1.
kafli
Ingjaldur
hét maður, sonur Helga hins magra. Hann bjó að Þverá í
Eyjafirði. Hann var forn goðorðsmaður og höfðingi mikill og þá
aldraður mjög er sagan gerðist. Hann var kvongaður maður og
átti tvo sonu, Steinólf og Eyjólf. Þeir voru menn vel mannaðir
og voru báðir fríðir sýnum. Ingjaldur var einlyndur og
fálátur, ódæll og fasttækur. Hann lagði lítinn hug á kaupmenn,
vildi ekki yfir sér hafa þeirra ofsa og ef hann girnist af
kaupmönnum nokkuð að hafa þá sendi hann aðra menn til en fór
eigi sjálfur.
Skip
kom enn eitt sumar í Eyjafjörð. Hreiðar hét stýrimaður,
ættstór. Hann átti bú á Vors í Noregi, manna vaskastur og
vinsælastur.
Eyjólfur
Ingjaldsson var oft við skip um sumarið og áttu þeir Hreiðar
mart saman í vinfengi. Hreiðar sagði honum að hann vildi hér
vistast um veturinn, kveðst vera fúsastur til Ingjalds að
frásögn annarra manna. Eyjólfur segir föður sinn ekki hafa það
í vanda lagt en þó lést hann mundu um sýsla.
Og
er hann kemur heim ræddi hann um við föður sinn að hann skyldi
taka við stýrimanninum og kvaðst ætla góðan dreng vera og
mikils verðan og tjáði málið fyrir honum vel um stýrimanninn.
Ingjaldur
svarar: "Ef þú hefir boðið honum áður hvað mun þá tjá við að
mæla? Mun eg þá hljóta fé að kosta en þú munt hafa starf
fyrir" og lést aldrei útlendan mann með sér haft hafa og lést
enn ófús vera.
Þá
segir Eyjólfur: "Eigi er enn við honum tekið utan þitt ráð. En
það er og bæði að eg hefi lítt til ráða hlutast og vilt þú að
eg ráði litlu ef sá maður skal hér eigi vist hafa er eg hefi
hingað boðið."
Ingjaldur
svarar: "Nú skaltu og ráða þessu sem þú vilt að stýrimaður
fari hingað við annan mann og vil eg ekki á leggja við hann
fyrir þínar sakir en þú skalt hafa allan starfa fyrir þeim en
eg mun kostnað fram leggja."
Hann
svarar: "Þetta líkar mér vel að svo sé."
Fer
hann annan dag og hittir Hreiðar og segir honum málavöxt. Hann
lætur vel yfir. Er hann þangað fluttur með varning sinn. Og er
þeir höfðu verið eigi lengi þá varð Hreiðar var við að þar
skyldi vera jólaveisla fjölmenn. Ingjaldur var fár við hann og
þó vel.
Einn
dag kallar Hreiðar Ingjald í útibúr þar sem varningur hans var
inni og hann gerir svo. Þá mælti Hreiðar og bað hann velja af
varninginum það er hann vildi. Ingjaldur lést engis girnast
fjár hans en kallar honum vel fara.
Hreiðar
svarar: "Eg hefi þó hugleitt nokkuð hvað þú þarft af oss að
þiggja. Eg hefi komið á nokkura bæi hér í Eyjafirði þá er
bestir eru og sé eg engi herbergi slík sem hér. En skálabúnað
hefir þú eigi svo góðan að eigi sé þvílíkur á öðrum bæjum."
Hann
tók úr sínum hirslum svo góðan skálabúnað og gaf Ingjaldi sem
engi hafði betri áður komið hingað til Íslands. Ingjaldur
þakkaði honum vel og var nú allgott vinfengi þeirra í millum.
Síðan
um veturinn segir Eyjólfur að hann vill utan fara með Hreiðari
um vorið. Hann svaraði því óbrátt.
Eyjólfur
segir: "Hví viltu eigi flytja mig? Líkar eigi vel við mig?"
"Allvel,"
segir hann, "en lítil munu föður þínum þykja vistarlaun mín,
en eigi mun eg honum illu launa, að flytja son hans á brott er
honum er hver sómi að. En ef faðir þinn lofar þá flyt eg þig
gjarna á brott og kann eg þökk mikla að þú farir þá."
Nú
bjuggu kaupmenn ferð sína og er þeir voru búnir leitar
Eyjólfur enn eftir um utanferð sína við Hreiðar. Hann sagði
honum sinn vilja, lést ekki vilja gera í móti föður hans um
hans utanferð. Síðan segir hann föður sínum farfýsi sína og
svo hversu farið hafði með þeim Hreiðari.
Ingjaldur
segir að fáir drengir munu slíkir sem Hreiðar "og með þessi
þinni meðferð og að reyndum drengskap leyfi eg þér ferðina og
þykir betur að þú farir með honum en með öðrum."
2. kafli
Síðan
fóru þeir utan og komu við Noreg. Hreiðar bauð Eyjólfi marga
kosti um vistartekjur en hann vildi eigi þiggja það er hann
bauð.
Hreiðar
mælti: "Hvað viltu þá þinna ráða?"
Hann
svarar: "Eigi veit eg."
Þá
segir Hreiðar: "Girnist þú ekki til konunga eða annarra
höfðingja? Er þar heimill vor tilbeini" - þá var Hákon
Aðalsteinsfóstri konungur - "sýnist mér slíkum höfðingjum gott
að þjóna, yður stórum mönnum og líklegum til góðrar fylgdar."
Hann
svarar: "Vanfær em eg að fylgja konungum en þó kann vera að
það gengist eftir mínum vilja. En þó neita eg því."
Hann
spyr: "Hvað viltu þá?"
"Hví
dregur þú undan að bjóða mér til þín því að það vil eg?"
"Lítill
hugur er mér á því," segir Hreiðar.
Eyjólfur
spyr: "Hví sætir það?"
"Eg
nenni eigi að veita það sem þér er eigi gott að þiggja þar er
mér þykir þú góðs eins verður frá mér."
"Forvitni
er mér á hví það sætir."
"Það
muntu nú vita verða. Þó samir mér illa frá að segja. Bróður á
eg mér þann er Ívar heitir. Við eigum bú báðir saman og allan
fjárhlut og unnumst við mikið en við erum þó eigi skaplíkir um
það að honum þykja illir íslenskir menn svo að þeim er eigi
vært þar. En hann er í víkingu hvert sumar. En þá er hann
kemur heim fer hann með tíunda mann eða tólfta til mín og
skulu allir þeim þjóna þeir er fyrir eru og munu þeir allir
til þín vera svo illa að þar er þér að engum kosti vært."
Hann
svarar: "Forvitni er mér á hversu þeir láta og ertu saklaus ef
þú lætur uppi vistina."
Hreiðar
svarar: "Mér er vant við bróður minn er mér færir gjafar þær
sem hann færir mér og hann fær bestar til að eigi skilji okkur
á um þig. En mér mun þungt þykja ef þeir gumsa þig og spotta."
"Mjög
viltu það undan draga," segir Eyjólfur, "að eg fari til þín
eða hvernig mun hann við mig vera? Eigi mun hann berja á mér?"
Hreiðar
svarar: "Bardaga verra mun það. Hann hefir marga vonda menn
með sér. Allt það er þú mælir eða gerir munu þeir afleiðis
færa fyrir þér."
Eyjólfur
segir: "Engi skapraun er það ef maður veit nokkuð af áður. Er
það óviska að bera eigi slíkt og mun það ekki við nema."
Hreiðar
svarar: "Vandi er þá á báðar hendur. Þú ert vinur minn en hann
er bróðir minn og ann eg honum mikið."
Það
varð að hann fór heim með Hreiðari til vistar á Vors. Og þá er
Ívars var heim von þá tók Eyjólfur loðkápu og hafði hvern dag.
En hann var mikill maður og sat hjá Hreiðari jafnan.
3. kafli
Nú
kemur Ívar heim og er gengið í mót honum veglega og fagnað með
blíðu. Þá spurði hvor þeirra annan tíðinda eða hvar Hreiðar
hefði verið um veturinn en hann lést á Íslandi verið hafa.
En
þá spurði Ívar engra tíðinda. "En hvort er," kvað hann, "þar
hjá þér maður eða kvikindi? Það er hrúga eigi lítil."
Eyjólfur
svarar: "Eg em íslenskur maður og heiti eg Eyjólfur og ætla eg
hér að vera í vetur."
"Þess
get eg," kvað Ívar, "að eigi sé óhapplaust hér á bæ ef
íslenskur maður skal hér vera."
Hreiðar
svarar: "Ef þú ert illa við hann svo að honum er eigi við vært
þá mun okkur frændsemi eigi góð vera."
"Illu
heilli hefir þú til Íslands farið ef af þeim sökum skulum vér
þjóna íslenskum mönnum eða láta ella frændur vora eða vini. Og
eg veit eigi hví þér sýnist að fara til hinnar verstu þjóðar
og frelst hefir þú þig um tíðindasögu við mig."
"Annan
veg er," kvað Hreiðar, "þar eru heldur margir góðir drengir."
Ívar
segir: "Eigi er sjá þó sæmilegur í öndveginu, totabassinn."
En
þá er Ívar sá að bróður hans þótti miklu varða um mann þenna
þá tók hann minna af en áður við Íslendinga "en hvað mun eg þá
heldur en kalla hann hrúgu?"
En
Eyjólfur lést því nafni mundu vel kunna en allt það er hann
gerði eða mælti þá færðu þeir afleiðis.
Vigfús
hét maður. Hann var hersir og réð fyrir á Vors. Hann var
Sigurðarson, Víkinga-Kárasonar. Hann átti dóttur þá er
Ástríður hét. Vinátta var þar mikil í millum þeirra bræðra og
Vigfúss og höfðu sinn vetur hvorir jólaveislu með öðrum og
skulu þeir bræður nú búast við jólaveislu.
En
allt hafði Hreiðar fyrir búið og skyldi hann þá bjóða mönnum
og bað Eyjólf fara með sér "og er mér eigi forvitni á hversu
þeir láta að þér."
"Mér
er þungt," segir Eyjólfur, "og má eg eigi fyrir því fara."
Aftan
þann sem hann var heiman farinn og þeir koma í sæti þá mæltu
förunautar Ívars: "Nú er Hrúga heima en Hreiðar eigi. Nú munum
vér hafa gleði sem oss sýnist."
"Vér
skulum nú," segir Ívar, "hyggja að nokkuð hvað oss hæfir. Hér
erum við bræður og eigum fé báðir saman og ber hann alla
áhyggju fyrir en eg enga. En sá er einn maður er hann vill
veita og gerum vér svo að honum er varla við vært en hann er
við oss saklaus og skal engi maður mæla í mein honum meðan
Hreiðar er eigi heima."
Þeir
segja nú vel fallið til gamans að hafa nokkuð.
Þá
mælti Ívar: "Af litlum manndóm talið þér. Hér þjóna oss allir
og höfum vér gaman af öllu sem oss lystir en aðrir hafa starfa
og áhyggju. Og þótt sjá maður hefði drepið bróður minn þá ætti
eg ekki að gera honum til meins fyrir Hreiðars sakir og engum
skal hlýða að gabba hann og nú skal hann eigi Hrúga heita
lengur."
Og
um morguninn mælti Ívar við Eyjólf: "Viltu fara í skóg með oss
og skemmta þér?"
Og
hann játtir því og fer með þeim og höggva þeir sér tré og
flytja heim. Eyjólfur hefir sverð og handöxi.
Ívar
mælti: "Það ræð eg þér Íslendingur, ef sér fer hver vor, að þú
farir heim fyrir myrkur."
Síðan
fer sinn veg hver um skóginn og fór Eyjólfur einn sér. Þá fer
hann af loðkápunni og lagði á ofan sverð sitt er hann hafði í
hendi. En hann gekk í skóginn og skemmti sér og hafði öxi og
hjó tréin þau sem honum sýndist. En er á leið daginn tók að
drífa og vill hann þá heim og kom þar er loðkápan hafði legið
og var hún á brottu en sverðið var eftir. Hann sér sópað
snjánum sem kápan hefði dragnað. En viðbjörn hafði komið og
dregið kápuna, hafði varla aflið til haft upp að halda er
björninn var ungur og nýkominn úr híðinu og eigi mannsbani
orðinn. Síðan fór hann og sá að björninn sat fyrir honum. Brá
hann sverði og hjó af trýnið við augun uppi af dýrinu og hafði
það í hendi sér heim.
En
Ívar kom heim fyrri og saknar Eyjólfs og mælti: "Ógegnlega
höfum vér farið og illa skilist við vorn förunaut. Honum er
ókunnigt á skóginum en þar von margra skæðra dýra og mun
margrætt um ef hann kemur eigi heim svo sem áður vorum vér við
hann og ræð eg að vér leitum hans þar til er vér finnum hann."
En
er þeir komu út fyrir dyr þá kom Eyjólfur í mót þeim og
fagnaði Ívar honum vel og spurði hví hann væri blóðugur en
hann sýndi þeim það er hann hélt á.
Þá
mælti Ívar: "Það uggi eg að þú sért sár."
"Ver
kátur fyrir það. Ekki sakar mig."
Þá
mælti Ívar: "Óviturlegt bragð að spotta ókunna menn. Hann
hefir sýnt vaskleik í þessum hlut þar er eg veit eigi hvort
nokkur vor mundi til verða."
Og
annan aftan kom Hreiðar heim.
Ívar
mælti: "Hví ertu svo hljóður bróðir? Ertu hugsjúkur um hann
Hrúgu? Hvað væntir þig hversu eg mun við hann hafa búið?"
Hreiðar
svarar: "Það mun nú okkur víst máli skipta hversu þú hefir það
gert."
Hann
segir: "Hvað muntu nú til vinna að eg sé við hann sem þú?"
Hann
svarar: "Eg mun gefa þér gullhring þann er við eigum báðir
saman og þér hefir góður þótt lengi."
Hann
segir: "Eigi mun eg ágirnast föðurarf þinn en við hann mun eg
vera héðan af sem við þig sjálfan og skal hann nú sitja hjá
mér en eigi hjá þér."
Síðan
virtu þeir hann vel báðir og sáu að það rúm var vel skipað er
hann sat í. Og leið nú svo fram.
4. kafli
Nú
koma menn til jólaveislu til þeirra bræðra. En þá er
tólfmenningur var skipaður til að sitja og settir hlutir til
hver næst skyldi sitja Ástríði dóttur Vigfúss hersis og hlaut
Eyjólfur ávallt að sitja hjá henni. En engi maður sá þau
fleira við talast en aðra menn. En það ræddu margir að því
mundi þann veg í móti berast að honum mundi þar konu auðið
verða. Slítur veislu þeirri og var hún veitt stórmannlega og
menn með gjöfum á brott leystir.
Eyjólfur
var fjögur sumur í víkingu og þótti hinn mesti garpur og
framgöngumaður, fékk gott orð og mikið fé.
Það
var einn vetur að sá maður kom þar á Vors er Þorsteinn hét og
var frændi þeirra bræðra og átti bú á Upplöndum.
Hann
sagði til vandræða sinna að berserkur sá er Ásgautur hét hafði
skorað á hann til hólmgöngu fyrir þá sök að hann synjaði honum
systur sinnar og bað þá fjölmenna sig til hólms að eigi gengi
sjá víkingur á efni hans, sagði hann þó fellt hafa marga menn
sína, sagði að hann mundi láta systur sína ef þeir vildu hann
eigi efla, "em eg ekki traustur til hólmgöngu nema eg njóti
yðvarrar gæfu við."
Þeir
nenntu eigi að synja honum fararinnar. Nú fóru þeir með honum
á Upplönd og höfðu þrjá tigu manna með sér og koma í þann stað
er þeir skulu finnast. Þá leita þeir við menn sína hver það
vildi vinna sér til konu að ganga á hólm við Ásgaut. En þótt
konan þætti fýsileg þá varð þó engi búinn að vinna þetta til.
Þá beiddu þeir bræður að Eyjólfur mundi halda skildi fyrir
hann.
Þá
segir Eyjólfur, kvaðst það við engan mann gert hafa og eigi
fyrir sig sjálfan "og mun mér eigi gott þykja ef hann er
drepinn í höndum mér. Þykir mér engi fremd í þessu. En ef
sveinn sjá verður drepinn í höndum oss skulum vér þá heim fara
með sógöru eða skal þá til fá annan og hinn þriðja og vex þá
svo vor óvirðing svo sem margir falla fyrir oss? Og lítil
virðing mun á för vorri ef vér förum við það aftur að hans sé
óhefnt ef hann fellur fyrir oss. Biðjið þér mig að eg gangi
heldur á hólm við berserkinn. Það er veitanda vinum sínum en
þetta vil eg eigi veita."
Þeir
þakka honum vel og þótti þeim þó mikið í ábyrgð er hann var.
Hann
segir: "Svo sýnist mér sem engum vorum sé afturkvæmt ef hans
er eigi hefnt og þykir mér þá verra að berjast við berserkinn
ef frændi yðvar er áður drepinn."
Síðan
gengur hann fram en Ívar bauð að halda skildi fyrir honum.
Eyjólfur
svarar: "Vel er það boðið en mér mun mest um hugað og er satt
hið fornkveðna að sjálfs hönd er hollust."
Gengur
á hólm síðan.
Berserkurinn
mælti: "Skal sjá við mig berjast, hrunkinn?"
Eyjólfur
mælti: "Er eigi það að þér ægi við mig að berjast? Kann það
vera að þér sé eigi vel farið er þú æðrast mikinn mann en
gambrar yfir litlum."
"Ekki
er mér það eignað," segir hann, "en lögin mun eg þér segja upp
um hólmgöngu. Þremur mörkum skal mig leysa af hólmi ef eg verð
sár."
Eyjólfur
svarar: "Óskylt ætla eg vera að halda lögum við þig er þú
dæmir sjálfur hvers þú ert verður fyrir því að á voru landi
mundi slíkt þykja þrælsgjöld er þú gerir um sjálfan þig."
Eyjólfur
átti fyrr að höggva og hjó það hið fyrsta að sverðið kom á
skjaldarsporðinn og gekk af sporðurinn og fóturinn af
berserknum. Eyjólfur fékk af þessu verki mikið ágæti og fór
heim síðan með þeim bræðrum. Nú var honum boðið fé mikið að
þiggja en hann lést þetta ekki til fjár hafa gert né til konu
heldur af vinfengi við þá bræður. Ásgautur leysti sig af hólmi
og lifði við örkuml.
Síðan
bað Eyjólfur Ástríðar Vigfúsdóttur. Nú eru til að flytja málið
Ívar og Hreiðar, segja hann ættstóran mann og eiga göfugt ráð
á Íslandi og mikinn frændaafla og kölluðu líklegt að mikið
yrði hans forlag.
Þá
mælti Eyjólfur: "Vera kann að frændum Ástríðar þyki ofsi
mikill í voru máli en margir vita á Íslandi að vér eigum
göfugt foreldri og mikið fé."
Vigfús
segir: "Þetta mun vera forlög hennar þótt til væri ætlað ekki
óframar um frændkonu vora."
Hún
var honum gefin og fór út til Íslands með honum.
5. kafli
Böðvar
hét maður. Hann var sonur Víkinga-Kára og bróðir Sigurðar
föður Vigfúss. Hann var faðir Ástríðar, móður Eiríks, föður
Ástríðar, móður Ólafs Tryggvasonar. Víkinga-Kári var sonur
Eymundar akraspillis Þórissonar. Böðvar var faðir Ólafar,
móður Gissurar hins hvíta.
Þá
er þau Eyjólfur og Ástríður komu út til Íslands, var Ingjaldur
þá andaður. Þá tók Eyjólfur við búi og goðorði. Úlfeiður hét
dóttir Ingjalds. Hana átti Hríseyjar-Narfi.
