir: "Er þér ókunnigt hér í eyjunni, ok gakk heim með mér, þvíat hér dugir engum manni úti at vera eptir sólsetr, ok vil ek skjótt heim." Hervarðr svarar: "Seg mér, hvar Hjörvarðs haugar heita." Sveinninn svarar: "Vanfarinn ertu, er þú vilt þat forvitnast um nætr, er fárr þorir á miðjum dögum, ok brennandi eldr leikr þar yfir, þegar sól gengr undir." Hervarðr kveðst at vísu skyldu vitja hauganna. Féhirðir mælti: " Ek sé, at þú ert drengiligr maðr, þóat þú sért óvitr, þá vil ek gefa þér men mitt, ok fylg mér heim." Hervarðr segir: "Þóat þú gefir mér allt þat, er þú átt, fær þú mik eigi dvalit." En er sólin settist gerðust dunur miklar útá eyna, ok hlupu upp hauga eldarnir; þá hræddist féhirðir, ok tók til fóta, ok hljóp í skóginn, sem mest mátti hann, ok sá aldri aptr. Þetta er kveðit eptir viðræðu þeirra:

Hitt hefir mær úng
í Munarvági
við sólarsetri
segg at björtu;
hverr er einnsamann,
í ey kominn,
gakktu greilliga
gistingar til.

Munkað ek gánga
gistingar til,
þvíat ek engan kann
eyjarskeggja;
segðu hraðliga,
áðr héðan líðir,
hvar eru Hjörvarði
haugar kendir?

Spyrjattu at því,
spakr ertu eigi,
vinr víkinga,
þú ert vanfarinn;
förum fráliga,
sem okkr fætr toga,
allt er úti
ámátt firum.

Men bjóðum þér
máls at gjöldum,
muna drengja vin
dælt at letja;
fær engi mér svá
fríðar nossir,
fagra bauga,
at ek fara eigi.

Var þá féhirðir
fljótr til skógar
mjök frá máli
meyjar þessar;
en harðsnúinn
hugr í brjósti,
um sakar slíkar,
svellr Hervöru.

Heimskr þikki mér,
þá er héðra ferr
maðr einsamann
myrkvar grímur,
hyrr er á sveimun,
haugar opnast,
brennr fold ok fen,
förum harðara.

Hirðumat fælast
við fnösun slíka,
þótt um alla ey
eldar brenni;
látum ei okkr
liðna rekka
skjóta skelfda,
skulum viðtalast.

Hún sá nú hauga-eldana ok haugbúa úti standa, og gengr til hauganna, ok hræðist ekki, ok óð hún eldana, sem reyk, þartil er hún kom at haugi berserkjanna; þá kvað hún;

Vísur.

V. KAPÍTULI.

Vaki þú, Angantýr,
vekr þik Hervör,
einka dóttir
ykkr Tófu;
sel þú mér ór haugi
hvassan mæki,
þann er Svafrlama
slógu dvergar.

Hervarðr ok Hjörvarðr,
Hran, Angantýr,
vek ek yðr alla
undir viðarrótum
hjálmi ok með brynju,
hvössu sverði,
rönd ok með reiði
roðnum geiri.

Mjök eruð orðnir,
Arngríms synir,
megir at meinsamir
moldar auka,
er engi skal
sona Eyfuru
við mik mæla
í Munarvági.

Hervarðr, Hjörvarðr,
Rani, Angantýr,
svá sé yðr öllum
innan rifja,
sem þér í maura
mornið hauga,
nema sverð selið mér,
þat er sló Dvalinn,
sæmir eigi draugum
dýr vápn fela.

Þá svarar Angantýr:

Hervör dóttir,
hví kallar svá
full feiknstafa,
ferr þú þér at illu,
ær ertu orðin
ok örvita,
villhygjandi,
vekr menn dauða.

Gróf-at mik faðir niðr,
né frændr aðrir,
þeir höfðu Tyrfing
tveir er lifðu,
varð þó eigandi
einn um síðir.

Hún svarar:

Seg þú einn satt mér,
svá láti Áss þik
heilan í haugi,
sem þú hefir eigi
Tyrfing með þér,
trautt er þér at veita
arfa þínum
einar bónir.