Börn
þeirra Eyjólfs og Ástríðar voru fjögur nefnd. Þorsteinn hét
sonur þeirra hinn elsti og var hann leystur af arfi þá er hann
kvæntist og bjó hann að Hólum í Eyjafirði meðan hann lifði og
verður hann lítt við söguna riðinn. Vigfús hét annar. Hann
fékk Hallfríðar Þorkelsdóttur hins háva frá Mývatni. Glúmur
hét hinn yngsti sonur þeirra en Helga dóttir. Hún var gift
Steingrími í Sigluvík. Þeirra sonur var Þorvaldur tasaldi er
síðar kemur við málið. En Vigfús andaðist litlu síðar en hann
kvongaðist og átti barn eitt og lifði það litlu lengur en hann
og bar af því undir Hallfríði allt fé til helmings við þau
Glúm og Ástríði en Eyjólfur var andaður þá er hér var komið.
Þá
réðst Þorkell hinn hávi til Þverár og Sigmundur sonur hans og
var hann mikill maður fyrir sér og ætlaði að hann mundi
höfðingi gerast ef hann fengi gott kvonfang og mága stoð.
Þórir
hét maður. Hann bjó á Espihóli. Hann var sonur Hámundar
heljarskinns og Ingunnar Helgadóttur hins magra. Hann átti
Þórdísi Kaðalsdóttur. Þeirra börn voru Þórarinn og Þorvaldur
krókur er bjó á Grund í Eyjafirði og Þorgrímur er bjó í
Möðrufelli og Ingunn er átti Þórður Freysgoði og Vigdís er
átti Sigmundur.
Síðan
tóku þeir Þorkell og Sigmundur að óhægja Ástríði byggðina og
var skipt landinu í helminga og hlutu þau Glúmur og Ástríður
þann hluta landsins er ekki var húsaður og gerðu þau bú á
Borgarhóli. En Glúmur skipti sér ekki af um búsýslu, þótti
heldur óbráðger í uppruna. Hann var fámálugur og fálátur
jafnan, hár maður vexti og nokkuð skolbrúnn, hvítur á hár og
rétthár, kraklegur og þótti heldur seinlegur maðurinn, fór
ekki til mannamóta.
Nú
eyðist fé fyrir þeim Ástríði og gerist ráðahagurinn óhægur en
Sigmundur og Þorkell bægja þeim og höfðu þau hið minna af
öllu.
Hof
Freys var þar fyrir sunnan ána á Hripkelsstöðum.
Þórarinn
á Espihóli var maður vitur og vinsæll. Þorvaldur krókur var
hólmgöngumaður og ódæll. Sigmundur Þorkelsson þóttist maður
mikill fyrir sér er hann kom í mægðir við Esphælinga.
Glúmur
segir móður sinni að hann vill utan ráðast: "Sé eg að þroski
minn vill engi verða en það má vera að eg hljóti gæfu af
göfgum frændum mínum en eg nenni eigi að þola ágang Sigmundi
en eg sé mig enn vanfæran í mót honum. En lógaðu eigi landinu
þó að þröngt verði kosti þínum."
Þá
var Glúmur fimmtán vetra er hann fýstist utan.
6. kafli
Nú
er að segja frá utanferð Glúms. Þegar er hann kom við land fór
hann upp á Vors til Vigfúss. Og er hann kom að bænum þá sá
hann þar mikið fjölmenni og margs konar skemmtan og leika. Og
það þóttist hann sjá að þar mundi á öllum hlutum stórmennska
vera. En þar sem hann sá marga menn merkilega þá vissi hann
eigi hvar Vigfús mundi vera frændi hans. Það mark hafði hann
til hans að hann sá mann mikinn og veglegan í öndvegi í
skautfeldi blám og lék sér að spjóti gullreknu, gekk síðan að
honum og kvaddi hann en hann tók vel kveðju hans. Vigfús
spurði hvað manna hann væri en hann kvaðst vera íslenskur og
eyfirskur. Þá spurði Vigfús að Eyjólfi mági sínum og Ástríði
dóttur sinni.
En
hann kvað hann andaðan "en Ástríður lifir."
Vigfús
spurði hvað barna þeirra lifði en Glúmur sagði honum til
systkina sinna en síðan sagði hann honum að þar var einn sonur
þeirra kominn fyrir hann. En er hann sagði það þá reitist ekki
af um talið við hann. Glúmur bað hann vísa sér til sætis en
Vigfús kvaðst eigi vita hvað satt væri af því er hann sagði og
vísaði honum til sætis á hinn óæðra bekk utarlega og veitti
honum litla virðing. Hann var fámálugur og ósiðblendur. Þá er
aðrir menn drukku eða höfðu aðra gleði þá lá hann og hafði
feld á höfði sér. Hann þótti þar fól eitt.
Þar
var veisla búin að veturnóttum og gert dísablót og allir skulu
þessa minning gera. Glúmur situr í rúmi sínu og gengur eigi
til. Og er á leið kveldið er menn voru komnir þá var eigi svo
mikil gleði sem líklegt mundi þykja fyrir fagnaðar sakir og
vina fundar er þar voru margir saman komnir. Og þann dag er
menn höfðu komið til boðsins hafði Glúmur eigi út gengið í
móti mönnum og bauð engum að sitja hjá sér eða í hans rúmi.
Og
er menn voru komnir undir borð þá var sagt að sá maður var
kominn að bænum með tólfta mann er Björn hét og kallaður
járnhaus. Hann var berserkur mikill og var því vanur að koma
til mannboða fjölmennra og leitaði þar orða við menn ef nokkur
vildi það mæla er hann mætti á þiggja og skoraði á menn til
hólmgöngu.
En
Vigfús bað þess að menn skyldu vel stilla orðum sínum "og er
það minni læging en taka meira illt af honum" og hétu menn
honum góðu um það.
En
Björn gekk í skálann inn og leitaði orðheilla við menn og
spurði á hinn æðra bekk hinn ysta mann hvort hann væri
jafnsnjallur honum en hann kvað fjarri það fara. Síðan spurði
hann hvern að öðrum þar til að hann kom fyrir öndvegið. Ýmissa
orða leituðu menn sér en þar kom niður að engi kvaðst
jafnsnjallur honum. En er hann kom fyrir Vigfús þá spurði hann
hvar Vigfús vissi slíkra garpa vonir en hann lést eigi vita
hans jafningja.
Þá
mælti hann: "Vel er svarað og hyggilega sem von var að. Þú ert
virðingamaður mikill og gengið lengi að óskum líf þitt og engi
hnekking komið vegs þíns og sóma. Nú er það vel að eg þarf
ekki við þig annað að mæla en gott eitt en spyrja vil eg þig
ef þú þykist jafn við mig?"
Hann
svarar: "Þá er eg var ungur og í víkingu og vann nokkuð til
frama, nú veit eg eigi hvort eg mætti þá við þig jafnast en nú
hálfu síður að eg em gamall og örvasi."
Hann
snýr á brott þaðan og fer utar með öðrum bekk og spyr enn ef
þeir þykjast jafnsnjallir honum en þeir kváðust eigi
jafnsnjallir honum. Þá kom hann að þar er Glúmur lá í
pallinum.
"Hví
liggur sjá maður svo," kvað Björn, "en situr eigi?"
Sessunautar
hans svöruðu og veittu honum orðafullting og kváðu hann svo
óvitran að ekki mark mátti að þykja hvað hann mælti. Björn
spyrnir á honum fæti sínum og mælti að hann skyldi sitja upp
sem aðrir menn og spurði ef hann væri jafnsnjallur honum.
En
Glúmur kvað hann ekki þurfa að eiga við sig og kvaðst eigi
vita um snilli hans "og vil eg af því engu við þig jafnast að
út á Íslandi mundi sá maður kallaður fól er þann veg léti sem
þú lætur. En hér hefi eg vitað alla best orðum stilla,"
hleypur upp síðan og að honum, þrífur af honum hjálminn. Síðan
hnykkir hann upp eldistokki og keyrir á milli herða honum og
lýtur kappinn við og þegar annað og hvert að öðru svo að hann
féll. Og þá er hann vildi á fætur færast þá laust hann í höfuð
honum og lét svo þar til að hann kom út fyrir dyr.
En
þá er Glúmur vildi til sætis er Vigfús kominn á gólfið og
allir þeir og fagnaði þá vel frænda sínum, kvað hann nú hafa
raun til gert að hann var hans ættar: "Skal eg nú virða þig
sem okkur sómir," lést það til hafa gengið í fyrstu að honum
sýndist hann eigi bráðgervilegur, "vildi eg þess að bíða er þú
færðir þig með skörungskap í þína ætt." Leiðir nú hann til
sætis hjá sér.
Glúmur
kvaðst þiggja mundu það sæti þótt fyrr væri.
Annan
dag eftir er sagt andlát Bjarnar.
Vigfús
bauð Glúmi að taka ríki eftir sig og virðing en Glúmur kvaðst
þiggja vilja en fara þó út fyrst til Íslands að eigi eignuðust
þeir föðurleifð hans er hann ann eigi að njóta, kvaðst aftur
munu koma sem fyrst. Vigfús kvaðst ætla það forlög Glúms að
auka sína ætt og sóma á Íslandi.
Að
sumri lætur Vigfús búa skip til handa Glúmi og gefur honum
farminn á og mikið fé í gulli og silfri og mælti: "Svo segir
mér hugur um að við sjáumst eigi síðan en einkagripi vil eg
þér gefa, feld og spjót og sverð er vér höfum mikinn trúnað á
haft frændur. Og meðan þú átt gripina vænti eg að þú týnir
eigi virðingu en þá em eg hræddur um ef þú lógar þeim."
Síðan
skiljast þeir.
7. kafli
Nú
fer Glúmur út til Íslands og heim til Þverár. Og móður sína
hitti hann brátt og fagnaði hún honum vel og sagði ójafnað
þeirra feðga og bað hann þó hafa við þolinmæði en kvaðst til
lítils um fær að ganga þeim í móti. Síðan reið hann heim að
garði.
Þá
sá hann að færður var garðurinn og gengið á hans hlut og þá
kvað hann vísu:
Nær
gengr mér og mínum,
mendöll,
hjúum öllum,
þverr
við glaum, hinn græni
garðr
en oss of varði.
Verðr
hróðrskotað harðla,
hér
tíni eg það, mínum,
munat
enn of styr stála
starflaus,
föðurarfi.
En
það hafði orðið til tíðinda út hér meðan.
Sigmundur
óhægði Ástríði og vildi koma henni af staðfestu.
Um
haustið varð vant kvígna tveggja, er Glúmur hafði utan verið,
þeim Þorkatli og Sigmundi og hugðu það að stolið mundi vera og
létu líklegasta til þræla er Ástríður átti og segja þá einætum
etið hafa og stefndu þeim um vorið um stuld. En þessir þrælar
voru miklu hollastir Ástríði fyrir umsjá og verknað.
Hún
þóttist varla mega búi sínu halda ef þeir færu frá og fer á
fund Þorsteins sonar síns og segir honum hvern ágang þeir
veita, biður hann svara fyrir þrælana: "Vil eg heldur fé bæta
fyrir þá en þeir verði sekir um álygi ef eigi er betri föng á
og þætti mér þú nú eiga að vera brjóst fyrir oss og segjast
svo í góða ætt."
Þorsteinn
lést það ætla að mál muni svo upp borið af þeirra hendi að
þeir munu ætla að fylgja með afla mága sinna: "Sýnist mér það
ráð ef þessir menn halda upp ráði þínu að vér eigum hlut í
fébótum að þeim komi við."
Hún
svarar: "Svo segir mér hugur um að þær einar fébætur verði er
oss mun meins í leitað. En fyrir því að þar er til lítillar
liðsemdar að leita er þú ert mun verða að leggja á þeirra
vald."
En
þau gæði fylgdu mest Þverárlandi, það var akur er kallaður var
Vitaðsgjafi því að hann varð aldregi ófrær. En honum hafði svo
skipt verið með landinu að sitt sumar höfðu hvorir.
Nú
segir Ástríður þeim feðgum að "mér líst að þið viljið mjög
fyrirkoma mínu ráði og sjáið það að hér þrýtur forystu. En
heldur en þrælar séu upp gefnir vil eg þetta mál leggja á
ykkarn dóm."
Þeir
kváðu það viturlegra ráð. Gera þeir nú ráð sitt. En sú var
ráðagerð þeirra að hafa sjálfdæmi fyrir þrælana eða sekja þá.
En Þorsteinn fylgdi eigi betur málinu en þeir höfðu sjálfdæmi
og gerðu til handa sér akurinn að þeir skyldu hann einir eiga
og ætla svo að komast að landinu öllu að kippa undan þeirri
stoð er áður hélt mest upp ráði hennar.
Og
það sumar er þá fór í hönd átti hún að hafa akurinn ef að
réttu færi. En um sumarið er menn fóru til þings, er þessu
máli var sett, þá fór nautamaður um haga og fann kvígurnar í
einu jarðfalli og hafði fokið yfir öndverðan vetur og varð nú
bert illmælið við þrælana.
Og
er þeir feðgar spurðu að kvígurnar voru fundnar þá buðu þeir
fé að gjalda fyrir akurinn en þeir vildu eigi láta handsöl sín
af akrinum.
En
Ástríður segir að eigi muni þó of mikið koma fyrir illmælið þó
að hún hefði sitt "og vil eg annaðhvort hafa það er eg á eða
missa. Þó vilja engir rétta málið, þá skal enn bíða og vænti
eg að Glúmur muni út koma og leiðrétta vort mál."
Sigmundur
segir: "Seint til vonar sá mun erja. Situr sá nú í hjá er
líklegri væri til þinna sona."
Hún
segir: "Illa sest oft ofsinn Sigmundur og rangindi. Kann og
vera að það hendi þig."
Og
litlu síðar sumars kom Glúmur út og er litla hríð við skip,
fer til bús síns með auð fjár. En hið sama skaplyndi hafði
hann sem fyrr, var fálátur og lét sem hann heyrði eigi það er
gerst hafði út hér meðan. Hvern morgun svaf hann til dagmála
og annaðist ekki um bú. Það sumar áttu þau Glúmur akurinn að
hafa ef að réttu færi. Fé Sigmundar gekk þeim að meini mjög og
var hvern morgun í túni þeirra.
Einn
morgun vakti Ástríður Glúm og sagði að nautafjöldi Sigmundar
var kominn í tún og vildi brjóta andvirki "en eg hefi eigi
fráleik til að reka í brott en verkmenn að vinnu."
Hann
svarar: "Lítt hefir þú mig til vinnu kvatt og skal eigi illa
við verða."
Sprettur
hann upp og tekur hest sinn og í hönd sér trélurk og keyrði
nautin knálega og barði þau mjög þar til er þau koma í tún
Þorkels og Sigmundar, lætur þau þar spilla sem þau vildu.
Þorkell gætti heima andvirkis um morgna en Sigmundur fylgdi
húskörlum.
Þorkell
mælti við Glúm: "Þess áttu von að menn munu það eigi sitja þér
ef þú meiðir fé manna þóttú þykist hafa framið þig
utanlendis."
Glúmur
kvað ómeidd vera öll naut hans nú "en ef þau koma oftar oss að
meini þá munu eigi öll ólamið og láttu þó vel yfir. Þú kemur
því einu við. Munum vér og eigi lengur hafa mein af fé yðru."
Þá
mælti Þorkell: "Stórlega lætur þú nú Glúmur. Slíkur glópaldi
þykir oss þú nú sem þá er þú fórst utan og munum vér ekki vort
ráð gera eftir geipun þinni."
Glúmur
veik heim og setti að honum hlátur og brá honum svo við að
hann gerði fölvan í andliti og hrutu úr augum honum tár þau er
því voru lík sem hagl það er stórt er. Og þann veg brá honum
oft við síðan þá er víghugur var á honum.
8. kafli
Það
er sagt þá er á leið á haustið að Ástríður kom enn að máli við
Glúm einn morgun og vakti hann og bað hann skipa til verks,
kvað nú heyverkum lokið verða í dag ef svo væri til skipað sem
hæfði. Lokið höfðu þeir Sigmundur heyverkum fyrir stundu.
"Og
fóru þau Sigmundur og Vigdís snemma í morgun til akurs
Vitaðsgjafa og munu þau vel hyggja er þau hafa akurinn er vér
ættum ef að réttu færi."
Þá
stóð Glúmur upp og varð þó eigi fyrr búinn en að dagmálum.
Hann tók þá feldinn blá og spjótið gullrekna í hönd sér, lét
söðla hest sinn.
En
Ástríður sagði: "Mjög vandar þú nú sonur minn búning til
heyverksins."
Hann
svarar: "Eigi fer eg oft til að vinna en bæði skal þá gera
mikið að og búast vel til og kann eg þó ekki vel til verksins
að skipa. Mun eg ríða til Hóla upp og þiggja heimboð að
Þorsteini bróður mínum."
Síðan
reið hann suður yfir ána. En þá er hann kom til akursins þá
tók hann dálkinn úr feldinum. En þau voru í akri Vigdís og
Sigmundur.
Og
er hún Vigdís sá hann gekk hún í mót honum og bað hann heilan
koma "þykir oss það illa er svo fátt er í frændsemi vorri og
viljum vér eiga í allan hlut að fleira sé um."
Glúmur
svarar: "Ekki er enn þess að orðið er eigi megi vel verða í
frændsemi vorri. En því veik eg hingað að dálkurinn er úr
feldi mínum og vil eg að þú saumir á nisting."
Hún
lést það gjarna vilja og gerði hún það.
Glúmur
leit yfir akurinn og mælti: "Eigi brást hann Vitaðsgjafi enn."
Síðan
fór hann í feldinn og tók spjótið í hönd sér. Síðan snarar
hann að honum Sigmundi og brá spjótinu en hann spratt upp í
móti en Glúmur hjó þegar í höfuð honum og þurfti Sigmundur
eigi fleiri.
Þá
gekk hann að Vigdísi og sagði að hún skyldi heim fara "og seg
Þorkatli að Sigmundur er eigi einfær af akrinum."
En
Glúmur reið upp til Hóla og segir bróður sínum engi tíðindi.
En er Þorsteinn sá gerðar hans er hann hafði bæði feld og
spjót þá fann hann blóð í málunum og spyr ef hann hefði
höggvið með því fyrir skömmu.
Hann
svarar: "Það er satt. Eigi hefir mér í hug komið að segja,"
kvað Glúmur, "að eg drap Sigmund Þorkelsson í dag."
Þorsteinn
segir: "Það mun þeim tíðindi þykja, Þorkatli eða Esphælingum
mágum hans."
Glúmur
svarar: "Það er fornt mál, að blóðnætur eru hverjum bráðastar,
og mun þeim þykja lítils vert um er frá líður."
Glúmur
var þar þrjár nætur að kynni sínu en þá býst hann heim.
Þorsteinn býður að fara með honum.
Glúmur
segir þess eigi þurfa: "Gættu bús þíns. Eg mun ríða rétta leið
mína til Þverár. Munu þeir ekki svo mjög eftir þessu ganga."
Fer
Glúmur heim til Þverár.
En
er tíðindi þessi spyrjast fer Þorkell á fund Þórarins og
leitar þangað ráða og meðferðar.
Hann
segir: "Vera má nú þá að hún segi Ástríður að hann hafi eigi
til engis risið á legginn."
Þorkell
segir: "Það ætla eg að hann hafi á þann legg risið er hann fær
eigi á stigið."
Þórarinn
svarar: "Það er nú sem gerist. Hafið þér lengi sýnt þeim
ójafnað og ætlað að færa þau við útgarða og litið eigi á það
hver von væri á um afkvæmi slíkra manna sem Eyjólfur var er
bæði var ættstór og hinn mesti garpur. En oss er vandi á mjög
mikill við Glúm fyrir frændsemis sökum en við yður um mægðir
og óhóglegt sýnist mér málið ef Glúmur fylgir sem eg get að
vera muni."
Þá
fór Þorkell heim og voru þessi mál kyrr um veturinn. Glúmur
hafði nökkvi mannfleira en hann var vanur um veturinn.