Þá var, sem einn logi væri allt at líta um haugana, er opnir stóðu. Þá kvað Angantýr:

Hnigin er helgrind,
haugar opnast,
allr er í eldi
eybarmr at sjá;
atalt er úti
um at litast,
skyntu, mær, ef þú mátt,
til skipa þinna.

Hún svarar:

Brenni þér ei svá
bál á nóttum,
at ek við elda
yðra fælumst;
skelfrað meyju
muntún hugar,
þóat hún draug sjái
í durum standa.

Þá kvað Angantýr:

Segi ek þér, Hervör,
lýttu til meðan,
vísa dóttir,
þat er verða mun:
sjá mun Tyrfingr,
ef þú trúa mættir,
ætt þinni, mær;
allri spilla.

Muntu son geta,
þann er síðan mun
Tyrfing bera
ok trúa afli;
þann munu Heiðrek
heita lýðar,
sá man ríkstr alinn
und röðuls tjaldi.

Hún kvað:

Ek vígi svá
virða dauða,
at þér skuluð
allir liggja
dauðir með draugum
í dys fynir;
sel mér, Angantýr;
útór haugi
hlífum hættan
Hjálmars bana.

Hann segir:

Kveðkað ek þik, mær úng;
mönnum líka,
er þú um hauga
hvarfar á nóttum
gröfnum geiri
ok með gota málmi,
hjálmi ok með brynju,
fyrir hallar dyr.

Hún Kvað:

Maðr þóttumst ek
mennskr til þessa,
áðr ek sali yðra
sækja réðak;
sel þú mér ór haugi,
þann er hatar brynjur,
dverga smíði
dugir æ þér at leyna.

Angantýr kvað:

Liggr mér und herðum
Hjálmars bani,
allr er hann utan
eldi sveipinn;
mey veit ek enga
moldar hvergi,
at þann hjör þori
í hendr nema.

Hún segir:

Ek man hirða,
ok í hendr nema
hvassan mæki,
ef ek hafa mættak;
uggi ek eigi
eld brennanda,
þegar loga lægir,
er ek lít yfir.

Hann kvað:

Heimsk ertu, Hervör;
hugar eigandi,
er þú at augum
í eld hrapar;
ek vil heldr selja þér
sverð ór haugi,
mær in únga;
mákað ek þér synja.

Hún kvað:

Vel gerðir þú,
víkinga niðr;
er þú seldir mér
sverð ór haugi;
betr þikkjumst nú,
buðlungr; hafa
enn ek Noregi
næða öllum.

Hann kvað:

Veizt eigi þú,
vesöl ertu mála,
fláráð kona;
hverju fagna skal.

Hún segir:

Ek mun ganga
til gjálfr mara,
nú er hilmis mær
í hugum góðum;
lítt ræðumst þat,
lofðúnga niðr;
hvé synir mínir
síðan deila.

Hann kvað:

Þú skalt eiga
ok una lengi,
hafðu á huldu,
Hjálmars bana;
takattu á eggjum,
eitr er í báðum,
sá er mannsmjötuðr
meini verri.

Far vel, dóttir;
fljótt gæfa ek þér
tólf manna fjör,
ef þú trúa mættir,
afl ok eljun,
allt ið góða,
þat er synir Arngríms
at sik leifðu.

Hún kvað:

Búi þér allir,
brott fýsir mik,
heilir í haugi;
héðan vil ek skjótla;
helzt þóttumst nú
heima í millim,
er mik umhverfis
eldar brunnu.

Síðan gekk hún til skipa; ok er lýsti, sá hún, at skipin voru brottu, höfðu víkingar hræðst dunur ok elda í eynni; fær hún sér far þaðan, ok er ekki um hennar ferð fyrr (getit), enn hún kemr á Glasisvöllu til Guðmundar, ok var þar um vetrinn, ok nefndist enn Hjörvarðr.

VI. KAPÍTULI.

Einn dag, er Guðmundr lék skáktafl, ok hans tafl var mjök svá farit, þá spurði hann, ef nokkr kynni honum ráð til at leggja. Þá gekk Hervarðr, ok lagði litla stund til, áðr Guðmundar var vænna. Þá tók maðr upp Tyrfing, og brá; þat sá Hervarðr, ok þreif af honum sverðit, ok drap hann, ok gekk út síðan; menn vildu hlaupa eptir honum. Þá mælti Guðmundr: "Verið kyrrir; ekki mun svá mikil hefnd í manninum, sem þér ætlið, þvíat þér vitið ekki, hverr hann er, mun þessi kvenmaðr yðr dýrkeyptr, áðr þér fáið hans líf." Síðan var Hervarðr lánga stund í hernaði, ok varð mjök sigrsæl; ok er henni leiddist þat, fór hún heim til jarls, móðurföður sins; fór hún þá fram sem aðrar meyjar, at (hún) vandist við borða ok hannyrðir. Þetta spyrr Höfundr, son Guðmundar, ok ferr hann ok biðr Hervarar, ok fær, ok flytr heim. Höfundr var manna vitrastr, ok svá réttdæmr, at hann hallaði aldri réttum dómi, hvárt sem í hlut áttu innlenzkir eðr útlenzkir, ok af hans nafni skyldi sá höfundr heita í hverju ríki, er mál manna dæmdi. Þau Hervör áttu tvá syni, hét annar Angantýr, en annar Heiðrekr; báðir voru þeir miklir menn ok sterkir, vitrir ok vænir. Angantýr var líkr sínum at skaplyndi, ok vildi hverjum manni gott; Höfundr unni honum mikit, ok þar með öll alþýða, ok svá margt gott, sem hann gerði, þá gerði Heiðrekr enn fleira illt; Hervör unni honum mikit; fóstri Heiðreks hét Gizurr. Ok einn tíma, er Höfundr gerði veizlu, var öllum höfðingjum tilboðit í hans ríki, utan Heiðreki; honum líkaði þat illa, ok fór allt at einu, ok kveðst skyldu gera þeim nokkut illt; ok er hann kom í höllina, stóð Angantýr upp móti honum, ok bað hann sitja hjá sér. Heiðrekr var ekki kátr; hann sat lengi um kveldit, síðan Angantýr var genginn; hann snerist þá til þeirra manna, ok kom hann svá sinni við þá, er hjá honum sátu, at þeir heituðust við; ok er Angantýr kom aptr, bað hann þá þegja. Ok öðru sinni, er Angantýr gekk út, minnti Heiðrekr þá á sitt mál, ok kom þá svá, at hvárr sló annann; kom þá enn Angantýr aptr, ok sætti þá til morgins. Ok eð þriðja sinn, er Angantýr gekk brott, þá mælti Heiðrekr til þess, er sleginn var, hví hann þyrði eigi at hefna sín; ok svá kom hans fortala, at sá hljóp upp, er sleginn var, ok drap félaga sinn; þá kom Angantýr inn, ok lét illa yfir þessu verki. En er Höfundr varð þessa varr, bað hann Heiðrek flýja ór hans ríki, eða fá ella dauða; gekk þá Heiðrekr út ok með honum bróðir hans; þar kom móðir hans, ok fékk honum Tyrfing. Þá mælti Heiðrekr: "Eigi veit ek, nær ek get svá mikinn mun gert föður míns ok móður, sem þau gera mín; faðir minn gerir mik útlægjan, en móðir mín gaf mér Tyrfing, er mér þikkir betra, enn mikit ríki, ok skal ek gera þat eitthvert, er honum má verst þikkja," ok brá þá sverðinu, ok