9. kafli
Það
er sagt að Glúm dreymdi eina nótt. Hann þóttist vera úti
staddur á bæ sínum og sjá út til fjarðarins. Hann þóttist sjá
konu eina ganga utan eftir héraðinu og stefndi þangað til
Þverár. En hún var svo mikil að axlirnar tóku út fjöllin
tveggja vegna. En hann þóttist ganga úr garði á mót henni og
bauð henni til sín og síðan vaknaði hann.
Öllum
þótti undarlegt en hann segir svo: "Draumur er mikill og
merkilegur en svo mun eg hann ráða að Vigfús móðurfaðir minn
mun nú vera andaður og mundi kona sjá hans hamingja vera er
fjöllum hærra gekk. Og var hann um aðra menn fram um flesta
hluti að virðingu og hans hamingja mun leita sér þangað
staðfestu sem eg em."
En
um sumarið er skip komu út spurðist andlát Vigfúss.
Þá
kvað Glúmur vísu:
Fara
sá eg hólms und hjálmi
hauks
í miklum auka
Jörð
að Eyjafirði
ísungs,
fira dísi,
þá
svo að dóms í draumi
dals
ótta mér þótti
felli-Gunnr
með fjöllum,
fólkvandar
bjóðr, standa.
Um
vorið hitti Þorkell Þorvald krók og aðra sonu Þóris, leitar
eftir að þeir muni fylgja þessu máli. En hann taldi til skyldu
við dóttur sína og marga aðra vináttu er hann hefir þeim gert
og Sigmundur sonur hans. Þorvaldur hittir Þórarin, segir að
ámælissamt mun verða nema þeir fylgi máli mágs síns.
Hann
lést vilja slíkt allt að veita sem hann hefir föng á "og það
er nú auðsætt að Glúmur ætlar að miklast af vígi Sigmundar en
vér unnum oss eigi verr metorða í héraðinu."
Þórarinn
segir: "Svo líst mér sem vant muni svo málinu að fylgja að
öruggt sé að vér vöxum af. Og enn við uppgang Glúms er þess
eigi örvænt að honum kippi í kyn og ætt sína. Fer eg því
tregari að en þér að mér sýnist óvís virðingin að deila við
Glúm en mér þykir og eigi gott ef aukast vill óvirðing vor."
En
með áeggjun þá bjó Þórarinn Þórisson mál til alþingis á hendur
Glúmi um víg Sigmundar en Glúmur bjó mál til á hendur Þorkatli
hinum háva um illmæli við þrælana og annað bjó hann á hönd
Sigmundi og stefndi honum um stuld og kvaðst hann drepið hafa
á eign sinni og stefnir honum til óhelgi er hann féll á hans
eign og gróf Sigmund upp.
Síðan
fóru mál til alþingis við svo búið og sótti Glúmur þá frændur
sína að liðveislu, Gissur hvíta og Teit son Ketilbjarnar frá
Mosfelli og Ásgrím Elliða-Grímsson og segir þeim allan
málavöxt og ágang þeirra feðga og ranglæti og marga
svívirðing. Kvaðst hann þar vætta eflingar til réttra laga er
þeir voru en hann væri sjálfur fyrir. Þeir kváðust allir þess
skyldir að hans hlutur lægi eigi í óvina hendi, kváðust fegnir
því verða ef hans uppreist yrði í þeirri ætt.
Líður
þingið að dómum fram og hafa Esphælingar fram vígsmálið með
áeggjun þeirra er harma sinna áttu að minnast en víst væri að
eigi mundu spjöllin á vera. Glúmur hefur málið á hendur
Þorkatli og komu sakar í dóm. Hafði Glúmur mikinn frændaafla
og vina.
Og
er til varna var boðið, Glúmur segir: "Á þá leið er að það má
mörgum kunnigt vera að þér hafið málið meir til búið með
óskapi en eigi séu spjöllin á því að Sigmund drap eg á mínu fé
og áður eg riði til þings stefndi eg honum til óhelgi."
Hann
nefndi sér að því votta og ver svo sökina og veittu þeir
frændur honum svo að Sigmundur féll óheilagur. Síðan hefir
Glúmur mál fram á hendur Þorkatli um bekráð til fjár síns og
horfir þar óvænt Þorkatli því að vitni gengu að með Glúmi og
finnast þar eigi lögvarnir í móti og horfði til þess að
Þorkell mundi verða sekur. Var leitað um sættir við Glúm.
Hann
segir þá tvo kosti vera, að hann mundi sök fram hafa eða
Þorkell seldi honum Þverárland með slíku verði sem hann vildi
á kveða og var það eigi betur en hálfvirði: "Má og Þorkell það
ætla ef hann verður sekur að við skulum eigi báðir á þingi
annað sumar."
Og
nú áttu hlut í vinir Þorkels að hann sættist og tók Þorkell
það ráð sem honum hæfði, sættist á mál og seldi Glúmi landið,
skyldi búa þau misseri og voru þá sáttir að kalla og undu
Esphælingar illa við málalok. Og héðan frá greri aldregi um
heilt með þeim Glúmi og Esphælingum.
Og
áður Þorkell fór á brott frá Þverá þá gekk hann til hofs Freys
og leiddi þangað uxa gamlan og mælti svo: "Freyr," sagði hann,
"er lengi hefir fulltrúi minn verið og margar gjafar að mér
þegið og vel launað, nú gef eg þér uxa þenna til þess að
Glúmur fari eigi ónauðgari af Þverárlandi en eg fer nú. Og
láttu sjá nokkurar jartegnir hvortú þiggur eða eigi."
En
uxanum brá svo við að hann kvað við og féll niður dauður og
þótti Þorkatli vel hafa við látið og var nú hughægra er honum
þótti sem þegið mundi heitið. Hann fór síðan norður til
Mývatns og bjó þar og er hann úr sögunni.
10. kafli
Glúmur
tók nú virðing mikla í héraðinu.
Sá
maður bjó að Lóni í Hörgárdal er Gunnsteinn hét, mikilmenni og
auðigur og taldur með hinum stærrum mönnum. Hann átti konu þá
er Hlíf hét. Þorgrímur hét sonur þeirra og var kenndur við
móður sína og var kallaður Hlífarson fyrir því að hún lifði
lengur en Gunnsteinn. Hún var skörungur mikill. Þorgrímur var
mannaður vel og gerðist mikilmenni. Grímur hét annar sonur
þeirra er kallaður var eyrarleggur. Halldóra hét dóttir
þeirra. Hún var væn kona og vel skapi farin. Sá kostur þótti
vera einnhver bestur fyrir sakar frænda og mest kunnustu og
framkvæmdar hennar. Þessar konu bað Glúmur.
Lést
hann lítt þurfa mundu frænda að segja ætt sína né svo
fjárhluti eða atferð, "það mun yður kunnigt vera en ráðakost
þenna hefi eg mér ætlað með því að frændur hennar vilja."
Honum
var vel svarað þessu máli. Er hún föstnuð Glúmi með miklu fé
og gert brullaup þeirra vel. Og nú er hans ráð enn virðulegra
en áður.
Þorvaldur
hét maður Refsson er bjó að Barði í Fljótum. Hann átti Þuríði
dóttur Þórðar frá Höfða. Börn þeirra voru Klaufi og Þorgerður
er átti Þórarinn á Espihóli.
Þorvaldur
krókur á Grund átti Þorkötlu úr Þjórsárdal.
Hlenni
hinn gamli Örnólfsson töskubaks bjó í Víðinesi og átti
Oddkötlu Oddkelsdóttur úr Þjórsárdal.
Gissur
hét maður og var Kaðalsson. Hann bjó að Tjörnum í
Eyjafjarðardal. Hann átti konu þá er Saldís hét. Hún var gild
húsfreyja. Gissur var og í hinu stærra bónda tali, vel fjár
eigandi. Dætur þeirra eru tvær nefndar, Þórdís og Herþrúður,
konur vænar og oflátar miklir, þóttu vera kostir góðir, óxu
þar upp heima. Bróðir Gissurar hét Runólfur. Hann var faðir
Valgerðar, móður Eyjólfs á Möðruvöllum. Þórdís var dóttir
Kaðals er átti Þórir á Espihóli og þeirra börn voru þau sem
sagt var fyrr. Þorgrímur Þórisson var eigi Þórdísar sonur og
þó skilgetinn. Þorgrímur var mikilmenni og vel að sér. Hann
ríður á fund Gissurar þess erindis að biðja Þórdísar dóttur
hans sér til eiginkonu. Voru flytjendur þessa máls bróðir hans
og vinir, frændur konunnar, þóttust vera nær komnir að ráða
fyrir kosti frændkonu sinnar og leist þeim allvænlega stofnað.
En Þorgrími var synjað konunnar en öllum þótti hann hafa mælt
til jafnræðis og fyrir þótti bræðrum hans og frændum.
11. kafli
Sá
maður er nefndur til sögunnar er Arnór hét og var kallaður
rauðkinnur. Hann var Steinólfsson, Ingjaldssonar, og
bræðrungur Glúms að frændsemi. Hann hafði lengi í förum verið
og var vel metinn og var með Glúmi jafnan er hann var út hér.
Hann veik til við Glúm að hann biði konu til handa honum.
Glúmur spyr hverrar konu hann vilji biðja.
Arnór
segir: "Þórdísar Gissurardóttur er Þorgrími Þórissyni var
synjað."
Glúmur
segir: "Óvænt þykir mér það horfa því að mér þykir ykkar engi
munur. En Þorgrímur á bústað góðan og auð fjár, frændaafla
mikinn en þú átt engan bústað og ónóg fé. En eg vil eigi
ójafnað bjóða Gissuri svo að eigi ráði hann fyrir dóttur sinni
sem hann vill því að Gissur er góðs verður frá mér."
Arnór
segir: "Þá nýt eg góðra frænda ef eg get þá betra kost að þú
flytjir mitt mál. Heittu honum vinfengi þínu og mun hann þá
gefa konuna því að þetta mundi jafnræði kallað ef eigi hefði
svo fríðum manni verið frá vísað áður sem Þorgrímur er."
Glúmur
lét að eggjast og fór með honum á fund Gissurar og tjár málið
fyrir honum.
Gissur
svarar: "Vera kann það Glúmur," segir hann, "að það verði mælt
að mér mislítist ef eg gef dóttur mína Arnóri frænda þínum en
mér sýndist eigi að gefa Þorgrími."
Glúmur
segir: "Rétt er mælt en þó er því að lýsa ef þú vilt vort mál
virða að þar í mót mun mitt vinfengi koma."
Gissur
svarar: "Það þykir mér mikils vert en grunar mig að þá komi í
mót óvinfengi annarra manna."
Glúmur
segir: "Þú sérð og ráð þitt en miklu mun hér um skipta minn
þótta hvort þú gerir."
Þá
segir Gissur: "Eigi skaltu erindlaust fara þetta sinn" og
rétti fram höndina og festir Arnór sér konu.
En
Glúmur segir að hann vill það til leggja að brullaup skal vera
að Þverá um haustið og skilja þeir nú við svo búið.
Arnór
átti malt út að Gásum og skyldi hann sjálfur sækja og húskarl
einn með honum. En Þorgrímur Þórisson fór þann dag til laugar
er þeirra var utan von með maltið og voru að Hrafnagilslaugu
og sex húskarlar hans með honum.
En
er þeir komu utan og vildu ríða yfir ána þá mælti Þorgrímur:
"Mun eigi nú mjög vel fallið að hitta þá Arnór? Missum eigi
maltanna ef vér skulum þó missa konunnar."
Gengu
þeir Þorgrímur í móti þeim með brugðin sverð. Og er þeir Arnór
sáu það hver liðsmunur var þá hleypti hann á kaf og svo yfir
ána en klyfjahestarnir voru fyrir vestan ána.
Þá
mælti Þorgrímur: "Eigi berum vér til alls ógiftu. Ölið skulum
vér drekka en þeir munu ráða kosti konunnar."
Þorgrímur
ríður til Espihóls hins syðra. Þórir var þá sjónlaus. En þeir
förunautar Þorgríms voru allkátir og hlógu mjög og spyr Þórir
hvað þeim þætti svo hlæglegt.
Þeir
sögðust eigi vita hvorir fyrr mundu veisluna halda, sögðu þar
föngin en þá frá elta er áttu "en brúðguminn á kafi."
Og
er Þórir heyrir þetta þá mælti hann: "Þykir yður vel komið
málinu yðru er þér hlæið svo mjög eða hvert mun nú úrræði
yðvart? Ætlið þér hér í nótt að sofa og engis annars við
þurfa? Eigi kunnið þér þá skaplyndi Glúms ef honum þykir góð
för frænda síns. Eg kalla ráð að safna mönnum, meiri von að
Glúmur hafi nú saman dregið marga menn."
Þar
var þá vað á ánni er nú er ekki. Þeir söfnuðu nú að sér átta
tigum vígra manna um nóttina og bjuggust við á hólinum
framanverðum því að þar var vaðið á ánni við hólinn sjálfan.
En
frá Arnóri er að segja að hann finnur Glúm og segir honum frá
förum sínum.
Hann
segir: "Ekki kom mér það að óvörum að þeir létu eigi kyrrt og
er nú á vandi nokkur, svívirðing ef kyrrt er en allósýn
virðing ef við er leitað að rétta en þó skal nú safna mönnum."
Og
er ljóst var um morguninn þá kom Glúmur að ánni með sex tigu
manna og vildi ríða yfir ána. En þeir grýttu á þá Esphælingar
og gekk eigi fram reiðin og hvarf Glúmur aftur og börðust yfir
ána með grjóti og skotum og urðu þar margir sárir en engir eru
nefndir. Og er héraðsmenn urðu varir við þá drifu þeir til um
daginn og gengu í milli og var á komið sættum og leitað hvað
Esphælingar vilja bjóða fyrir ósæmdarhlut þann er þeir höfðu
gert Arnóri. En þau komu svör í móti að ekki mundu bætur fyrir
það koma þó að Arnór hleypti frá maltklyfjum sínum. Þá var
leitað að Glúmur mundi eiga hlut í að biðja Herþrúðar
Gissurardóttur til handa Þorgrími og skyldu því að eins ráð
takast með þeim Arnóri og Þórdísi nema Glúmur gæti konu þessa
til handa Þorgrími og þótti sú betur gefin er Þorgrímur ætti.
Nú
með því að margir áttu hlut í þá heitir Glúmur sinni umsýslu,
hittir Gissur og vekur þetta mál og mælti: "Það má virðast
hlutgirni ef eg bið bæði konu mínum frændum og Esphælingum. En
að óhöpp stöðvist í héraði þá þykist eg skyldur að veita þér
mína hollustu ef þú gerir að mínum vilja."
Gissur
svarar: "Svo sýnist mér best að þú ráðir því að mér sýnist vel
boðið dóttur minni að þetta sé."
Takast
nú ráðin hvorratveggju. Gerði Arnór bú að Uppsölum en
Þorgrímur bjó í Möðrufelli. Litlu síðar andast Gissur. Þá
færði Saldís byggð sína á Uppsali. Arnór gat son við Þórdísi
er Steinólfur hét. Annan son átti Þorgrímur og hét sá
Arngrímur og var efnilegur maður í uppvexti sínum öllum.
12. kafli
Saldís
bauð heim dótturson sínum hvorumtveggja. Arngrímur var tveim
vetrum eldri en Steinólfur og óxu eigi vinsælli menn upp í
Eyjafirði eða allbetur væru að sér gervir og unnust allmikið.
Þá er annar var fjögurra vetra en annar sex vetra léku þeir
sér um dag og bað Steinólfur Arngrím ljá sér messingarhest.
Arngrímur
svaraði: "Eg mun gefa þér því að það er nú heldur þitt leika
en mitt fyrir aldurs sökum."
En
Steinólfur sagði fóstru sinni hve góða gjöf hann hafði þegið.
Hún kvað það vel vera að hvor þeirra var svo vel til annars.
Kona
sú fór þar um hérað er Oddbjörg hét, gleðimaður, fróð og
framsýn. Þótti mikið undir að húsfreyjur fögnuðu henni vel um
héraðið, sagði nokkuð vilhalt sem henni var beini veittur. Hún
kom til Uppsala og tók Saldís vel við henni og bað hana spá
nokkuð um þá sveinana og spá vel.
Hún
segir: "Vænlegir eru þessir sveinar ef þeim vinnst gæfan. Það
er mér vanséð."
Saldís
mælti: "Eigi ætla eg þér nú allgóðan þykja beinann fyrir skútu
þessa."
Hún
svarar: "Ekki mun þetta ráða verðgetum þínum og þarftu eigi
svo orðvönd að vera."
Saldís
mælti: "Fámælt skaltu þar um vera ef þér segir eigi vel hugur
um."
Hún
segir: "Ekki hefi eg enn ofmælt hér um en eigi ætla eg lengi
ástúðigt með þeim."
Saldís
mælti: "Annars þættist eg maklegri fyrir góðan beina og muntu
vera rekin í brott ef þú ferð með illspár."
Oddbjörg
segir: "Eg ætla nú eigi þurfa að hlífast við er þú lætur svo
um enga sök. Mun eg þig og eigi oftar heim sækja en þú uni við
svo vel sem þú vilt. En það kann eg þér að segja að þeir munu
banaspjót eftir berast og mun hvað öðru verra af hljótast hér
í héraði."
Og
er Oddbjörg úr sögunni.
13. kafli
Það
gerist eitt sumar á alþingi að í Fangabrekku gengust menn að
sveitum, Norðlendingar og Vestfirðingar. Gekk Norðlendingum
þyngra. Var fyrir sveit þeirra Már sonur Glúms. Kemur þar að
maður einn er Ingólfur hét sonur Þorvalds. Faðir hans bjó á
Rangárvöllum.
Már
mælti: "Þú ert þreklegur maður. Muntu vera sterkur. Veit mér
að ganga til fangs."
Hann
svarar: "Það mun eg gera fyrir þínar sakir."
Sá
féll er í móti var, gengur til annar og hinn þriðji og fór
svo. Nú hugnaði Norðlendingum.
Þá
mælti Már: "Ef þú þarft míns formælis skal eg þér að liði
verða eða hvað skal nú ráða þinna?"
Hann
svarar: "Ekki hefi eg ráðið og vildi eg helst norður um og
taka verknað."
Már
segir: "Það vil eg að þú farir með mér og mun eg fá þér vist."
Ingólfur
átti stóðhross góð og kallaði hestinn Snækoll. Hann fór norður
af þingi til Þverár, var þar um stund.
Einn
dag spurði Már hvað Ingólfur ætlaði fyrir sér: "Hér þyrfti
verkstjóra og væri hagur nokkuð. Hér er sleði einn er þú skalt
að gera og ertu bjarghagur ef þú kannt þetta."
Ingólfur
svarar: "Til þessar vistar væri eg fúsastur en það hefir orðið
stundum að mein hefir þótt að hrossum mínum í búfjárhögum."
Már
segir: "Ekki mun hér að slíku talið."
Ingólfur
gerir nú að sleðanum og kemur Glúmur og lítur á smíðið.
"Þetta
er vel gert," segir Glúmur, "eða hvað er ráða þinna?"
Ingólfur
svarar: "Eg hefi ekki ráðið."
Glúmur
segir: "Mig vantar verkstjóra eða ertu nokkuð við það
brugðinn?"
Hann
svarar: "Lítt í slíkum stöðum en fús væri eg með þér að vera."
Glúmur
segir: "Hví skal eigi það? Sé eg að þið Már leggið lag ykkart
saman."
Nú
kemur Már heim og segir Ingólfur honum.
Hann
svarar: "Gott þykir mér ef þetta verður vel og segja mun eg
þér þrisvar sinnum ef föður mínum mislíkar en ef þá gerir þú
eigi að mun eg hætta."
Ingólfur
tekur nú til umsýslu og líkar Glúmi vel.