lýsti af mjök ok sindraði; hann eiskraði þá mjök, ok héldt við berserksgáng. Nú með því, at þeir bræðr voru tveir saman, en Tyrfingr varð manns bani hvern tíma, er honum var brugðit, þá hjó hann bróður sinn banahögg; þetta var sagt Höfundi. Heiðrekr varð þegar brottu í skógi. Höfundr lét gera erfi eptir son sinn, ok var Angantýr hverjum manni harmdauði. Heiðrekr undi stórilla við verk sitt, ok var hann lengi á skógum, ok skaut dýr ok fugla til matar sér; en er hann hugleiddi sitt mál, þá þótti honum, sem eigi væri gott frásagnar, ef engi vissi, hvat af honum yrði; kom enn í hug, at hann mætti enn verða frægr maðr af stórum verkum, sem ættmenn hans inir fyrri; fór nú heim, ok fann móðr sína, ok bað hana biðja föður sinn, at ráða honum heilræði at skilnaði; hún gekk fyrir Höfund, ok bað hann ráða syni sínum heilræði. Höfundr svarar, kveðst fá mundu kenna honum, en lét honum þó verr mundu í hald koma; hann kveðst ok ekki mundu fyrir hans bæn gera: Þat er ið fyrsta, at hann hjálpi ekki þeim manni, er drepit hefir lánardrottin sinn; annat, at hann gefi eigi þeim manni frið, er drepit hefit félaga sinn; þriðja, at kona hans sé eigi heimanförul til frænda sinna; fjórða, at vera eigi síð úti hjá frillu sinni; fimmta, at ríða eigi bezta hesti sínum, ef hann skal skunda; sétta, at fóstra eigi sér ríkara manna barn; þat ið sjöunda, at skyldi jamnan eiga kersi við komanda gest; þat ið áttunda, setja aldri Tyrfing at fótum sér; en ekki mun hann hafa af. Móðir hans segir honum þessi heilræði. Heiðrekr svarar: "Með illum huga munu ráðin vera kend, enda mun ek ekki af hafa." Móðir hans gat honum mörk gulls at skilnaði, ok bað hann jamnan láta í hug koma, hversu biturt hans sverð var, ok hversu mikit ágæti hverjum hefir fylgt þeim, er barr, ok hversu mikit traust þeim er í hans bitru eggjum, er þat berr í orrustu eðr einvígjum, ok hversu mikill sigr því fylgdi; ok skildust þau síðan. Fór hann leið sína; ok er hann hafði eigi lengi farit, þá mætti hann mönnum; þeir fóru með bundinn mann; Heiðrekr spurði, hvat þessi maðr hefði gert; þeir sögðu hann svikit hafa lánardrottinn sinn; hann spurði; "Vili þér fé fyrir hann." Þeir játtuðu því; hann leysti hann fyri hálfa mörk gulls. Þessi maðr bauð honum sína þjónustu; hann segir; "Eigi muntu mér trúrr ókunnum, er þú sveikt herra þinn þann, er þú áttir margt gott at launa." Ok litlu síðarr fann hann mann, ok einn bundinn; hann spurði, hvat sá hefði gert; þeir sögðu hann myrðt hafa félaga sinn; hann leysti hann fyrir aðra hálfa mörk gulls; sá bauð honum sína þjónustu; en hann neitaði. Síðanfór hann þartil, er hann kom á Reiðgotaland; hann fór á fund konungs þess, er þar réð fyrir, ok Haraldr hét; hann var þá gamall; konungr tók vel við honum, ok dvaldist hann með konungi um hríð.