Einn
dag fer Glúmur til hestaþings og verkstjóri hans. Ríður hann
meri en hestur hans rennur hjá. Er þar skemmtan góð. Þar var
Kálfur frá Stokkahlöðu. Hann átti hestklár einn gamlan en hann
kom hverjum hesti fyrir.
Hann
mælti: "Hví skal eigi þann hér í móti leiða dýrkálkinn þeirra
Þveræinga?"
Glúmur
svarar: "Það er ójafnlegt, hestur sá og klár þinn."
Hann
segir: "Því munuð þér eigi vilja að engi hugur mun í vera.
Kann vera að sanni hið fornkveðna, að fé sé drottni líkt."
Glúmur
svarar: "Það mun þér ókunnigt. Mun eg og eigi neita fyrir hans
hönd en að mun vera eigi lengur en hann vill."
Kálfur
segir: "Vonir má þess vita að fátt mun í móti yðrum vilja."
Voru
hestar fram leiddir og bitust vel og þótti öllum hestur
Ingólfs betur ganga og vill Glúmur þá skilja, ríða heim. Er
Ingólfur þar þau misseri og hugnar Glúmi vel við hann.
Samkoma
var við Djúpadalsá. Þar kemur Glúmur og Ingólfur með hest
sinn. Kálfur kemur þar. Hann var vinur Esphælinga. Þar var
hestur hans og býður að nú skulu þeir til þrautar leggja
hestaatið. Glúmur kveður Ingólf ráða skulu. Hann lést ófús
vera en nennti eigi undan að ganga. Eru hestar fram leiddir.
Keyrir Kálfur hest sinn. Gengur hestur Ingólfs betur í öllum
lotum. Þá keyrir Kálfur stafinn við eyra hesti Ingólfs svo að
hann svimrar og þegar eftir réð hann á. Glúmur gekk þá að og
náist jafnaður og lýkur svo að hestur Kálfs gekk út. Varð þá
óp mikið. Og að skilnaði laust Kálfur Ingólf með stafnum.
Standa menn nú á milli.
Glúmur
mælti: "Gefum engan gaum að slíku. Svo lýkur hér hverju
hestaþingi."
Már
mælti við Ingólf: "Svo mun faðir minn til ætla að þér verði
engi svívirðing að þessu höggvi."
14. kafli
Þorkell
hét maður er bjó á Hamri. Þangað fer Ingólfur og hittir dóttur
bónda. Hún var fríð kona. Faðir hennar hafði vel fé. Ekki var
hann mikilmenni. Þó geymir Ingólfur vel umsýslu heima en
smíðar færra en var.
Már
ræddi um við hann um sinn: "Nú finn eg að föður mínum mislíkar
er þú gengur frá húsi."
Ingólfur
svarar vel en þó dregur til sama munar. Már talar til öðru
sinni og hið þriðja sinn og stoðar þó ekki.
Það
var eitt kveld er hann kom síð heim og voru menn mettir.
Þá
mælti Glúmur: "Nú skulum vér taka oss fulltrúa og skemmtum
oss. Mun eg kjósa fyrst og eru þrír mínir fulltrúar, einn er
fésjóður minn, annar öx mín, þriðji stokkabúr."
Þá
kaus annar að öðrum.
Þá
mælti Glúmur: "Hvern kýst þú Ingólfur?"
Hann
svarar: "Þorkel að Hamri."
Hann
Glúmur sprettur upp og hefir sverðshjöltin fyrir sér og gekk
að honum og mælti: "Maklegan fulltrúa kaustu þér."
Allir
sáu að Glúmur var reiður. Hann gekk út og Ingólfur með honum.
Þá
mælti Glúmur við Ingólf: "Far þú nú til fulltrúa þíns og seg
að þú hafir vegið Hlöðu-Kálf."
Hann
svarar: "Hví mun eg því ljúga á mig?"
"Svo
skaltu gera sem eg vil."
Og
nú gengu þeir báðir saman og nú víkur hann Glúmur í hlöðu og
sá þar kálf einn og höggur í höfuðið og fær honum sverðið
blóðugt: "Gakk nú suður yfir ána og seg að þú væntir þar að
eins trausts og sýn honum blóðugt sverðið að jartegnir séu
skýrar."
Hann
gerir svo, finnur Þorkel og sagði honum tíðindin að hann
minntist höggs þess er Kálfur laust hann og kvaðst hafa drepið
hann "og leita eg mér hingað til trausts sem þú hefir mælt."
Hann
svarar: "Þú ert glópur mikill, drepið góðan dreng og dragst út
sem skjótast. Eigi vil eg að þú sért drepinn í húsum mínum."
Hann
fer heim og kemur á fund Glúms og spyr hann: "Hversu gafst nú
fulltrúinn?"
Ingólfur
svarar: "Eigi gafst vel."
Glúmur
segir: "Reyn þú nú minn fulltrúa þá" og fylgdi honum í
stokkabúr út, "vandhæfur muntu verða ef hann er drepinn
Hlöðu-Kálfur."
Annan
dag eftir er sagt víg Hlöðu-Kálfs frá Stokkahlöðu. Og nú segir
Þorkell að sá maður hafði þar komið er því óhappi lýsti á sig.
Hafa allir það fyrir satt. Líður nú vetur sá.
Glúmur
sendir Ingólf norður til Einars Konálssonar og fékk honum níu
hundruð vaðmála og mælti: "Þú hefir ekki kaup haft með mér og
við fégætni þína þá máttu þessu koma þér í gagn. En mál þetta
er þér er kennt mun eg annast og mun þig ekki saka. Galt eg
þér það fyrir þrályndi þína. Og ef þú kemur út máttu mín
vitja."
Ingólfur
mælti: "Þess bið eg að þú látir eigi gifta konu frá mér."
"Því
væni eg þér."
Hross
hans voru þar eftir. Einar Konálsson kom Ingólfi utan. En
Þorvaldur bjó mál eftir Kálf til Hegranessþings og horfði til
þess að Ingólfur mundi verða sekur. Glúmur var og þar og
frændur Ingólfs nokkurir. Þeir hitta Glúm og biðja hann ásjá
og kváðust til mundu leggja og bæta fyrir hann.
Glúmur
svarar: "Eg mun á sjá þetta mál fébótalaust."
Þá
er dómur fór út og til varna var boðið þá sagði Glúmur að
ónýtt var málið: "Hafið þér öðrum manni á hendur búið málið en
vegið hefir, en víginu veld eg."
Síðan
nefnir hann votta að ónýtt er málið "en þó að Ingólfur dræpi
hlöðukálf gaf eg honum enga sök á því. Nú mun eg bjóða sætt,
meir eftir því sem maður var verður en eftir ofsa yðrum
Esphælinga."
Fóru
menn heim af þingi.
Ingólfur
var utan þann vetur og undi því eigi lengur. Ver fé sínu og
kaupir góða gripi og tjöld þau er góðir gripir voru. Glúmur
hafði gefið honum feld góðan. Þann skipti hann í
skarlatskyrtil.
Og
það sumar er hann fór utan kom út sá maður er Þjóðólfur hét.
Móðir hans bjó á Æsustöðum. Hann fer til Hamars og hittir
Helgu. Einn dag hafði Glúmur riðið upp til Hóla og er hann
reið ofan til Saurbæjar kom þar í móti honum Þjóðólfur.
Þá
sagði Glúmur: "Um komur þínar er mér ekki til Hamars og ætla
eg mér að annast um ráð Helgu. En ef þú lætur eigi af mun eg
bjóða þér hólmgöngu."
Hann
svarar og kveðst ekki mundu keppa við Glúm og lætur af komum.
15. kafli
Nú
kemur út Ingólfur og fer til Þverár og tekur Glúmur við honum
og bauð með sér setugrið. Það þiggur hann.
Einn
dag mælti Ingólfur: "Nú vil eg Glúmur að þú sjáir yfir varning
minn."
Hann
gerir svo og sýnist honum vel varið vera.
Þá
mælti Ingólfur: "Þú fékkst mér fararefni. Nú kalla eg þig eiga
þetta fé."
Þá
segir Glúmur: "Það eitt fé hefir þú að eg ætla ekki mér það."
"Hér
eru þó tjöld er eg hefi keypt til handa þér. Þau skaltu þiggja
og hér er einn kyrtill."
Glúmur
svarar: "Þiggja skal eg gjafar þínar."
Einn
dag spurði Glúmur hvort Ingólfur vildi vera heima með honum.
Ingólfur
svarar: "Það er í hugnum að skiljast eigi við þig ef þess er
kostur. Stóðhross mín vil eg þér gefa."
Glúmur
segir: "Eg mun þiggja hrossin en nú skulum við finna Þorkel á
Hamri í dag."
Svo
gera þeir. Þorkell fagnar vel Glúmi.
Þá
mælti Glúmur: "Þú hefir gert sakar við Ingólf en nú máttu bæta
það með þeim hætti að gifta honum dóttur þína. Er hann þess
ráðs maklegur en eg mun fé til leggja með honum og eg hefi
hann reynt að góðum dreng. En ef þú gerir eigi svo muntu
missmíði á sjá."
Þessu
játar hann og fær Ingólfur þessar konu og gerist búmaður og
nýtur drengur.
16. kafli
Glúmur
gifti Þorlaugu dóttur sína Víga-Skútu að Mývatni norður og
fyrir sakar þeirra sundurlyndis þá lét hann hana fara heim til
Þverár og lét hana eina. Það líkaði Glúmi þungt. Síðan bað
hennar Arnór kerlingarnef og átti hana. Frá þeim eru komnir
göfgir menn. Síðan var með þeim Glúmi og Skútu fæð mikil.
Eitt
sumar kom einn einhleypingur á fund Skútu og bað sér viðtöku.
Hann spurði hvað honum var á höndum. Hann lést vera vígamaður
og eiga óvært í sínum héruðum.
Skúta
segir: "Eigi veit eg mér vanda á við þig eða hvað viltu til
vinna ásjá minnar?"
Hann
svarar: "Til hvers mælir þú?"
Skúta
segir: "Þú skalt fara sendiför mína til Víga-Glúms og mæla
þessum orðum við hann að þú þykist þurftugur að hann sé
forstjórnarmaður þíns ráðs. Eg get að nú beri svo til um fund
ykkarn að hann sé í þingreið. Hann er þrautgóður ef menn þurfa
hans og má vera að hann mæli að þú farir til Þverár og bíðir
hans þar. Þú skalt segja að meir sé þér þröngt og þú vildir
heldur mega tala við hann einn saman. Og með því kann vera að
hann leggi nokkur ráð til. Þess skaltu beiðast að hitta hann í
Miðárdal er gengur upp frá bænum að Þverá og sel hans standa
í. Lát þér þar líka að finna hann að á kveðnum degi."
Þessu
játar hann og gengur nú allt þetta eftir því sem Skúta setur
ráð til. Þessi flugumaður kemur nú aftur til Skútu og sagði
honum.
Hann
segir: "Þá hefir þú vel leyst þitt erindi og ver nú með mér."
Nú
líða stundir og er þar kemur tíma sem Glúmur hafði heitið
sendimanni að þeir mundu finnast þá býst Skúta heiman með þrjá
tigu manna. Hann ríður norðan og kemur vestur yfir Vöðlaheiði
og á hjalla þann er heitir Rauðahjalli. Þar stíga þeir af
baki.
Þá
mælti Skúta: "Hér munuð þér eiga dvöl um hríð en eg mun ríða
inn með hlíðinni, vita ef nokkuð verði til fengjar."
Hann
sér er hann sækir í dalinn að maður reið upp frá Þverá, mikill
og í kápu grænni, og kennir að þar ríður Glúmur. Þá steig hann
af hestinum. Hann hafði vesl yfir sér tvískipt, svart og
hvítt. Hann lét hestinn í rjóðrið og gengur síðan til selsins
og var Glúmur þá kominn í selið. Skúta hafði sverð í hendi það
er Fluga hét og hjálm á höfði, gengur að selsdyrunum og laust
á vegginn og víkur síðan hjá selinu. Glúmur gengur út svo að
hann hafði ekki í hendi, sér engan mann, snýr hjá selinu.
Komst þá Skúta í milli hans og selsdyranna. Þá kennir Glúmur
manninn og hopar undan en árgljúfrin voru nær selinu. Skúta
biður hann bíða. Hann telur það jafnlegt ef þeir væru
jafnbúnir við. Glúmur hopar að gljúfrunum en Skúta sækir
eftir. Glúmur steypist ofan fyrir gljúfrin en Skúta leitar þar
ofan er ganga mátti og sér í gljúfrunum hvar kápuna rak og
hleypur til og leggur þegar til.
Þá
heyrir hann mál yfir sig: "Lítil fremd að spilla klæðum
manna."
Skúta
sér upp og kennir þar Glúm. Hann hafði raunar vitað að þar var
undir tó ein er hann fór ofan.
Þá
mælti Skúta: "Á það áttu að minnast Glúmur að nú hefir þú
runnið og beiðst eigi Skútu."
Glúmur
segir: "Satt er það en vilja mundi eg það að þú rynnir eigi
skemmra áður sól settist í kveld."
Þá
kvað Glúmur þetta:
Hálfs
eyris met eg hvern
hrísrunn
fyr á sunnan.
Vel
hafa víðir skógar
vargi
oft um borgið.
Þar
skilur með þeim því sinni. Fer Glúmur heim og safnar sér liði
og segir hvert vélræði fyrir hann var sett, lést og vilja að
brátt gyldist. Hann fær á skammri stundu sex tigu manna, ríða
upp í dalinn. Skúta gekk til hests síns þá er þeir Glúmur
skildu og reið með hlíðinni og sér nú mannareiðina og veit að
það má honum eigi endast að finna þá, leitar sér ráðs, brýtur
spjótið af skafti og hefir fyrir staf, tekur af söðulinn og
ríður berbakt, snýr veslinu, ríður að sauðum og æpir hátt.
Þeir koma eftir og spyrja ef hann sæi nokkurn mann ríða um
leitið fram með vopnum, skörulegan. Hann kveðst séð hafa.
Þeir
spurðu: "Hvað heitir þú?"
Hann
svarar: "Eg heiti Margur í Mývatnshverfi en Fár í
Fiskilækjarhverfi."
Þeir
segja: "Skætingu og spotti viltu svara oss."
Hann
lést eigi sannara kunna að segja og skilur með þeim. Og þegar
þeir voru skildir tók hann vopn sín og söðulreiði, reið
hvatlega til manna sinna. Þeir finna Glúm og sögðu að þeir
fundu mann er þeim svaraði spotti einu og sögðu hvað er hann
nefndist.
"Nú
hefir orðið ráðfátt," segir Glúmur, "þar hafið þér Skútu
fundið eða hvað mátti hann sannara segja því að í
Mývatnshverfi er margur hellisskúti en í Eyjafirði í
Fiskilækjarhverfi hittir engi skúta og hefir nú nær haft með
oss og eftir skulum vér enn ríða."
Koma
að hjallanum og eru þeir þar fyrir. En þar er einstigi að og
er þar betra að verja með þrjá tigu manna en sækja að með sex
tigum.
Þá
mælti Skúta: "Kostgæft hefir þú nú mjög að sækja eftir mér. Má
nú vera að þú þykist þess eiga í að hefnast fyrir undanhaldið
og gott áræði barstu til að hlaupa í gilið. Ekki varstu þá
ófóthvatur."
Glúmur
segir: "Satt var það. Kunnir þú og hræddur að verða þá er þú
lést vera sauðreki þeirra Eyfirðinga og leyndir vopnum þínum
en þú braust sum. Ætla eg að eigi rynnir þú skemmri leið en
eg."
"Hversu
sem hér til hefir farið þá sæk nú með hálfu fleira lið."
Glúmur
svarar: "Eg ætla að nú munum við skilja að sinni. Verður nú
virt sem má í hvorn stað."
Skúta
ríður nú norður en Glúmur heim til Þverár.
17. kafli
Þá
er Þórir andaðist gerði Þórarinn bú fyrir norðan Espihól og
bjó þar.
Glúmur
gat börn við konu sinni. Hét Már sonur hans, sem var getið,
annar Vigfús. Voru báðir efnilegir og allólíkir. Már var
hljóður og spakur en Vigfús hávaðamaður mikill,
ójafnaðarmaður, rammur að afli og fullhugi.
Sá
maður var með Glúmi er Hallvarður hét, lausingi hans og fóstri
Vigfúss. Hann rakaði fé saman, refjusamur í fjárreiðum. Hann
handsalaði Vigfúsi fé sitt. Ekki var hann orðsæll. Hann gerði
bú á bæ þeim er að Tjörn heitir uppi í Eyjafjarðardal, og
bötnuðu ekki vinsældir hans við það, og var svo mjög
hendisamur í afréttum. En Vigfús var farmaður mikill.
Sá
maður bjó á Jórunnarstöðum er Halli hét og var kallaður Halli
hinn hvíti. Hann var Þorbjarnarson. Móðir hans hét Vigdís. Hún
var dóttir Auðunar rotins. Hann hafði fóstrað Einar Eyjólfsson
er þá var kominn byggðum í Saurbæ. Halli var sjónlaus. Hann
var við öll sáttmál riðinn í héraði því að hann var bæði vitur
og réttdæmur. Hans synir voru þeir Ormur og Brúsi skáld og
bjuggu þeir í Torfufelli en Bárður bjó á Skáldsstöðum. Hann
var hávaðamaður og ójafnaðarmaður mikill og vígur hverjum
manni betur, örmálugur og ákastasamur. Hann átti Unu
Oddkelsdóttur úr Þjórsárdal.
Haust
eitt hurfu Halla hinum hvíta úr afrétt tíu eða tólf geldingar
og fundust eigi. Og er þeir Bárður feðgar fundust spurði Halli
hvað hann ætlaði af geldingum hans orðið.
Bárður
svarar: "Ekki undrast eg þó að sauðir hverfi er þjófar sitja í
næsta húsi síðan er Hallvarður kom hingað í sveit."
Halli
segir: "Það vil eg að þú búir mál til á hendur honum og
stefnir honum um stuld og get eg að Glúmur beri eigi af honum
tólftarkviðinn ef eg læt búa þjófsök á hendur honum."
Bárður
svarar: "Torsótt mun að sækja tólftarkviðinn að þeim feðgum."
18. kafli
Nú
býr Bárður mál til. Og er Vigfús veit það segir hann föður
sínum að eigi mun honum hugna að menn búa þjófsök á hönd
fóstra hans.
Glúmur
svarar: "Veistu að hann er ótrúr og mun óvinsælt verða málið
að bera af honum kviðinn."
Vigfús
segir: "Um stærra vildi eg að þá væri að mæla."
Glúmur
svarar: "Betra þykir mér að gjalda fyrir hann og fari hann
hingað og bregði búi heldur en leggja fyrir slíkan mann
virðing mína."
Nú
koma menn til þings og málið í dóm og á Glúmur að bera
tólftarkvið. Þá varð Vigfús var við að hann ætlaði á að bera
kviðinn og gekk að dóminum og kveðst vilja mundu, ef fóstri
hans yrði sekur, að Glúmi þætti það alkeypt. Og varð svo að
Glúmur ónýtti málið og ber af honum kviðinn og fékk af
óvirðing.
En
er þaðan leið vetur eða tveir þá hvarf Halla túngöltur svo
feitur að trautt mátti rísa. Þá kom Bárður um dag og spurði ef
galti væri drepinn. Halli sagði horfinn vera.
Bárður
svarar: "Hann mun farinn að leita sauða þeirra er stolið var
hið fyrra haust."
Hann
segir: "Þess get eg að eina leið hafi farið. Muntu stefna
vilja Hallvarði?"
Bárður
svarar: "Svo skal vera því að nú mun Glúmur eigi af honum bera
kviðinn því að Vigfús olli þá er af var borinn en nú er hann
eigi hér á landi."