VII. KAPÍTULI.

Tveir jarlar höfðu herjat fyrr á ríki Haralds konungs, ok lagt undir sik, ok af því at hann var gamall, þá lauk hann þeim skatt á hverju ári. Heiðrekr kom sér í vináttu við konung, ok svá kom um síðir, at hann gerðist formaðr herskapar konungs, ok lagðist hann í hernað, ok gerðist brátt víðfrægr ok sigrsæll; hann herjar nú á jarla þá, er undir höfðu lagt ríki Haralds konungs, varð með þeim hörþ orrusta. Heiðrekr vá með Tyrfingi, ok stóðst ekki við honum nú sem fyrr, þvíat þat beit svá stál, sem klæði; ok um síðir drap hann jarlana báða, en allt þeirra fólk flýði; ok fór hann síðan yfir ríkit, ok lagði undir Harald konung, ok tók þar gisla til, ok fór hann síðan heim; ok gekk sjálfr Haraldr konungr móti honum með miklum veg, ok varð hann mjök frægr af þessu; konungr gipti honum dóttur sína, er Helga hét, ok gaf honum hálft ríki, ok varði Heiðrekr landit fyri báða þá, ok fór svá fram um hríð. Haraldr konungr átti son í elli sinni; en annann son átti Heiðrekr, sá hét Angantýr. Síðan kom hallæri mikit á Reiðgotaland, þat heitir nú Jútland, ok horfði til landsauðar. Síðan var felldr blótspánn, ok gekk svá fréttin, at eigi mundi fyrri koma ár á Reiðgotaland, enn þeim sveini væri blótat, er æðstr væri. Heiðrekr segir son Haralds konungs vera æðstan; en konungr kallaði son Heiðreks vera æðstan; en ór því máli mátti engi leysa, utan Höfundr, þvíat þar voru allar órlausnir trúar. Heiðrekr fór þá á fund föður síns, ok var honum þar vel fagnat; beiddi hann nú föður sinn dóms um þetta mál; Höfundr sagði hans son æðstan vera í því landi. Heiðrekr mælti: "Hvat dæmir þú þá mér fyri minn skaða?" Höfundr segir: "Þú skalt skilja þér ímóti annannhvern mann í hirð Haralds konungs; síðan þarf engi at kenna þér ráð at slíkum her ok þínu skaplyndi." - Síðan fór Heiðrekr heim, ok kvaddi þings, ok sagði dóm föður síns; -"at hann dæmdi son minn til blóts, en mér til hugganar dæmdi hann mér annannhvern mann, þann er með Haraldi konungi er, ok vil ek, at þér sverið mér þetta; ok svá gerðu þeir; þá báðu bændr, at hann léti fram son sinn, ok bætti árferð þeirra. Heiðrekr mælti þá við sína menn, síðan skilt var liðit, þá beiðist hann af nýju trúnaðareiða af sínum mönnum, ok þeir gerðu þat, at þeir sóru honum, at fylgja honum utan lands ok innan til þess, er hann vildi. Hann mælti þá: "Svá lízt mér goldit muni vera Óðni fyrir einn svein, ef þar kemr fyrir Haraldr konungr ok son hans, ok herr hans allr; hann bað nú setja upp merki sitt, ok veita Haraldi konungi atgaungu, ok drepa hann ok allt liðhans, kveðst hann þetta fólk gefa Óðni fyri son sinn, ok lét rjóða stalla blóði konungs ok Hálfdánar, sonar hans; kona hans fór sér í dísar sal. Var nú Heiðrekr til konungs tekinn yfir allt þat ríki; hann tók sér til frillu dóttur Humla hertoga af Húnalandi, er Sifka hét; þeirra son hét Hlöðr; hann vóx upp með móðurfeðr sínum.

VIII. KAPÍTULI.

Heiðrekr konungr fór í hernað, ok kom við Saxland; hann hafði mikinn her; konungr af Saxlandi sendi honum menn, ok gerðu þeir frið sín ímilli, ok lét konungr bjóða Heiðreki til veizlu, ok þat þá hann; at þeirri veislu bað Heiðrekr dóttur konungs, ok fékk hennar með miklu fé ok ríki, ok við þat fór Heiðrekr heim í ríki sitt. Hún beiddist opt at finna föður sinn; hann lét þat eptir henni, ok fór með henni Angantýr, stjúpson hennar. Ok eitt sinn, er Heiðrekr kom ór hernaði, lá hann við Saxland í einu leyni; hann gekk um nótt á land upp, ok kom hann í þá skemmu, er drottning hans svaf í; einn maðr gekk með honum; varðmenn allir sváfu; hann sá fagran mann í sæng hjá konu sinni; hann tók son sinn, Angantý, ok hafði með sér; hann skar ór legg ór hári þess manns, ok fór síðan til skips. Um morguninn lagði hann í konungslagi, ok gekk þá allt fólk móti honum, ok var honum þá búin veizla; litlu síðarr lét hann þing stefna, ok spurði, hvat menn vissi til sonar hans; drottning sagði, at varð bráðdauðr; hann bað fylgja sér til leiðis hans; drottning sagði, at þat mundi auka harma hans; hann kveðst ekki þat hirða; var þá tilleitat, ok var þar hundr sveipaðr í dúki. Heiðrekr kvað eigi son sinn vel hafa skipazt; lét hann nú leiða fram sveininn á þingit, ok segir þá allan atburð um framferð drottningar; lét konungr þá leiða fram þann mann, er í hvílunni hafði verit, ok var þat þræll einn; Heiðrekr sagði þar skilit við drottningu, ok fór heim síðan í ríki sitt. Eitt sumar er Heiðrekr var í hernaði, kom hann í Húnaland, ok herjaði þar; Humli, mágr hans, flýði undan; tók Heiðrekr þar herfáng mikit, ok dóttur hans, er Sifka hét, ok fór hann síðan aptr í ríki sitt, ok var þeirra son Hlöðr, sem fyrr var ritat; ok litlu síðarr sendi hann hana heim. Hann tók enn af Finnlandi at herfángi konu þá, er enn hét Sifka; hún var allra þeirra kvenne fríðust, er menn höfðu sét. Eitt sumar sendi hann menn austr í Hólmgarða, at bjóða Rollaugi konungi barnfóstr, er þá var ríkastr konungr, þvíat Heiðrekr konungr vildi öll ráð föður síns á bak brjóta. Sendimenn koma til Hólmgarðs, ok segja konungi sín erendi. Konungr átti son ungan, er Herlaugr hét; konungr svaraði: "Hver ván mun þess, at ek senda honum son minn til fóstrs, þar sem hann sveik Harald konung, mág minn, ok aðra frændr sína ok vini?" Drottning mælti: "Afsvarið þessu ekki svá skjótt, þvíat víss er þér ófriðr, ef þú þiggr eigi þetta boð; vænti ek at þér fari sem flestum öðrum, at þúngr verði hans ófriðr; hefir hann ok sverð þat, er ekki stenzt við, ok sá hefir jamnan sigr, er berr." Tók konungr þat til ráðs, at senda son sinn til Heiðreks, ok tók Heiðrekr vel við honum, ok fæddi hann upp, ok unni mikit. Þat hafði faðir hans enn ráðit honum, at segja eigi frillu sinni leynda hluti sína.

Tekinn Heiðrekr konungr.