Bárður
tekur málið og fer í stefnuför. Og er hann finnur Hallvarð
hefir hann skjót málalok, höggur af honum höfuð, sagði síðan
föður sínum. Hann lét illa yfir og fer þegar á fund Glúms og
sagði honum atburðinn og býður honum eindæmi. Glúmur þiggur
það, gerir lítið fé en lét gjalda fyrir göltinn og sauðina og
mælist það vel fyrir. En er Vigfús kom út varð hann illa við
dráp Hallvarðs.
Glúmur
segir: "Eigi skal hlýða að bregða þessi sætt er nú er ger."
Nú
áttust þeir ekki við þó að þeir fyndust Bárður og Vigfús.
Annað
sumar var stofnað hestaþing það er öllum hestum skal etja þeim
er til voru í héraðinu og skyldu þeir í mót úr hinum efra
hrepp og hinum neðra og skyldu sinn mann hvorir til taka og
kveða að hvorir betur hefðu og skulu þeirra atkvæði standa er
til voru kosnir. Ofan úr hrepp var Bárður til kosinn en úr
neðra hrepp Vigfús Glúmsson. Var þar fjöldi hesta og góð
skemmtan og mjög jafnvígi og voru mörg hestavíg senn um
daginn. En svo lauk að jafnmargir höfðu vel bitist og
jafnmargir runnið og urðu þeir á það sáttir að jafnvígi væri.
En
þá lést Vigfús eiga hest er eigi var att "og er sá bestur
þeirra er hér hafa í dag komið. Leiðið þér þar í mót nokkurn."
Bárður
svarar: "Vondur líst oss sjá. Munum vér engan þar mót láta og
köllum þó jafnvígi."
Vigfús
segir: "Skortir yður þá og muntu eigi það vilja að mælt sé að
þér hafið eigi við."
"Vel
hefir þú einurð haldið hér til en nú skýjar á heldur og finnst
nú það á að þú munt oftar hafa staðið nær búrhillum og ráðið
um matargerð með móður þinni en gengið að hestavígum og er
þann veg litt skegg þitt eigi síður."
Vigfús
hló að og margir aðrir. Kemur húskarl Halla heim og spurði
hann að hestaþinginu.
Húskarlinn
svarar: "Jafnvígi þótti þeim."
Halli
spurði: "Urðu þeir ásáttir Bárður og Vigfús?"
Hann
svarar: "Víst vel. Þó mælti Bárður orð eitt við Vigfús."
Hann
spurði: "Hvert var það?"
Hann
segir.
Halli
mælti: "Það er ills efni."
Húskarlinn
segir: "Hló Vigfús að."
Halli
svarar: "Það er vani þeirra feðga að hlæja þá er víghugur er á
þeim."
Finnast
þeir feðgar Halli og Bárður og spyr Halli hví honum yrði það
fyrir að mæla svo ferlegt "og uggir mig að dragi til mikillar
ógiftu. Mun það eitt ráð að þú farir utan og sækir þér húsavið
og ver utan þrjá vetur ella muntu feigur."
Bárður
segir: "Ekki lag væri að ef þú værir eigi ragur, slíkt gerir
ellin að hræðist um sonu þína."
Halli
svarar: "Þóttú sért hetja mikil mun þér torsótt að halda þig í
héraðinu."
Hann
gerir eftir ráðum föður síns og fer utan.
Síðan
kaupir Halli að einum einhleypingi að fara í Skagafjörð eða
vestur þaðan og segja að Bárður færi af því utan og treystist
eigi öðru fyrir þeim feðgum en fara utan fyrir eitt orð "og
engi þorir þeim í mót að gera í héraðinu."
Hann
gerði sem Halli bað. Þetta bragð var til þess gert að frændur
Bárðar sætu í friði fyrir hans sakar. Bárður var einn vetur
utan og kom þá út til bús síns.
19. kafli
Halli
hafði varðveitt bú Bárðar meðan hann var utan og hafði látið
höggva í skógi timbur í Miðárdal er Bárður átti. Hann hafði og
út mikla viðu. Hann var stundum að búi sínu, stundum með föður
sínum. Bárður segir að hann vill sækja timbur sitt.
Halli
svarar: "Það vildi eg að þú færir eigi sjálfur og mun þeim
eigi gott að trúa feðgum."
Bárður
segir að menn mundu ekki verða varir við ferð þeirra. Hann fór
og húskarl með honum að sækja timbrið og höfðu fjölda hrossa.
En Una kona hans hafði farið í Víðines til Oddkötlu systur
sinnar og kom Bárður þar og bauð Hlenni honum að fá mann annan
í skóginn en hann biði þar, þótti það meiri varúð. Hann kvað
þess eigi þurfa.
Þær
systur leiða hann úr garði. En er þær hurfu aftur leit Una
aftur um öxl eftir honum og féll í óvit. En er hún vitkaðist
spurði systir hennar hvað hún hafði séð.
"Eg
sá dauða menn ganga á mót honum Bárði og mun hann feigur vera
og munum við eigi sjást síðan."
Nú
fara þeir Bárður og leggur þoku yfir er þeir koma í skóginn og
binda þeir drögur og hefta hross.
Um
morguninn snemma var smalamaður á fótum að Þverá.
Það
var oft að Vigfús hitti smalamann og spurði tíðinda og svo var
þenna morgun og mælti: "Undarlegt er það að þú finnur jafnan
fé í slíku myrkri. Aldrei mundi eg fé finna í slíkum myrkva."
Hann
svarar: "Lítið varð mér fyrir að hitta féið. Meira varð þeim
fyrir að finna hrossin í morgun er eg sá í skóginum og stóðu
nær hjá þeim sjálfum og létu þeir þó vænt yfir sér og var
annar í grænum kyrtli og hafði skjöld á hlið."
Vigfús
spyr ef hann kenndi manninn.
Hann
kveðst ætla að Bárður væri "því að hann á skóginn er þeir voru
í."
Vigfús
mælti: "Sæk þú hesta mína þrjá."
Austmenn
voru þar tveir á vist. Þá bað Vigfús ríða með sér og kveðst
mundu ríða til laugar. Hann stefnir suður úr garði um
Laugardal.
Þá
mæltu Austmenn: "Hvert viltu nú ríða?"
Hann
svarar: "Ríða að erindum mínum fyrst" og reið sýnu fyrr en
þeir og fóru fyrir ofan bæi suður þar til er þeir sáu Bárð
fara úr skóginum með dragnahrossin.
Húskarl
Bárðar sá eftirreiðina og mælti: "Hart ríða þessir eftir,"
segir hann.
"Hver
tíðindi eru það?" segir Bárður.
Hann
svarar: "Þar er Vigfús og vildi eg að við riðum undan og er nú
svívirðingarlaust meðan við vitum eigi hvað þeir vilja."
Bárður
segir: "Eigi mun Vigfús ráða á mig við þriðja mann ef þú ert
eigi með mér."
Hann
svarar: "Fúsari em eg að fara með hestana en þú ríðir í
Víðines. Er það eigi ámælisvert er þú ríður þangað er þú átt
erindi enda veistu eigi víst þeirra erindi er eftir ríða en
Hlenni mælti að þú skyldir eigi trúa þeim."
Bárður
segir: "Þú skalt ríða fyrir og gera menn vara við ef för mín
verður seinni en líkindi séu á því að ekki mun skjótt um
skipta með okkur Vigfúsi ef við skulum tveir á sjást en hann
er betri drengur en hann muni með þriðja mann að mér ganga. En
ef við erum tveir en þeir þrír þá munu þeir njóta liðsmunar."
Nú
gerði hann sem Bárður mælti en Bárður leysti skjöld sinn og
bjóst við sem honum þótti vænst. Og er þeir fundust þá spyr
Bárður hvert erindi þeirra væri. Vigfús sagði að þeir mundu
eigi báðir af þeim fundi fara lífs.
En
Bárður kveðst búinn þess ef þeir skyldu tveir við leikast "en
það er engi vaskleikur að þrír gangi að einum."
Þá
mæltu Austmenn að þeir mundu heima hafa setið ef þeir vissu
erindið en létust þó ekki lið veita mega ef menn kæmu til
fulltings við Bárð er förunautur hans hleypti í brott. Vigfús
bað þá sjá fyrst hversu færi. Síðan börðust þeir langa hríð og
varð hvorgi sár en Vigfúsi horfði því óvænna að hann varð að
hopa í hverju sinni áður hann næði höggfæri. Bárður hafði
sverð og varði sig ágæta vel og varð ekki sár. Austmönnum
sýnist ófarnaður mikill ef Vigfús er að jörðu lagður en þeir
standi hjá en menn komi til fulltings við Bárð. Þá hlaupa þeir
að Bárði og drepa hann og var hann örendur er þeir Hlenni
komu.
En
þeir Vigfús riðu heim og lét Glúmur illa yfir verkinu og
kveður mikinn vanda hafa aukist í héraðinu. Halli fer á fund
fóstra síns Einars í Saurbæ og biður hann taka við málinu.
Hann lést þess skyldur að mæla eftir frænda sinn og fóstbróður
sinn, ríða síðan á fund Þórarins og biðja hann liðveislu.
Þórarinn segir að hann veit eigi vonir þess manns að hann
vilji heldur við eiga og bundu sitt vinfengi með særum, þetta
mál og hvert annað.
Fóru
mál til þings og var leitað um sættir. En þar var svo þungt
fyrir að engi voru völ á því, því að í móti voru lögvitrir
menn og hugdjarfir, Möðruvellingar og Esphælingar. Lauk þessu
máli svo að Austmenn urðu sekir og var gefið fé til farningar
Vigfúsi og skyldi þrjú sumur leita við utanför og hafa þrjú
heimili á hverjum misserum og var hann þá fjörbaugsmaður. En
hann mátti eigi heima vera fyrir helgi staðarins og var hann
að Uppsölum löngum og ætluðu að hann mundi vera í öðrum
fjórðungum landsins og vildi hann eigi utan fara á því méli.
Varð hann þá alsekur og hélt Glúmur hann á laun.
En
því skyldu eigi sekir menn þar vera að Freyr leyfði eigi er
hof það átti er þar var. Fór því fram sex vetur.
20. kafli
Nú
er þar til máls að taka er þeir vaxa upp fóstbræður Arngrímur
og Steinólfur. En þá er Þorgrímur andaðist í Möðrufelli fór
Arngrímur til bús síns og Steinólfur með honum og var þá svo
ástúðigt með þeim sem þá er best hafði verið. Arngrímur
kvongaðist og átti Þórdísi Bjarnardóttur systur Arnórs
kerlingarnefs. Steinólfur var í kaupförum en var með Arngrími
er hann var út hér.
Það
var eitt sumar er hann kom út í Eyjafirði að Arngrímur bauð
honum eigi til sín og mælti ekki við hann þótt þeir sæjust og
fann það til saka að hann hefði fleira talað við Þórdísi konu
hans en skaplegt væri. En það er flestra manna sögn að lítið
væri til haft eða ekki. Þá bauð Glúmur honum til sín og var
svo þá nokkur misseri að hann var með honum að hann var út hér
og var ástúðigt í frændsemi þeirra. Steinólfur var
atgervimaður mikill.
Eitt
sumar bauð Glúmur honum eigi til sín og kvaðst vilja að hann
væri að Uppsölum með föður sínum "en því býð eg þér eigi að
mér þykja eigi góðar húsgöngur. En ef þú ert með föður þínum
þá muntu hingað ganga til Þverár og verð eg þá feginn er við
finnumst."
Nú
fer því fram nokkura vetur að Vigfús var að Uppsölum með
Arnóri rauðkinn þá er hann í sekt var enda var Steinólfur þar.
Eitt
haust gifti dóttur sína búandi í Öxnafelli og bauð til öllum
búöndum þeim er mestháttar voru í Eyjafirði. Steinólfi var og
boðið. Hann kom til Þverár og vildi fara með Glúmi. Hann lést
eigi mundu fara.
Steinólfur
mælti: "Það þykir mér að er þú ert lausmáll."
Glúmur
svarar: "Minna mein mun að lausmælgi minni en að óvarleik
þínum og kem eg þar eigi. Mikið ráð," segir Glúmur, "einum
búanda að kalla til sín svo marga stóreflismenn og fylgi því
engi slægð. Er mér á grunur hvað undir býr þessu boði. Eigi
tekur búandi þetta af sjálfum sér og betur þykir mér að mínir
vinir fari eigi."
Fór
Steinólfur til boðsins og þeir er boðið var utan Glúmur. Þeim
var tíðrætt Einari Eyjólfssyni og Þorvaldi og Arngrími.
Þann
dag er menn skyldu á brott ríða þá talaði Einar langt erindi
um héraðsstjórn og kvað hæfa jafnan að fjölmenni kæmi saman að
nokkuð væri það mælt er þá væri mest nauðsyn til og þá væri
betur "en hefir lengi ófriður á legið með ofurkappsmönnum. En
mín orð koma þar til er þeir frændur eru Arngrímur og
Steinólfur. Fæð hefir verið á með þeim en vér hyggjum að lygi
hafi verið og óvina mál. Nú vill Arngrímur bjóða Steinólfi til
sín og gera för hans sæmilega ef hann vill þiggja og leggið
niður óvingan."
Steinólfur
kveðst það vilja gjarna, lést enga sök vita sér á hendur,
kveðst Arngrími mest manna unna. Síðan fór hver til síns
heimilis en Steinólfur fór með Arngrími og var hann þar
nokkurar nætur við mikla sæmd.
21. kafli
Einn
dag spurði Arngrímur Steinólf ef hann vildi fara með honum á
Grund ofan til skytnings og vera þar nætur tvær eða þrjár.
Hann
svarar: "Eg mun heima vera meðan en fara í annað sinn er þú
ert heima."
Arngrímur
lést vilja að hann biði hans heima ef hann vill eigi með honum
fara. Nú fór Arngrímur á Grund en Steinólfur var eftir í
Möðrufelli um nótt.
En
um morguninn sat Steinólfur við eld og hafði smíð nokkura
fyrir hendi. Var það buðkur nokkur er húsfreyja átti. Í það
mund kom Arngrímur heim og Þorvaldur krókur með honum. Og er
þeir komu í eldahúsið laut Steinólfur niður. Þá höggur
Arngrímur til hans í höfuðið svo að hann fékk bana þegar.
Þá
gekk húsfrúin hjá honum og mælti: "Högg þú manna armastur.
Þetta eru ráð þér vitrari manna en frá þessum degi skal eg
aldrei þín kona vera."
Fer
hún nú til Arnórs kerlingarnefs og kom aldrei í sama sæng
Arngrími og mælti áður hún reið á brott: "Það mun til bóta að
þú munt Arngrímur fá lífdaga eiga því að þeir munu verri er
síðar koma yfir þig."
Og
átti hana síðan Ásgrímur Elliða-Grímsson.
Þeir
Arngrímur riðu til Espihóls og sögðu Þórarni þessi tíðindi og
báðu hann ásjá og létust hvorki til hafa vitsmuni né vinsæld
að sitja fyrir Glúmi. En Þórarinn var bæði vitur og vinsæll.
Hann svarar, kvaðst verkið lítast illt og lést ugga að illt
mundi af standa. Þorvaldur lét ekki tjóa að sakast um verkið
og lést hyggja að brátt mundi hann eiga um meiri vandræði að
fæta ef hann veitti þeim enga ásjá, létu vera mega að fengjust
fulltingsmenn ef hann legði sín orð til.
Þórarinn
svarar: "Það er mitt ráð að þið flytjið hingað búin bæði, af
Grund og Möðrufelli, og söfnum að oss mönnum sem tíðast og
komum saman búum vorum áður Glúmur verði var við."
Þeir
gera svo áður Glúmur spyrji þetta. Og er hann fregnar safnar
hann liði, fara að þeim þegar en engi urðu föng á því að
Esphælingar urðu fjölmennri og sátu um veturinn um kyrrt. En
Glúmur varð aldrei á þeim vetri unninn. Hann var svo var um
sig að hann hittist aldrei í þeirri rekkju sem honum var búin.
Oft svaf hann lítið um nætur og gengu þeir Már og ræddu um
málaferli. Eina nótt spurði Már hversu hann hefði sofið.
Glúmur
kvað vísu:
Eigi
sofna eg, Ófnir
ýseims,
í bæ þeima,
munat
eldviðum öldu
auðbætt
við mig, sætan.
Áðr
grindlogi Göndlar
gellr
í hattar felli,
oft
vó eg mann of minna,
meir
nokkurum þeira.
"Nú
skal segja þér draum minn. Eg hugðist ganga hér úr garði einn
saman og slyppur en mér þótti Þórarinn ganga að móti mér og
hafa harðstein mikinn í hendi og þóttist eg vanbúinn við fundi
okkrum. Og er eg hugði að sá eg annan harðstein hjá mér og
réðist eg í mót. Og er við fundumst þá vildi hvor ljósta annan
en steinarnir komu saman og varð af brestur hár."
Már
spyr: "Hvort þótti þér heita mega híbýlabrestur?"
Glúmur
svarar: "Meiri var en svo."
"Þótti
þér heita mega héraðsbrestur?"
Glúmur
svarar: "Vel er því til jafnað því að eg þóttist vita að
heyrði um allt héraðið. Og er eg vaknaði kvað eg vísu:"
Harðsteini
lét húna
harðgerðr
lima fjarðar,
það
sá, dóms, í draumi,
dyn-Njörðr
mig barðan.
En
eg þrádráttar þóttist,
þjósti
keyrðr, of ljósta
sævar
Hrafns í svefni
snarbeinanda,
steini.
Már
kvað það líklegt að sannast mundi fornkveðið mál "að hvor
ykkar mun ljósta annan illum steini áður létti."
Glúmur
svarar: "Eigi er óvænt að slíkt sé. Ber nú mart fyrir. Er enn
annar draumur að segja þér. Eg þóttist úti staddur og sá eg
konur tvær. Þær höfðu trog í milli sín og námu þær staðar á
Hrísateigi og jósu blóði um héraðið allt. Og vaknaði eg síðan
og hygg eg fyrir tíðindum vera" og kvað vísu:
Menstiklir
sá mikla,
mun
sverðabrak verða,
komin
er grára geira,
goðreið
af tröð, kveðja.
Þar
er ásynjur jósu
eggmóts
of fjör seggja,
vinir
fagna því vagna,
vígmóðar
fram blóði.
Þann
morgun fór Már í Möðrufell með átjánda mann að stefna Arngrími
um vígið en Glúmur var heima við sétta mann og bað þá skjótt
heim koma. Jöður var heima hjá Glúmi og Eyjólfur sonur
Þorleifs hins háva, Þorvaldur tasaldi systursonur Glúms og
þrælar tveir.
22. kafli
Helga
systir Glúms er átt hafði Steingrímur í Sigluvík var þá komin
á Laugaland. Hún var móðir Þorvalds tasalda og var hann þá
átján vetra.
Þorvarður
hét maður Örnólfsson og sonur Yngvildar er kölluð var
allrasystir. Hann bjó í Kristnesi. Guðbrandur hét sonur hans,
tólf vetra gamall. Þorvarður var vitur maður og var þá gamall,
meðallagi góðgjarn. Hann var snemma á fótum þann morgun og bað
sveininn taka hesta og ríða síðan til Þverár.
Og
er þeir komu þar var Már nýfarinn á brott. Glúmur fagnar vel
Þorvarði. Hann spyr hvort nokkuð væri leitað um sáttir milli
manna. Glúmur kvað ekki það vera.
Þorvarður
segir: "Er til búið málið?"
Glúmur
kvað það eigi vera.
"Slíkur
dagur væri vel til fallinn. Þoka er mikil og mun eigi verða
vart við ef menn fara hljóðlega."
Síðan
segir Glúmur hvar þá var komið og segir að sex menn einir voru
heima.
Þorvarður
svarar: "Heldur ertu fámennur en þetta ráð mun þó duga er þú
hefir haft."
Nú
ríður Þorvarður til Espihóls og voru menn eigi upp risnir er
þeir komu þar.
Hann
hitti Þórarin og spyr: "Hverja meðferð ætlið þér að hafa?
Skuluð þér nokkura sætt bjóða Glúmi um vígsmálið?"
Þórarinn
svarar: "Vant ætlum vér það að bjóða Glúmi sætt."
Þorvarður
segir: "Hvort er til búið vígsmálið?"
Þórarinn
segir: "Ekki hefi eg til spurt eða hvað veistu af?"
Hann
segir: "Már fór í morgun með átjánda mann í málatilbúnað en
Glúmur sat við sétta mann heima og væru nú fullgóð föng á að
rétta hlut sinn. Og því tekst yður lítt að þér gerið eigi slík
hvatræði sem Glúmur."
Þórarinn
svarar: "Ekki nenni eg að búa tyllisakir hér í móti."
Þorvarður
segir: "Á það er að líta hvort nokkur var sökin eða engi áður
Steinólfur var drepinn. Hefir hann eigi fíflt konu hans? Víst
ætla eg að slík mál þyki eigi engis verð."
Þórarinn
svarar: "Illt þykir mér með slíku máli að fara."
Hann
segir: "Hvað er slíkt að tala? Kom Glúmi fyrir nokkuð er hann
óhelgaði Sigmund mág yðvarn og er nú og einsætt að láta eigi
svo auvirðast."
Þórarinn
segir: "Eigi mundi eg vita nema það væri ráð."
Síðan
stóðu menn upp og eggjar Þorvaldur krókur að ríða til Uppsala
og stefna Steinólfi til óhelgi.
Þórarinn
svarar: "Eigi er það ráðlegt en það munum vér þó gera."
Þeir
urðu saman fimmtán. Sjö eru nefndir, Þórarinn og Þorvaldur
krókur, Ketill sonur hans, Arngrímur og Eysteinn berserkur og
Þórður Hrafnsson er bjó að Stokkahlöðu og átti Vigdísi
Þórisdóttur er Sigmundur hafði átt fyrr, Eyvindur austmaður.
Hann var vistum með Þórði.
Nú
fóru þeir til Uppsala en Þorvarður fór á Öngulsstaði, þar bjó
góður búandi, Halli hinn digri, en sendi son sinn til Þverár
og bað segja Glúmi fyrirætlan þeirra Esphælinga "en ríð til
móts við mig síðan hvatlega."
En
er Þorvarður kom á Öngulsstaði þá spurði Halli hvað hann segði
tíðinda.
"Ekki
enna," sagði hann.
Síðan
sagði hann Halla hvar þá var komið.
En
Halli þóttist sjá að líkindum að hann mundi þessu öllu á leið
hafa komið, sagði að slíkir menn væru til mikils ófarnaðar að
hann vildi að allir ættu illt saman "og væri það maklegt að þú
værir drepinn."
Halli
fór skyndilega með alla sína menn þá er hann fékk, karla og
konur, og vildi ganga milli manna ef þyrfti.
Guðbrandur
kom til Þverár og sagði að faðir hans hafði hann þangað sent,
sagði honum tíðindin "og lést hann vera þess skyldur að segja
þér það er þig varðar að Esphælingar ætla að stefna Steinólfi
til óhelgi."
Glúmur
segir: "Hví kom faðir þinn eigi sjálfur?"
Hann
svarar: "Eg kalla allt eitt hvor okkar sem fór."
Glúmur
segir: "Vel hefir faðir þinn gert er hann sendi þig hingað ef
vér þyrftum manna við."
Hann
tók sveininn af baki og fjötraði hest hans.
Þá
mælti Guðbrandur: "Það mælti faðir minn að eg skyldi skynda
heim."
Glúmur
svarar: "Ekki er það. Heldur vill faðir þinn að þú sýnir
vaskleik þinn í dag."
Nú
tekur Þorvarður til orða: "Seinn er Guðbrandur sonur minn."
Halli
segir: "Hvert fór hann?"
Þorvarður
svarar: "Eg sendi hann til Þverár."
Halli
segir: "Það er vel að þú hittir fyrir nokkura brögðótta og er
þetta hæfilegt."
Esphælingar
riðu yfir ána, sá Glúmur för þeirra, og ætluðu yfir að
Knarrarvaði. Þá mælti Glúmur að Már væri heldur til seinn.
Síðan rann Glúmur úr garði eftir þeim og þeir með honum sem
til voru, sex karlar með Guðbrandi. Glúmur hafði skjöld sinn
og höggspjót, gyrður sverði, rennur á leiðina fyrir þá og menn
hans eftir honum.
Og
er Þórarinn sá ferð hans biður hann að þeir ríði leið sína og
hvorki skjótara né seinna "og má oss eigi um það hallmæla."
Þórður
Hrafnsson spurði Þórarin hvort þeir skyldu eltast láta með
tuttuganda mann undan Glúmi "þótt hann sé með sétta mann."
Þórarinn
svarar: "Ríðum því að Glúmur vill dvelja oss og bíða svo sinna
manna."
Þórður
segir: "Því er eigi kynlegt að vér berum oft lágan hlut fyrir
Glúmi þá er hann stendur jafnt að vígi sem þér þar sem þér
þorið nú eigi að bíða hans er hann hefir fá menn enda skal
hann eigi mig elta" og steig af baki.
Eysteinn
berserkur segir að hann vill eigi undan ríða "og kalli þeir að
þeir elti oss."
Þórarinn
segir: "Það sýnist mér óráðlegt."
En
er Glúmur sá að þeir fóru eigi þá fór hann seinna og kastaði
orðum á Þórarin og spurði hvert erindi þeirra væri til
Uppsala. Þórarinn segir að þeir höfðu stefnt Steinólfi til
óhelgi.
Þá
mælti Glúmur: "Er eigi því mjög til kapps haldið? Skulu eigi
boð koma fyrir og mættum vér ræða um nokkuð að málið gengist?"
Þórarinn
sá að Glúmur vildi dvelja þá og bað menn ríða og þeir gerðu
svo.
Glúmur
spurði: "Við hokið þér."
En
þeir fóru undan og því seinna sem þeir fóru því seinna fór
Glúmur og beið manna sinna og mælti: "Eigi mun vinsælt verða
málið ef þér hafið lognar sakir uppi og verður þá svívirðing
í."
"Ekki
mun nú farið að því. Erfitt verður við þig að eiga."
Glúmur
komst hjá þeim fram og talar svo við þá en þeir riðu og dvaldi
svo. En er hann sá að ekki mátti dvelja þá en veit von sinna
manna þá skaut hann spjóti til Arngríms og kom í gegnum báða
söðulbogana og lærið og var Arngrímur illa vígur um daginn.
Síðan hljóp Eysteinn fyrstur manna að Glúmi en Þorvaldur
tasaldi í mót honum og lékust þeir tveir við og þóttust þeir
best hafa er firrst voru þeirra samgangi og var hvortveggi
þeirra fullhugi og rammur að afli. Veitti stór högg og mörg
hvor þeirra öðrum. Þorvaldur krókur sótti fast að Glúmi og
margir með honum en Glúmur hopaði undan og þeir menn er honum
fylgdu og hlífðu sér. En Þórarinn steig eigi af baki og þótti
honum þó ærið margir um einn.
23. kafli
Sá
maður kom að hlaupandi þar er þeir börðust er var í skinnkufli
og hafði sverð í hendi. Hann kom að þar er Þorvaldur tasaldi
féll fyrir Eysteini og þegar hleypur hann að Eysteini og
höggur hann banahögg.
Síðan
fór hann í lið með Glúmi og þá mælti Glúmur þetta: "Kom heill
þú Þundarbenda. Gott kaup var það er eg keypti þig. Þú munt nú
vel gjalda verð þitt í dag."
Glúmur
átti þræl þann er svo hét, því mælti hann þetta en þar var þó
raunar Vigfús sonur hans og kenndu hann fáir eða engir nema
Glúmur því að hann hafði þá þrjá vetur verið í sekt og í
leyndum og ætluðu flestir að hann væri utan farinn.
Svo
bar að er Glúmur hopaði að hann lá fallinn en þrælar hans
báðir lögðust á hann ofan og voru þar stangaðir spjótum til
bana. En þá kom Már að í því með sína menn. Þá fór Þórarinn af
baki og börðust þeir Már svo að öngvir áttu hlut í með þeim.
En Glúmur spratt upp og barðist þá frýjulaust og var þá
liðsmunur engi.
Eiríkur
hét húskarl Þórarins. Hann var að verki sínu um morguninn.
Hann hafði enga hlíf né vopn. Hann fær sér trélurk í hönd og
fór til fulltings við Þórarin og varð Glúmi hið mesta ólið að
honum því að menn og hlífar meiddust fyrir tré því er hann
hafði að vega með.
Þess
er getið að Halldóra kona Glúms kvaddi konur með sér "og
skulum vér binda sár þeirra manna er lífvænir eru úr hvorra
liði sem eru."
En
er hún kom að þá féll Þórarinn fyrir Mávi og var öxlin höggvin
frá svo að lungun féllu út í sárið. En Halldóra batt um sár
hans og sat yfir honum til þess er lokið var bardaganum.
Halli
hinn digri kom fyrstur til meðalgöngu og mart manna með honum.
Og lauk svo bardaga að fimm menn voru fallnir af Esphælingum,
Þorvaldur krókur og Arngrímur, Eysteinn og Eiríkur og Eyvindur
austmaður. En af Glúmi var fallinn Þorvaldur tasaldi og
Eyjólfur Þorleifsson og Jöður og þrælar tveir.
Þórarinn
fór heim með förunautum sínum. Glúmur fór og heim með sína
menn og lét færa hina dauðu í úthýsi eitt og var búið um
Þorvald virðulegast því að klæði voru borin undir hann og var
hann rifaður í húð.
En
er menn voru heim komnir þá mælti Glúmur við Halldóru: "För
vor mundi hafa orðið góð í dag ef þú hefðir heima verið og
hefði Þórarinn eigi lífs brott komist."
Hún
segir að Þórarni væri lítil von lífs "en þó muntu eiga skamma
stund héraðvært þótt hann lifi en ef hann deyr muntu eiga
aldrei landvært."
Síðan
mælti Glúmur við Guðbrand: "Þú hefir mikillar frægðar aflað
þér í dag er þú lagðir að jörðu Þorvald krók og mikið lið
veittir þú oss í dag."
Hann
svarar og kvað ekki á þá leið verið hafa enda varið hendur
sínar.
Glúmur
segir: "Sá eg glöggt hvað títt var, barn að aldri en vegið
slíka hetju sem Þorvaldur var og muntu verða frægur af þessu
verki. Af því fékk eg sóma utanlendis er eg vó berserkinn."
Hann
svarar: "Ekki hefi eg Þorvald vegið."
Glúmur
segir: "Eigi er að dylja þessa vinur, þú veittir honum
banasárið. Firrst þú eigi gæfu þína."
Til
þess þrætti hann við Guðbrand að hann trúði og gekk við og
þótti virðing að. Hann mátti og eigi dylja að eigi væri þetta
fyrir satt haft og þá var honum á hendur lýst víginu. Og þótti
þá minni slægja í en þeir ætluðu er kjöru Þorvald til
eftirmáls.
Það
segja menn að Glúmur mælti: "Það þykir mér illa er Már lætur
binda um þó að hnekkistikill sé ger í höfði honum."
Það
kallaði hann svo er í kross var sprungið.
Már
svarar: "Eg mundi þess minnur þurfa ef eg legðist niður og
hefði eg þræla mína að skildi."
Þá
mælti Glúmur: "Harðslægur var Hrísateigur nú í dag sveinar,"
segir hann.
Már
segir: "Fyrir það mun þér ganga sem harðslægur hafi verið því
að nú muntu Þverárland hafa slegið úr hendi þér."
Glúmur
svarar: "Það ætla eg að þú vitir það ógjörla."
Már
segir: "Vera má að eg viti eigi. Fyrir það mun þér ganga sem
eg viti."
En
er Helga spurði tíðindin, systir Glúms, þá fór hún til Þverár
og spurði hversu sonur hennar hefði fram gengið.
Glúmur
svarar: "Eigi fékk hraustara mann."
Þá
mælti hún: "Sjá vildi eg hann dauðan ef eigi eru önnur föng
á."
Það
var henni veitt og lét hún hefja hann í vagn og búa hóglega
um. Og er hún kom heim fægði hún sár hans og batt síðan og kom
svo ráði hans að hann mælti við menn.
Það
voru lög þar að menn féllu jafnmargir að það skyldi kalla
jafnvegið þótt mannamunur þætti vera. En þeir er ávíga urðu
skyldu kjósa mann til eftir hvern mæla skyldi. En þótt nokkuð
kynni það í málum að gerast síðar er betra þætti að hafa annan
veg kosið þá skyldi eigi skipta kjörinu. En er Þórarinn spurði
að Þorvaldur tasaldi var lífs þá kaus hann Þorvald krók bróður
sinn til eftirmáls. En litlu síðar spurði hann það að
Guðbrandi var eignað það vígið og vildi hann þá heldur hafa
annan til kosið en þó varð nú þessu fram að halda sem fyrr var
kosið.
Þeir
hitta nú Einar Eyjólfsson. Lætur Þórarinn að nú muni hann taka
til þeirra mála er þeir höfðu með sér talað.
Hann
segir: "Slíkt er mér þar í hug sem fyrr að Bárður var veginn."
Tók
nú Einar málið til meðferðar á þingi um sumarið og sótti Glúm.
Þórarinn lá í sárum allt sumarið og svo Þorvaldur tasaldi og
urðu báðir græddir. Glúmur hafði mikinn liðsafla á þinginu og
svo hvorirtveggju. Var nú leitað um sættir af göfgum frændum
hvorratveggju og varð það að sættum að bæta skyldi víg
Steinólfs svo að fram væri færð sýkna Vigfúss Glúmssonar. En
Guðbrandur var sekur um víg Þorvalds og kom Glúmur honum utan.
Og fóru við svo búið heim og undu þeir Þorvarður og Þórarinn
illa við og þóttist Þórarinn enga sæmd hafa fyrir víg Þorvalds
bróður síns. Sat nú Glúmur í virðingu.
Um
veturinn eftir kom upp vísa er Glúmur hafði þá nýort:
Virkis
spyr að verkum
víns
hirði-Sif mínum.
Erat
að manna máli
morð,
voru þau forðum.
Liggr
þeim er hrafn of huggar,
hörveig,
talið gjörva.
24. kafli
Einn
dag er menn voru að Hrafnagilslaugu kom þar Þorvarður. Hann
var gleðimaður mikill og henti að mörgu gaman.
Hann
mælti: "Hvað er komið þeirra manna er skemmta kunni nýjum
fræðum?"
Þeir
segja: "Þar er skemmtun öll og gaman er þú ert."
Hann
segir: "Ekki þykir mér nú meira gaman en kveða vísur Glúms en
þar hygg eg að hvað honum þykir vantalið í einni vísu að hann
mundi skorta á um vígin. Hvað skulum vér ætla hvert það muni
vera eða hvort er líkara að Guðbrandur muni vegið hafa Þorvald
eða Glúmur?"
Þetta
þykir mörgum áræðilegt.
Hann
reið nú á fund Þórarins og mælti: "Hugleitt hefi eg nokkuð og
sýnist mér sem eigi muni hið sanna uppi um víg Þorvalds króks
því að hittast mun í kveðskap Glúms að nokkuð þykir honum
vantalið vera um vígin."
Þórarinn
svarar: "Varla kann eg nú upp að taka málið öðru sinni þótt
þetta væri satt. Mun nú vera kyrrt."
"Það
er óráðlegt og þó mætti kyrrt vera ef eigi hefði um verið
grafið en nú mun eg bera upp fyrir menn og munuð þér
svívirðing af fá svo að engi mun önnur meiri orðið hafa."
Þórarinn
svarar: "Óhóglegt líst mér málið að flytja til alþingis við
frændaafla Glúms."
Þorvarður
segir: "Þar kann eg ráð til leggja. Stefn honum til
Hegranessþings. Þar áttu frændaafla og mun þar torsótt að
verja málið."
Þórarinn
svarar: "Það ráð mun haft verða."
Skiljast
að því.
Nú
vorar illa og verður torsótt allt að fá. Um vorið bjó Þórarinn
mál á hönd Glúmi til Hegranessþings því að allir
samþingisgoðar þeir er því þingi áttu að halda voru bundnir í
nauðleytum við Þórarin. En hestum mátti trautt koma yfir
heiðar fyrir snjó. Glúmur tók það til ráðs að hann fékk
byrðing einn mikinn í hönd Þorsteini bróður sínum og skal hann
halda vestur fyrir og koma til þings með herklæði og vistir.
En er þeir koma fyrir Úlfsdali þá brutu þeir skipið í spón og
týndist þar allt saman, menn og fjárhlutur. Glúmur gekk til
þings með hundrað manna og náði eigi nær að tjalda en í
fjörbaugsgarði. Þar var kominn Einar Eyjólfsson með þeim
Esphælingum. Voru Glúmi send orð að hann skyldi til fara og
færa fram lögvörn fyrir sig. Nú gengur Glúmur en eigi var
meira rúm gefið en einn maður mátti ganga en þar var fylkt
liði tveim megin hjá en Glúmi var boðið að ganga í kvíarnar ef
hann vildi til dómsins.
En
það sýndist honum óráðlegt og mælti til sinna manna: "Auðsætt
er nú það að þeir þykjast í hendi hafa vort ráð. Má og vera að
svo sé. Nú vil eg þó að þér snúið eigi aftur. Mun eg ganga
fyrstur en þá tveir næst mér jafnfram en þeim fjórir jafnfram
og skulum vér renna að og hafa spjótin fyrir oss og mun
klambrarveggurinn ganga ef fast er fylgt."
Þeir
gerðu svo og runnu að í einu skeiði í dómhringinn og var lengi
nætur áður þeim varð bægt frá í brott og gerðist þar svo mikil
þröng og föst og varð það um síðir að dómurinn var settur í
annað sinn. Og er þeir tóku að reifa málið þá gengur Glúmur í
þingbrekku og nefnir votta að sól væri þá komin á þingvöll.
Síðan varði hann mönnum í dóm lýriti að dæma um sakarnar og
varð þar niður að falla hvert mál sem þá var komið. Ríða menn
í brott og undu Esphælingar stórilla við. Kallar Þórarinn hann
hraklegt gert hafa fyrir þeim.
Einar
segir: "Eigi líst mér svo stórljótt sem þér því að þar er til
máls að taka sem frá var horfið."
Síðan
ríða þeir til alþingis Esphælingar með Einari og margir vinir
þeirra er þeim höfðu heitið liðveislu í móti Glúmi. Frændur
Glúms veita honum að málum til réttra laga og er það af gert
með vitra manna ráði ef Glúmur vill vinna eið fyrir málið að
eigi vægi hann Þorvald krók. Og er margir áttu hlut í þá
sættust þeir að því að Glúmur skyldi vinna eið að hann hefði
eigi vegið Þorvald krók og var á kveðið nær eiðurinn skyldi
unninn vera, um haustið að fimm vikum. Og er nú svo ríkt fylgt
málinu að þeir skuli fram hafa málið eða hann vinni eiða í
þremur hofum í Eyjafirði og eiðfall ef þá kemur eigi fram.
Margrætt var um þetta mál hversu eiðar Glúms mundu vera eða
fram fara.
25. kafli
Nú
ríða menn heim af þingi og er Glúmur heima um sumarið og er
kyrrt allt í héraðinu. Líður til leiðar og ríða menn til
leiðar en af leið hvarf Glúmur svo að ekki spurðist til hans.
Már sat heima í búinu. En um haustið að fimm vikum þá bauð Már
mönnum og var þar stofnað brullaup og komu þar eigi færri menn
til boðs en hundrað. Öllum þótti kynlegt boð þetta því að þeir
voru lítils verðir er í hlut áttu.
Þar
sáu menn þann aftan að úr dölum öllum Eyjafjarðar riðu tveir
menn saman eða fimm og safnaðist saman liðið er ofan kom í
héraðið og var þar kominn Glúmur og Ásgrímur og Gissur með
þrjú hundruð manna og komu heim um nóttina og sátu þar að
boði.