IX. KAPÍTULI.

Sumar hvert fór Heiðrekr konungr í hernað; jamnan fór hann í austrveg, ok átti friðland með Rollaugi konungi. Einn tíma bauð Rollaugr honum til veizlu. Heiðrekr réðst um við vini sína, hvárt hann skyldi þiggja boð konungs. Flestir löttu, ok báðu hann minnast heilræða föður síns. Hann svarar: "Öll hans ráð skal ek rjúfa." Ok sendi þau orð konungi, at hann mundi sækja veizluna. Heiðrekr skipti liði sínu í þrjá staði, einn lét hann gæta skipa, annarr fór með honum, þriðja bað hann gánga á land, ok leynast í skógi hjá bænum, þar sem veizlan skyldi vera, ok halda njósn til, ef honum yrði liðs þörf. Heiðrekr kom til veizlunnar, og annann dag, er konungar voru komnir í sæti, þá spurði Heiðrekr, hvar vera mundi konungs son, fóstri hans. Leitat var hans, ok fannst hann eigi. Heiðrekr var mjök ókátr, ok gekk snemma at sofa; en er Sifka kom þar, spurði hún, hví hann var ókátr. Hann svarar: "Vant er um þat at tala, þvíat þar liggr við líf mitt, ef upp kemr." Hún kveðst leyna mundu, "ok ger fyrir ást okkra, ok seg mér." Hann segir: "Ek reið í gær á skóg, at skemta mér, ok sá ek einn villigölt, ok lagða ek hann með spjóti, en þat beit ekki, ok brast sundr skaptit. Ek hljóp þá af hestinum, ok brá ek Tyrfingi; hann beit sem vant var, ok drap ek göltinn, en er ek sá um mik, þá var engi maðr nær mér utan konungs son, en sú náttúra fylgði Tyrfing, at hann skal slíðra með vörmu mannsblóði, ok drap ek þá sveininn. Nú er þetta minn bani, ef Rollaugr konungr spyrr, þvíat vér höfum hér lítinn her." En um morguninn, er Sifka kom til drottningar, spurði drottning, hví Heiðrekr var ókátr. Hún kveðst eigi þora at segja. Drottning taldi henni hughvarf, svá at hún sagði drottningu allt þat, er Heiðrekr hafði henni sagt. Hún svarar: "Mikil tíðindi," ok gekk brott með harmi miklum, ok sagði konungi: "en þó hefir Heiðrekr eigi gert þetta eptir vilja sínum." Konungr mælti: "Nú gáfust mér ráð þín, sem ek hugsaða." Gengr konungr nú út ór höllinni, ok biðr nú sína menn vápnast. Heiðrekr þóttist vita, hvat Sifka hafði sagt, ok segir mönnum sínum, at þeir herklæddist leyniliga: "ok gángið svá úti í riðlum, ok vitið, hvat títt er." Litlu síðar kom Rollaugr konungr inn, ok bað Heiðrek gánga með sér á einmæli, ok er þeir komu í einn grasgarð, þá hlupu þar menn at Heiðreki, ok gripu hann, ok settu fjötr á fætr, ok bundu hann sterkliga. Tveir menn voru þar, er fastast bundu hann, ok kendi hann þá, at þat voru þeir menn, er hann hafði leyst undan bana. Konungr bað flytja hann til skógar, ok hengja hann. Þeir voru tvö hundruð manna, en er þeir komu í skóginn, þá hlupu eptir þeim menn Heiðreks konungs með vápnum hans ok merki ok lúðri, ok blésu þegar, er þeir komu eptir þeim. Þat heyrðu þeirra kumpánar, er á skóginum leyndust; þá sóttu þeir móti þeim. En er þetta sá landsmenn, þá flýðu þeir allir, er lífit þágu, en flestir voru drepnir. Tóku Gotar þar konung sinn ok leystu. Síðan fór Heiðrekr til skipa, ok hafði með sér konungs son, þvíat hann lét hann vera hjá þeim mönnum, er í skóginum leyndust. Rollaugr konungr samnar nú her, ok varð mjök fjölmennr, en Heiðrekr herjaði í hans ríki, hvar sem hann fór. Rollaugr konungr mælti þá til drottningar: "Illa hafa mér ráð gefizt; ek hefi spurt, at son okkar er með Heiðreki, ok svá sem hann er nú reittr, þá mun honum með illvirki sín lítit þikkja fyrir at drepa hann, þar sem hann drap bróður sinn saklausan." Drottning mælti: "Halztí höfum vér verit auðtrygg; sátti þegar vinsæld hans, er engi vildi fjötra hann, nema tveir illir menn, en son okkar er vel haldinn; hefir þetta verit prettr hans ok tilraun, en þér vilduð illa launa honum barnfóstr; ger nú menn til hans, ok bjóð honum sætt, ok slíkt af ríki þínu, sem ykkr semr, ok bjóð honum dóttur þína með ríki, ef við nám syni okkrum, heldr enn þið skilizt ósáttir. En þó at hann eigi ríki mikit, þá á hann eigi konu jamfríða." Konungr segir: "Eigi hafða ek ætlat at bjóða hana nokkurum, en af því at þú ert vitr, þá skaltu ráða." Voru nú sendir menn til Heiðreks konungs, at leita um sættir, ok var komit á stefnulagi, ok sættust þeir með því at Heiðrekr fékk Hergerðar, dóttur Rollaugs konungs, ok fylgði henni heim heiman Vindland, er næst liggr Reiðgotalandi, ok skildust þeir sáttir; fór Heiðrekr konungr heim í ríki sitt með konu sinni.

Einn tíma er konungr reið bezta hesti sínum, er hann skyldi láta flytja Sifka heim, þat var síð um kveld; ok er konungr kom at á einni, þá sprakk hestr hans, ok litlu síðar kom hún milli herða honum; hann kastaði henni þá ofan, ok braut í henni fótlegginn. Síðan settist Heiðrekr konungr at í ríki sínu, ok gerðist spekingr mikill.