En
um morguninn eftir sendi Glúmur eftir Þórarni og bað hann koma
í Djúpadal eigi síðar en að miðjum morgni að heyra eiðana.
Þórarinn veikst við og fékk hundrað manna. En er þeir komu til
hofsins þá gengu sex menn í hofið, með Glúmi Gissur og
Ásgrímur en með Þórarni Einar og Hlenni hinn gamli. Sá maður
er hofseið skyldi vinna tók silfurbaug í hönd sér þann er
roðinn var í nautsblóði þess er til blóta væri haft og skyldi
eigi minna standa en þrjá aura.
Þá
kvað Glúmur svo að orði: "Að eg nefni Ásgrím í vætti, annan
Gissur í það vætti að eg vinn hofseið að baugi og segi eg það
Æsi að eg vark at þar og vák at þar og rauðk at þar odd og egg
er Þorvaldur krókur fékk bana. Líti nú á eið þeir er spekimenn
eru og við eru staddir."
Þeir
Þórarinn urðu eigi búnir að lasta en kváðust eigi fyrri þann
veg heyrt hafa að orði kveðið. Með slíku móti voru eiðar unnir
í Gnúpafelli og svo að Þverá. Þeir Gissur og Ásgrímur voru
nokkurar nætur að Þverá og að skilnaði gaf Glúmur Gissuri
feldinn blá en Ásgrími spjótið gullrekna og skildust vinir.
Um
veturinn hittust þeir Þorvarður og Þórarinn og spurði
Þorvarður: "Vann Glúmur vel eiðinn?"
Þórarinn
svarar: "Ekki fundum vér að."
Hann
segir: "Undarlega verður slíkt um vitra menn er svo missýnist.
Það hefi eg vitað að menn hafa lýst vígum á hendur sér en hitt
hefi eg eigi vitað eða heyrt að menn hafi svarið um það
sjálfir að þeir hafi vegið menn sem Glúmur hefir gert. Eða
hversu mátti hann meir að kveða en segja að hann vægi þar að
og væri þar að og ryði þar að odd og egg er Þorvaldur krókur
féll á Hrísateigi þótt hann leiddi eigi svo sem tíðast er og
mun sjá sneypa jafnan uppi síðan."
Þórarinn
svarar: "Ekki hefi eg fundið þetta enda mæðist eg á að eiga
við Glúm."
Hann
segir: "Ef þú þykist mæðast sakir vanheilsu þá láttu Einar
taka enn málið. Hann er vitur og kynstór. Munu honum margir
fylgja. Eigi situr Guðmundur hjá bróðir hans og er sá
hluturinn að hann er gjarnastur til ef hann kemst að Þverá."
Eftir
þetta hittast þeir Einar og bera ráð sín saman og mælti
Þórarinn: "Ef þú vilt fyrir málinu vera munu margir þér veita.
Munum vér það og til vinna að kaupa þér landið eigi meira
verði en Glúmur keypti að Þorkatli háva."
Einar
svarar: "Glúmur hefir nú lógað þeim hlutum, feldi og spjóti,
er Vigfús móðurfaðir hans gaf honum og bað hann eiga ef hann
vildi halda virðingu sinni en kvað þaðan frá þverra mundu. Nú
mun eg taka við málinu og fylgja."
26. kafli
Nú
býr Einar til vígsmálið af nýju til alþingis og fjölmenna
hvorirtveggju. En áður Glúmur riði heiman dreymdi hann að
margir menn væru komnir þar til Þverár að hitta Frey og
þóttist hann sjá mart manna á eyrunum við ána en Freyr sat á
stóli. Hann þóttist spyrja hverjir þar væru komnir.
Þeir
segja: "Þetta eru frændur þínir framliðnir og biðjum vér nú
Frey að þú sért eigi á brott færður af Þverárlandi og tjóar
ekki og svarar Freyr stutt og reiðulega og minnist nú á
uxagjöf Þorkels hins háva."
Hann
vaknaði og lést Glúmur verr vera við Frey alla tíma síðan.
Ríða
menn til þings og verða þau málalok að Glúmur gengur við
víginu. En í því áttu hlut vinir hans og frændur að heldur
skyldi sættast en sekt kæmi á eða utanferð. Og sættust þeir á
þingi að því að Glúmur galt Þverárland hálft Katli syni
Þorvalds króks í föðurbætur en seldi hálft við verði og skyldi
þó búa á þau misseri og varð héraðssekur og búa eigi nær en í
Hörgárdal. Fóru síðan af þingi. Síðan keypti Einar landið sem
honum var heitið.
Menn
Einars komu þangað um vorið að vinna landið og mælti Einar að
þeir skyldu segja honum hvert orð það er Glúmur mælti.
Einn
dag kom Glúmur að máli við þá og segir svo: "Auðsætt er það að
Einar hefir vel sér fengið verkmenn og er vel unnið á landinu.
Nú skiptir miklu að smátt og stórt sé til hent. Nú skuluð þér
hér reisa við ána voðmeið og er konum hægt til þvottar að
hreinsa stórföt en heimabrunnar eru vondir."
Nú
koma þeir heim og spyr Einar hvað þeir Glúmur mæltust við.
Þeir segja hve hugkvæmur hann var að öllu að unnið væri.
Hann
segir: "Þótti yður það vera að hann vildi vel búa í hendur
mér?"
Þeir
segja: "Svo þykir okkur."
Einar
segir: "Annan veg líst mér. Það hygg eg að við þann meið festi
hann ykkur upp en ætli að reisa mér níð. Nú skuluð þér eigi
fara þó."
Einar
færði þangað bú sitt um vorið en Glúmur sat þar til hins efsta
fardags. En er menn voru í brott búnir þá settist Glúmur í
öndvegi og gerði eigi á brott ganga þótt að honum væri kallað.
Hann lætur tjalda skálann og vill eigi svo skiljast við landið
sem kotkarlar.
Hallbera
dóttir Þórodds Hjálmssonar var móðir Guðmundar og Einars. Hún
bjó þá að Hanakambi.
Hún
kom til Þverár og kvaddi Glúm og mælti: "Sittu heill Glúmur en
ekki er hér nú lengur að vera. Komið hefi eg nú eldi á
Þverárland og geri eg þig nú á brott með allt þitt og er
helgað landið Einari syni mínum."
Glúmur
reis upp þá og mælti að hún skyldi gleipa kerlinga örmust. En
þó reið Glúmur þá í brott og varð litið um öxl til bæjarins og
kvað vísu:
Ruddi
eg sem jarlar,
orð
lék á því, forðum
með
veðrstöfum Viðris
vandar
mér til landa.
Nú
hefi eg, Valþögnis, vegna,
Várar
skíðs, um síðir
breiða
jörð með börðum,
bendir,
mér úr hendi.
Glúmur
bjó á Möðruvöllum í Hörgárdal við Þorgrím fjúk og undi því
eigi lengur en einn vetur. Þá bjó hann tvo vetur í Myrkárdal.
Þá hljóp þar skriða nær bænum svo að tók sum húsin.
Þá
kvað Glúmur vísu:
Munat
enn sælu
menbrjótandi
hljóta.
Oss
kom breiðr í búðir
böggr
af einu höggvi.
Þá
er, fleinmarar, fjóra
fullkátir
vér sátum,
Nú
er, mágrennir, minna
mitt
setr, tigu vetra.
Þá
keypti Glúmur land að Þverbrekku í Öxnadal og bjó þar meðan
hann lifði og varð gamall og sjónlaus.
27. kafli
Narfi
hét maður er bjó í Hrísey. Hann hafði átt Úlfeiði dóttur
Ingjalds Helgasonar hins magra. Þeirra synir voru þeir
Eyjólfur og Klængur, Þorbrandur og Þorvaldur. Allir voru þeir
mikilhæfir menn, frændur Glúms. Þeir Klængur og Eyjólfur
bjuggu eftir föður sinn í Hrísey.
Sá
maður bjó í Haga er Þorvaldur hét og var kallaður menni og
átti dóttur Þórðar Hrafnssonar frá Stokkahlöðu er Helga hét.
Eitt
vor kom Þorvaldur úr Haga við Hrísey á byrðingi og ætlaði að
halda til fengjar. Og er Klængur varð var við réðst hann til
ferðar með honum. En er þeir komu út úr firðinum fundu þeir
reyði nýdauða, keyrðu í festar og sigldu með inn eftir
firðinum um daginn. Vildi Klængur flytja til Hríseyjar því að
það var skemmra en í Haga en Þorvaldur vildi til Haga flytja
og lét það jafnrétt. Klængur segir að eigi séu það lög að
flytja eigi þangað er næst eiga flutningarmenn land.
Þorvaldur
kveðst hafa rétt að mæla og lét þá frændur Glúms ekki þurfa að
ganga á réttan hlut við þá "og hvað sem lög eru þá munu hinir
ríkari nú ráða."
Þorvaldur
var fjölmennri því sinni og tóku þeir af Klængi rekaldið
nauðgum en hvortveggi þeirra var landeigandi. Klængur fór heim
og undi illa við. Þorvaldur og þeir hlógu að þeim Klængi og
töldu að þeir treystu eigi á að halda.
Einn
morgun reis Klængur snemma upp og fór við fjórða mann inn í
Haga, kom þar snemma svo er menn voru í svefni.
Þá
mælti Klængur: "Ráðs skulum vér nú leita. Hér eru naut hjá
garði og skulum vér þau reka á húsin þar sem Þorvaldur hvílir
undir og teygjum hann svo út."
Þeir
gerðu svo og vaknar Þorvaldur, hleypur út. Klængur hleypur að
honum og veitti honum banasár, fór brátt síðan og treystist
eigi þar að lýsa víginu því að þar var fyrir mannmart, fór
heim út til eyjar og lýsti þar víginu.
Nú
eiga eftirmálið Þórarinn og Þórður. Þeir kölluðu morð verið
hafa. Og er þessi mál komu til þings sat Glúmur heima. En um
þingið fór hann út í Fljót og í Svarfaðardal og bað liðs til
féránsdóms og þó bað hann leyna þessi fyrirætlan.
Klaufi
að Barði segir: "Víst viljum vér veita Glúmi lið."
Hann
átti Halldóru dóttur Arnórs rauðkinns.
Og
margir hétu aðrir Glúmi sínu liði. Nú fór Glúmur heim.
Mál
fóru fram á þingi. En eftir þingið búast þeir til féránsdóms
og höfðu fjögur skip og þrjá tigu manna á hverju og réðu þeir
Einar og Þórarinn og Þórður fyrir skipunum og komu innan að
eyjunni í næturelding og sáu reyk yfir húsunum og spurði Einar
hvort þeim sýndist svo sem honum að reykurinn væri eigi
allblár. Þeir sögðu að þeim sýndist svo.
Einar
sagði: "Svo líst mér á reykinn sem fjölmennt muni vera í
húsunum og mun af mönnum leggja reykinn. En ef það er þá munum
vér gera raun til og róa undan eyjunni þjóðsýnilega og munum
vér þá vísir verða ef fjölmenni er í eyjunni."
Og
svo gerðu þeir. En er eyjarmenn sáu þetta þá hljópu þeir út og
til skipanna og lögðu eftir þeim. Og var Glúmur þar kominn með
tvö hundruð manna og eltu þá inn allt að Oddaeyri og varð eigi
háinn féránsdómurinn og fengu þeir af óvirðing Eyfirðingar.
Situr
Glúmur um sumarið í búi sínu. Hann átti og að helga haustþing
en þingstöðin er fyrir austan fjörðinn skammt frá Kaupangi og
fjölmenntu Eyfirðingar mjög en Glúmur hafði þrjá tigu eina
manna. Margir töluðu við Glúm að hann skyldi eigi fámennur
fara.
Hann
segir: "Lifað mun nú hið fegursta en við það uni eg að ekki
hafa þeir eltan mig svo að eigi færi eg réttleiðis."
Glúmur
fór á skipi inn eftir firði og gekk á land og til búða. En þar
eru melar brattir og lausgrýttir á milli fjarðarins og
búðanna. En er Glúmur kom gagnvert búð þeirri er Einar átti þá
hlupu menn frá búðunum og báru skjöldu að þeim og hrundu þeim
af melunum og féll Glúmur og veltist með skjöld sinn á eyrina
ofan og varð ekki sár en þrjú spjót hafði fest í skildi hans.
Þorvaldur tasaldi var þá kominn að landi og sá að Glúmi horfði
þá óvænt og hljóp svo á land að hann tók ár í hönd sér og rann
í melinn upp og skaut árinni til Guðmundar ríka og kom á
skjöldinn og gekk hann í sundur og kom árarhluturinn fyrir
brjóst honum og féll hann í óvit og var borinn í fjórum
skautum til búðar. Síðan eggjuðu hvorir aðra atgöngu og
skutust á og börðust grjóti og varð hörð hríð og urðu margir
sárir. Og allir sögðu á eina lund að eigi mættu fáir menn
vasklegar verjast en þeir Glúmur. Þeir Einar sóttu að fast. Þá
gengu menn í milli og lauk svo að tveir menn féllu af Glúmi,
Klængur Narfason og Grímur eyrarleggur bróðir Halldóru konu
Glúms.
Þá
kvað Brúsi Hallason vísu þessa:
Höfum
vér af vígum,
veit
eg orð á því, borða
stóðs
við stýrimeiða,
stafn-Göndul,
hlut jafnan.
Þó
hygg fúrviðu fóru
fleygarðs
en mig varði,
beiði-Hlökk,
fyr brekku,
bliks,
harðara miklu.
Einar
kvað vísu:
Þröngvir
varð á þingi
þremja
linns að rinna,
varat
í Ála éli
auðlattr,
fyr mel brattan.
Þá
er marstéttar máttit
Mævils
við þröm sævar
geira
njótr á grjóti
estils
klauf of festa.
Þá
kvað Glúmur vísu í móti:
Lattist
her með höttu
hanga-Týs
að ganga,
þó
tjáir þeim að hætta
þekkilegt,
fyr brekku.
Þá
er dynfúsar dísir
dreyra
svells á eyri,
breið
óx brögnum mæða
blóðs,
skjaldaðir stóðum.
Svo
var sett málum að í faðma féllst víg Klængs og Þorvalds úr
Haga. Það var og jafnt látið víg Gríms eyrarleggs og áverki
við Guðmund og undi Glúmur illa við málalok sem hann kvað í
vísu þeirri er hann orti síðan:
Illt
er á jörð of orðið.
Aldr
bölvar mjög skaldi.
Liðið
er mest hið meira
mitt
líf Héðins drífu.
Er
óvægins eigi
eyrarleggs
fyr seggjum
Gríms
í Göndlar flaumi
Gefnar
má eg of hefna.
28. kafli
Það
var eitt sumar er þeir riðu af þingi bræður, Guðmundur og
Einar, að Glúmur bauð mönnum til sín og sendi menn upp til
Öxnadalsheiðar að bjóða þeim bræðrum heim og lést vilja að nú
sættust þeir heilum sáttum "því að eg em nú fyrir elli sökum
til engis fær og mun eg þeim eigi til matar eins bjóða."
Glúmur
var þá sjónlaus. Hann lét vörð halda á um ferð þeirra.
Guðmundur vildi þiggja boðið en Einar vildi eigi og reið sínum
megin ár hvor þeirra. Var Glúmi sagt að annar flokkurinn reið
þangað.
"Þá
mun Einar eigi vilja þiggja boðið. Hann er svo tortryggur að
hann trúir engum manni."
Það
er sagt að Einar kallaði á Guðmund og mælti: "Þar mun eg koma
á morgun ef þú kemur í kveld."
En
Guðmundur hugsaði það er hann mælti: "Þá mun það ætlan þín að
þú eigir að mæla eftir mig."
Snýr
hann nú eftir Einari. Þetta er sagt Glúmi að hvorgi snýr
þangað.
"Það
er illa þá," kvað Glúmur, "því að það hafði eg ætlað ef eg
gengi móti þeim að eg skyldi eigi beggja missa."
Hann
hafði sax brugðið undir skikkju.
Og
voru þau lok viðskipta þeirra Glúms og Eyfirðinga.
En
þá er kristni kom út hingað tók Glúmur skírn og lifði þrjá
vetur síðan og var biskupaður í banasótt af Kol biskupi og
andaðist í hvítavoðum. Þá bjó Már Glúmsson í Fornhaga og hafði
þar látið kirkju gera og var Glúmur þar jarðaður og svo Már þá
er hann andaðist og mart annarra manna því að langa hríð var
engi kirkja í Hörgárdal nema sú ein.
Það
er mál manna að Glúmur hafi verið tuttugu vetur mestur
höfðingi í Eyjafirði en aðra tuttugu vetur engir meiri en til
jafns við hann. Það er og mál manna að Glúmur hafi verið best
um sig allra vígra manna hér á landi.
Og
lýkur þar sögu Glúms.
(Brot sögunnar úr AM 445c 4to.
Brotið er slitrótt framan af en hefst hér í 7. kafla og nær
fram í þann 8.)
Síðar sumars kom Glúmur skipi sínu í Eyjafjörð og fréttist
þetta brátt um sveitina. Og er hann eigi mjög lengi í
kaupstefnu og fer heim til bús síns með auð fjár og mikil
metorð er hann hafði fengið utanlendis. En hið sama skaplyndi
hefir hann að hann var fámálugur sem hann var áður hann fór
utan. Og eigi lét hann sem hann heyrði það er gerst hafði út
hér meðan hann var brautu. Hvern morgun svaf hann til dagmála
og annaðist ekki um bú en menn væntu þó að hann mundi höfðingi
verða í því héraði svo ágætleg sem utanför hans hafði orðið.
Það
sumar áttu þau að hafa akurinn ef að réttu færi. Fé Sigmundar
gekk þeim mjög að meini og var hvern morgun í túni þá er upp
var staðið og lagðist það í vanda.
Það
er sagt einn morgun snemma að Ástríður vekur Glúm og bað hann
upp standa "því að hér er kominn fjöldi nauta er Sigmundur á
og brjóta niður andvirki vort en eg hefi eigi fráleik til að
reka á brautu en verkmenn mínir eru farnir til sýslu sinnar og
þykist eg þurfa nú mjög þinnar forsjá. En mér verða að öngu
meiri vandræði en að fjárfjölda Sigmundar því að þeir hlaða
undir mér jörðina og vilja koma okkur svo í braut. En verkmenn
vilja lítt gera minn vilja en þú mátt það sjá að þér í hendur
býrð þú þá eigu. Hygg eg og mjög niður munu falla ætt vora ef
eigi staðfestir þú þig meir í þína ætt héðan af en hér til."
Glúmur
segir: "Lítt hefir þú mig til verks kvatt og má vera að stjórn
standi af mér en brottu mun eg vísa nautunum að sinni og er
eigi oft á það að minnast að þú hafir mér vinnu boðið og skal
eigi illa við verða."
Sprettur
upp síðan og tekur hest sinn og einn trélurk í hönd sér og
keyrir í braut nautin og keyrði þau mjög þar til er þau koma í
tún Sigmundar og lét þau spilla þar sem þau vildu. En Þorkell
var vanur um morgna að geyma til andvirkis heima en Sigmundur
fylgdi verkmönnum til vinnu.
En
er Þorkell verður var við þetta fór hann til og mælti við
Glúm: "Þess áttu von að menn munu eigi þola þér það ef þú
meiðir fé manna þótt þú þykist hafa framið þig mjög í utanferð
þinni."
Glúmur
segir enn ómeidd öll naut hans "en ef þau koma oftar oss að
meini þá munu eigi öll ómeidd og lát þú eigi illa yfir ef þú
hlítir því einu við," kvaðst og eigi munu hafa mein af fénaði
hans héðan í frá sem þangað til og lést eigi vilja ágang hans
hafa.
Þorkell
svarar: "Stórlega lætur þú nú og þykist þú hafa framið þig en
oss þykir þú jafn sem áður glópaldinn er þú fórst utan og
munum vér ekki gera ráð vort eftir geipun þinni."
En
er Glúmur veik heim á leið þá setti að honum hlátur og brá
honum svo við að hann gerði fölvan í andliti og hrutu úr augum
hans tár þau er þá voru því lík sem hagl það er stórt er og
þann veg brá honum við jafnan síðan er víghugur var á honum.
Og skildu þeir að því. Fer Glúmur heim.
Það
er enn sagt eitt sinn um haustið að Ástríður kom enn að Glúmi
og bað hann vaka og skipa til verks vinnumönnum og lét honum
mundu hlýðnari húskarla en sér og mundi nú verða heyverki, ef
svo væri til skipað sem þyrfti, lokið öllu í dag "og er nú
nauðsyn í að duga en nú verður búsýsla Sigmundar nú meiri og
var þar lokið heyverki fyrir stundu og fóru þau Sigmundur og
Vigdís snemma í morgun til akursins Fitjaskafa og munu ætla að
hafa akurinn nú er vér ættum að hafa ef að réttu færi."
Þá
stóð Glúmur á fætur og varð eigi þó fyrr búinn en að dagmálum.
Hann tók þá feldinn blá og spjótið gullrekna í hönd sér og
söðlar hest sinn.
Ástríður
mælti: "Mjög vandar þú nú sonur minn búning til heyverksins."
Glúmur
mælti: "Eigi fer eg oft til að vinna en þá skal bæði gera
mikið og búast vel til og hefi eg hugleitt það er þú ræddir en
eg kann ekki mjög til verksins að skipa og mun eg ríða upp til
Hóla og þiggja heimboð að Þorsteini bróður mínum."
Síðan
reið hann yfir ána en þá er hann kom til Fitjaskafa þá tók
hann dálkinn úr feldinum og eru þau þar hjónin í akrinum.
Og
er hún Vigdís sér hann, gengur í móti honum, biður hann heilan
koma "og þykir mér illa er svo er fátt með yður, svo náin
frændsemi sem með yður er, og viljum vér allan hlut í eiga að
fleira sé með yður en færra. En það er af er gert við þig
viljum vér yfir bæta."
Glúmur
segir ekki það að orðið "að eigi megi vel vera í frændsemi
vorri. En því veik eg hingað að dálkurinn er eigi í feldinum
og vil eg að þú saumir á feldinn."
En
hún lést gjarna það vilja og svo gerði hún.
Þá
mælti Glúmur: "Nú er vel gert" og fer í feldinn og tekur
spjótið og lítur yfir akurinn og mælti: "Eigi brást hann enn
Fitjaskafi."
Síðan
snarar hann að Sigmundi og brá spjótinu en Sigmundur sprettur
upp í móti en Glúmur hjó þegar í höfuð honum og þurfti hann
eigi fleiri. Þá gekk hann að Vigdísi og mælti að hún mundi
fara heim og segja Þorkeli að Sigmundur væri eigi einfær heim
af akrinum að fara. En Glúmur reið þá til Hóla um aftaninn og
segir bróður sínum eigi tíðindin. En er Þorsteinn sá búning
þann er Glúmur hafði, bæði feld og spjót, fann hann blóðnætur
í nöglum og spurði hvað hann hefði höggvið með því fyrir
skömmu.
Glúmur
segir: "Það er satt. Eigi hefir mér í hug komið að segja þér.
Eg drap Sigmund áðan Þorkelsson."
Þorsteinn
segir: "Það mun Esphælingum tíðindi þykja þó, mágum hans."
(Næst er brot úr Vatnshyrnu, AM 564a
4to. Það er slitrótt en hefst hér með 15. kafla.)
15. kafli
Nú
kemur Ingólfur út með mikilli sæmd og fer til Þverár og tekur
Glúmur við honum með hinum mesta fagnaði og bauð honum með sér
að vera og var nú ekki verknaði haldið á hendur honum.
Einn
dag mælti Ingólfur við Glúm að hann mundi líta yfir varning
hans og svo gerir hann og sýnist honum vel varið vera munu.
Og
þá mælti Ingólfur: "Þú fékkst mér fararefni. Nú vil eg að þú
hafir fé þetta er eg hefi fengið."
Glúmur
mælti: "Það eitt fé hefir þú að eg vil eigi ágirnast og vil eg
eigi hafa."
Ingólfur
mælti: "Hér eru tjöld og kyrtill er eg hefi keypt til handa
þér."
Glúmur
svarar: "Þiggja skal eg gjafir að þér."
Það
var einn dag að menn fóru til mannamóts að Glúmur mælti við
Ingólf: "Hvort viltu heldur Ingólfur ríða til mannamóts eða
vera heima með mér?"
Ingólfur
mælti: "Það er mér nú í hug að skiljast eigi við þig. Hross
þau er eg á hér vil eg að þú eigir."
"Þiggja
mun eg þau nú en það vil eg að finnum Þorkel á Hamri vin
okkarn fornan."
Og
nú ríða þeir tveir saman til Hamars og tekur Þorkell við þeim
með hinum mesta fagnaði og taka þeir á hjali mjög lengi.
"Sá
maður er í för með mér," segir Glúmur, "er eiga þykist nokkuð
við þig að mæla. En þú hefir mjög illa haft úr málum við hann
og nú máttu það bæta með þeim hætti að gifta honum dóttur
þína. Og er hann maklegur þess ráðs en eg mun peninga til
leggja með honum en eg hefi reynt hann að góðum dreng. Og ef
þú gerir eigi eftir mínum vilja hér um muntu missmíði sjá á
þínu ráði og það muntu muna eiga að eg mun nokkurs virða mína
umræðu."
Og
þessu játtar Þorkell hvort honum líkar betur eða verr og fær
Ingólfur þessa konu og gerist góður bóndi og slítur aldrei
vinfengi við Glúm og er undir hans valdi og gerist nýtur maður
og vinsæll og bjó lengi þar í héraði.
(Annað brotið úr Vatnshyrnu hefst
framarlega í 16. kafla og nær fram í 18. kafla.)
". .. óvinir koma að mér er næsta eru nógir til."
Glúmur
segir: "Þú munt vera blauthugaður en við það að þú hefir mig
heim sóttan þá mun eg veita þér enn nokkura hjálp ef þú vilt
þekkjast. Kom þú í Mjaðmárdal til selja minna. Þar mun eigi
fjölmenni fyrir."
Hann
svarar: "Þann kost vil eg gjarna."
Skiljast
þeir nú við svo búið og fer Glúmur til þings.
En
Ásbjörn fer til móts við Skútu og segir honum hvar komið var
málinu en hann lætur allvel yfir "og muntu nú með mér vera."
Og
er að því líður að þeir Glúmur skulu finnast býst Skúta heiman
með þrjá tigu manna og nú ríður hann á leið. Og er hann kemur
norðan yfir Vöðlaheiði og á hjalla þann er heitir Rauðahjalli,
þar stíga þeir af baki.
Þá
mælti Skúta: "Hér munuð þér fyrst nokkura dvöl eiga. Mun eg
ríða inn með hlíðinni og vita ef nokkuð verður til fengjar því
að nú hefir langt verið síðan vér hittum menn úr héraðinu."
Ríður
hann með vopnum sínum og er hann reið í dalinn sér hann að
maður reið neðan eftir dalnum frá Þverá og var í grænni kápu
og var mjög mikill. Hann kennir Glúm. Nú stígur hann af baki
hestinum. Skúta hafði vesl yfir klæðunum utan og var það
tvílitt, svart og hvítt, og lét hest sinn í lægð eina og
gengur síðan heim að selinu. Var Glúmur þá kominn inn í selið.
Það var þann dag er Glúmur og sendimaður Skútu áttu að
finnast. Skúta hafði í hendi sverðið Fluga og hjálm á höfði.
Gengur hann þá að selsdyrunum og laust mikið högg á vegginn og
víkur síðan öðrum megin hjá selinu. Glúmur gekk þá út og hefir
ekki í hendi sér og snýr öðrum megin hjá selinu og kemur í
hug, er maðurinn var eigi djarfur, að hann mundi eigi traust
til bera að ganga að selsdyrunum. Nú víkur Skúta á milli
selsdyranna, og Glúmur er hann sér það og kennir manninn þá
hopar hann undan. En árgljúfur voru nær selinu. Skúta biður að
hann bíði.
Glúmur
svarar: "Það mun mælt að eigi mun fjarri um vera hvor okkar
betur er vígur ef við værum jafnbúnir til en ekki mun eg ganga
á vopn þín" og hopar að gilinu en Skúta sækir að honum.
Og
er Glúmur kom fram á gljúfrin steypir hann sér þar ofan fyrir
gljúfrin en Skúta leitar sér ofan að fara þar er ganga mátti
og sér hvar kápuna rak ofan fyrir gljúfrin og hleypur að og
leggur til.
Og
þá heyrir hann mannsmál upp yfir sig og mælti sá: "Það er
lítil fremd að spilla klæðum manna."
Skúta
sér og kennir Glúm og hafði hann það vitað að þar var undir tó
ein er hann fór ofan og réð hann því til að hann sá ekki
úrfæri sitt annað.
"Á
það áttu að minnast að nú hefir þú runnið."
Glúmur
svarar: "Það mundi eg vilja að eigi rynnir þú skemmra áður sól
settist í kveld."
Og
þá kvað Glúmur þetta:
Hálfs
eyris met eg hvern
hrísrunn
fyrir sunnan.
Vel
hafa víðir skógar
vargi
oft um borgið.
Þar
skilur nú með þeim. Fer Glúmur heim og safnar mönnum og segir
hvert vélræði honum var sett af óvina sinna hendi og lést
vilja að það yrði aftur goldið. Hann fær nú á skammri stundu
sex tigu manna, ríða nú upp í dalinn.
En
nú er frá Skútu að segja, er hann gekk til hests síns og sá
mannareiðina og veit að það mun honum eigi endast að leita
einkis undanbragðs, brýtur spjótið af skaftinu og hefir fyrir
staf, tekur og af söðulinn og ríður berbakt, snýr nú veslinu
en geymir öll þing sín. Síðan reið hann að sauðum og æpir mjög
hátt.
Nú
koma þeir eftir honum og spyrja ef hann sæi nokkurn mann riðið
hafa um leitið fram með vopnum.
Hann
segir: "Sá eg víst."
Þeir
spyrja hvað hann heiti en hann segir: "Margur í Mývatnshverfi
en Fár í Fiskilækjarhverfi."
"Og
svarar þú af skætingu," segja þeir.
En
hann lést eigi kunna að segja sannara. Og þá skilur með þeim
en Skúti tekur vopn sín og söðulreiði og reið hvatlega til
manna sinna.
En
hinir finna Glúm og segja að þeir fundu þann mann er þeim
svaraði af skætingu og kvaðst heita Margur í Mývatnshverfi en
Fátt í Fiskilækjarhverfi.
Glúmur
segir: "Nú hefir mjög vangeymt að verið. Þar hafið þér Skúta
fundið eða hvað mætti hann sannara segja? Því að í
Mývatnshverfi er hver skúti við annan en í Fiskilækjarhverfi
sér aldrei einn skúta og nærri hefir nú lagt kempunni."
Og
nú ríða þeir uns þeir koma að hjallanum og eru þeir þar fyrir.
En þar er einstigi upp að ganga og er þar betra að verja með
þrem tigum manna en sækja að við sex tigu manna.
Þá
mælti Skúta: "Svo er nú og Glúmur, nú hefir þú kost til gefið
að sækja eftir og má vera að þú þykist þín eiga í að hefna
fyrir undanhaldið og allknálega hélst þú undan og gott áræði
barstu til að hlaupa í gilið."
Glúmur
segir: "Satt var það að eg gerði það. En kunnir þú að vera
hræddur þá er þú lést vera sauðamaður Eyfirðinga og leyndir
vopnum þínum og eigi rannstu skemmri leið en eg."
Skúta
segir: "Nú megið þér að sækja. Nú mun eg eigi renna lengra og
hefir þú nú hálfu meira lið en eg og munum vér þó hér bíða og
eigi lengra eltast láta."
Glúmur
segir: "Eg ætla að nú munum vér þó skilja að sinni og virði nú
hver sem vill."
Skúta
ríður heim norður en Glúmur til Þverár.
17. kafli
Það
er sagt þá er Þórir andaðist að Þórarinn gerði bú fyrir norðan
Espihól og bjó hann þar.
Það
er og sagt að Glúmur gat börn við konu sinni. Hét Már sonur
þeirra en annar Vigfús. Þeir voru báðir mjög efnilegir menn og
þó mjög ólíkir. Már var hljóður og spakur en Vigfús var
hávaðamaður meiri, rammur að afli og hinn mesti fullhugi.
Sá
maður var með Glúmi og hafði verið leysingi hans og tók þá að
raka fé saman er Hallvarður hét og var fóstri Vigfúss. Og
þegar er hann átti fjárreiður sínar við menn varð um það
refjusamt og guldu menn honum seint og mjög illa.
Og
er hann sá það þá mælti hann við Vigfús: "Betur þykir mér hjá
þér komið fóstri minn en undir óvinum mínum og vil eg gefa þér
handsöl á peningum mínum og heimtir út af þeim og mun enn
öllum þykja ódælla að halda fénu."
Vigfús
gerir svo að hann heimtir út peninga Hallvarðs af hverjum
manni en allir lúka vel og reiðulega Vigfúsi. Uxu nú mjög
peningar Hallvarðs og gerðist nú það orð á að hann mundi verða
hendisamur um dilka manna um haustum ef ómarkaðir voru en eigi
treystust menn að tala framar fyrir þeim feðgum. Það er og
sagt að Hallvarður gerði bú að Tjörnum í Eyjafjarðardal og
bötnuðu ekki vinsældir hans við búsgerðina.
Nú
gerist Vigfús farmaður og var hirðmaður Hákonar jarls og
Eiríks sonar hans og hinn kærasti vinur.
Sá
maður bjó á Jörundarstöðum er Halli hét og var kallaður Halli
hinn hvíti. Hann var Þorbjarnarson en móðir hans hét Vigdís og
var dóttir Auðunar rotins. Hann hafði fóstrað Einar Eyjólfsson
en hann var þá kominn byggðum í Saurbæ. Svo er sagt frá Halla
að hann væri þá sjónlaus. Hann var við öll sáttmál riðinn í
héraði því að hann var bæði vitur og réttdæmur. Hans synir
voru þeir Ormur og Brúsi skáld og bjuggu þeir í Torfufelli en
Bárður bjó á Skáldsstöðum. Hann var hávaðamaður mikill og
ójafnaðarmaður og vígur hverjum manni betur, örmálugur og
ákastasamur. Hann átti Unu Oddkelsdóttur úr Þjórsárdal.
Það
var eitt haust að Halla hinum hvíta hurfu úr afrétt gamlir
geldingar tíu eða tólf og fundust eigi á þeim vetri. En er
þeir fundust Bárður og Halli þá spyr Halli hvað hann ætli að
af geldingunum muni orðið.
Bárður
segir: "Eg undrast það eigi að nokkuð hverfi er sauðaþjófar
sitja í næsta húsi síðan er Hallvarður kom hingað í sveit en
þó viljið þér ekki að gera."
Halli
segir: "Mikils gerist nú rétt ávant um heimturnar."
Bárður
segir: "Annað muntu en mín ráð vilja við hafa enda kanntu öll
betri en eg. Mátt þú og vel við una er frá öllum er nokkuð
tekið uppi hér."
Halli
segir: "Það vil eg að þú stefnir Hallvarði um stuld og get eg
að Glúmur beri eigi af honum tólftarkviðinn ef eg læt búa
þjófsökina á hendur honum og meiri von að Glúmur synji eigi
fyrir hann ellegar ber hann á hann kviðinn. Enda er það þá og
allgott að hann sýni réttindi. Mun þá og öðrum þykja betra að
að veita ef nokkur verður fyrir að hefja."
Bárður
segir: "Það mun torsótt verða að eiga við þá feðga. Munu þeir
eigi bera tólftarkviðinn á hann þótt þeim sýnist eigi
réttindi."
Halli
svarar: "Það vildi eg að þú hittir þá feðga og vitir hver svör
þar komi fyrir."
Bárður
segir: "Ekki mun eg hafa starf fyrir því."
18. kafli
Bárður
býr nú mál til á hendur Hallvarði.
Og
er Vigfús veit það segir hann föður sínum að "eigi mun hlýða
að þjófsakir séu hafðar á fóstra mínum."
Glúmur
segir: "Veistu það að hann er ótrúr og mun óvinsælt verða
málið að bera af honum kviðinn."
Vigfús
segir: "Um stærra vildi eg að þá væri að mæla."
Glúmur
segir: "Betra þykir mér að bæta fyrir hann og fari hann hingað
því að mér er grunur á að hann sé eigi hreinn. Em eg og mjög
ófús að veita honum og eigi mun eg veðsetja fyrir slíkan mann
virðing mína."
Nú
koma menn til þings og kemur málið í dóm og á Glúmur að bera
tólftarkvið. En er Vigfús verður var við að faðir hans ætlaði
eigi að bera af honum kviðinn, og gekk að dóminum og kveðst
vilja mundu ef fóstri hans yrði sekur að föður sínum þætti það
alkeypt. Og það varð að Glúmur ónýtti málið og bar af honum
kviðinn og fékk Glúmur þar af enga sæmd.
En
er þaðan leið vetur eða tveir þá er þess getið að Halli bóndi
átti túngölt. En þá er það var ætlað að drepa hann fannst hann
eigi. Hann hafði verið svo feitur að hann hafði trautt mátt
rísa.
En
er þeir Bárður fundust spyr hann hvort gölturinn væri drepinn
en Halli lést það eigi vita "og muntu heyrt hafa það að hann
er horfinn og hefir eigi fundist ..."
(Þriðja brotið úr Vatnshyrnu er
niðurlag sögunnar.)
Það var eitt sumar er þeir riðu af þingi bræður, Guðmundur
og Einar, að Glúmur bauð mönnum til sín og sendi menn upp til
Öxnadalsheiðar að bjóða þeim til veislu, lést vilja að þeir
sættust heilum sáttum "því að eg em nú fær til einskis fyrir
elli sakir og mun eg þeim eigi til matar eins bjóða."
Glúmur
var þá sjónlaus.
Hann
lét halda vörð á för þeirra. Guðmundur vildi þiggja boðið en
Einar eigi og reið sínum megin ár hvor flokkurinn. Er það sagt
Glúmi að annar flokkurinn reið þangað.
Glúmur
segir: "Þá mun Einar eigi vilja þiggja boðið."
Það
er sagt að Einar kallar á Guðmund og lést mundu koma um
morguninn ef hann kæmi um aftaninn. En Guðmundur íhugaði hvað
hann sagði.
"Þá
mun hann ætla að hann eigi eftir mig að mæla," segir Guðmundur
og snýr hann eftir Einari.
En
þetta er sagt Glúmi að hvorigur vildi þangað fara.
"Það
er illa," segir Glúmur, "því að það hafði eg ætlað ef eg gengi
í móti þeim að skyldi eigi beggja þeirra missa."
Hann
hafði brugðið sax undir skikkju. Og voru þau niðurlok
viðskipta þeirra Glúms og Eyfirðinga.
En
þá er kristni kom á landið tók Glúmur skírn og lifði þrjá
vetur síðan og var biskupaður í banasótt af Kol biskupi og
andaðist í hvítavoðum. Þá bjó Már Glúmsson í Fornhaga og hafði
látið gera kirkju og var Glúmur þar jarðaður og svo Már er
hann andaðist og mart annarra manna því að langa hríð var það
að engi var kirkja í Hörgárdal nema sjá ein.
Það
var almæli manna að Glúmur hafði verið tuttugu vetur mestur
höfðingi í Eyjafirði en aðra tuttugu vetur engi meiri en til
jafns við hann. Það er og mál manna að Glúmur hafi best verið
að sér allra vígamanna hér á landi.
Og
lýkur þar Glúms sögu.