X. KAPÍTULI.

Dóttir þeirra hét Hervör; hún fæddist upp með þeim manni, er Ormar hét; hún var allra meyja vænst ok mikil ok sterk sem karlar. Hún samdi sik með örvar ok boga.

Gestumblindi hét einn ríkr maðr í Reiðgotalandi. Hann var í óblíðu Heiðreks konungs. Í konungs hirð váru þeir sjau menn, er dæma skyldu öll mál manna þar í landi. Heiðrekr konungr blótaði Frey. Þann gölt, er mestan fékk, skyldi hann gefa Frey. Kölluðu þeir hann svá helgan, at yfir hans burst skyldi sverja um öll stór mál, ok skyldi þeim gelti blóta at sónarblóti. Jóaaptan skyldi leiða sónargöltinn í höll fyrir konung; lögðu menn þá hendr yfir burst hans ok strengja heit. Heiðrekr konungr strengði þess heit, at engi maðr skyldi svá mikit hafa afgjört við hann, ef á vald hans kæmi, at eigi skyldi kost eiga, at hafa dóm spekinga hans, hann skyldi ok friðheilagr vera fyrir honum, ef hann bæri upp gátur þær, er konungr kynni eigi ór at leysa. En er menn freistuðu at bera upp gátur fyrir honum, þá varð engi sú uppborin, er hann réði eigi. Konungr sendi orð Gestum-blinda, at hann kæmi til hans, ok setti honum dag, ella sagðist konungr mundu láta koma til hans. Honum þótti hvárgi góðr kostrinn, þvíat hann vissi sik vanfæran at skipta orðum við konung. Honum þótti ok sín ván eigi góð, ef hann skyldi at hafa dóm spekinga, þvíat sakir voru nógar. Veit hann ok, ef konungs menn koma til hans, at þat kostar líf hans. Síðan blótaði hann Óðin, ok bað hann fulltings, ok hét honum stórum gjöfum.
Eitt kveld kom gestr til Gestumblinda. Hann nefndist Gestumblindi. Þeir voru svá líkir, at hvárgan kendi fyrir annann. Þeir skiptu klæðum, ok fór bóndi at hirða sik, en allir hugðu þar vera bónda, er gestrinn var. Þessi maðr ferr á konungs fund, ok heilsar honum. Konungr sá við honum ok þagði. Gestr mælti: "Því em ek hér kominn, herra, at ek vil sættast við yðr." Konungr spurði: "Viltu hafa dóm spekinga?" Gestr mælti: "Eru engar fleiri undanlausnir?" Konungr segir: "Bera máttu upp gátur. Skaltu lauss, ef ek sé eigi." Gestr svarar: "Lítt er ek þar til færr, en harðr er á annat borð." Konungr mælti: "Viltu heldr dóminn?" - "Nei" segir hann, "heldr vil ek bera gáturnar upp." Konungr mælti: "Þat er ok rétt, en mikit liggr á. Sigrar þú mik, þá skaltu eiga dóttur mína, ok á þér eigi þessa at varna. En ólíkr ertu til mikillar speki, en aldri varð þat enn, at ek sá eigi gátur þær, er fyrir mik voru uppbornar." Var síðan stóll settr undir Gestumblinda, ok hugðu menn gott til at heyra þar vitrlig orð. Þá mælti Gestumblindi:

Heiðreks gátur.

XI. KAPÍTULI.

"Hafa ek þat vilda, er ek hafða í gær, konungr gettu hvat þat var: líða semill ok orða tefill ok orða upphefill. Heiðrekr konungr, hyggðu at gátu." - "Góð er gáta þín, Gestum-blindi, getit er þeirrar. Fái honum mungát. Þat semr margra manna vit. Sumir verða margmæltir þar af, en sumum vefst tungubragð." Gestumblindi mælti: "Heiman ek fór, heiman ek för gerðak, sá ek á veg vega, vegr var undir, ok vegr yfir, ok vegr á alla vega. Heiðrekr konungr, hyggðu at gátu." - "Góð er gáta þín, Gestum-blindi, getit er þeirar: Þar fórtu yfir brú, ok var árvegr undir henni, en fuglar flugu yfir höfði þér ok tveim megin þín; þat var þeirra vegr; [þ..... ....]